Morgunblaðið - 22.03.1994, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 22. MARZ 1994
Kammersveit Reykjavíkur
Tónlist
Jón Asgeirsson
Kammersveit Reykjavíkur rifj-
ar upp liðna tíð með endurflutn-
ingi nokkurra þeirra verka, sem
flutt hafa verið á 20 ára starfs-
ferli hljómsveitarinnar. Á tónleik-
um sveitarinnar í Áskirkju sl.
sunnudag voru flutt þrjú verk,
strengjasextett í B-dúr op. 18
eftir Brahms, serenaða eftir Cas-
ella og oktett fyrir blásara, eftir
Stravinskí sem Bemhard Wilkin-
son stjómaði.
í fyrsta verkinu léku Sigrún
Eðvaldsdóttir og Rut Ingólfsdóttir
á fiðlu, Ásdís Valdimarsdóttir og
Svava Bernharðsdóttir á lágfiðlu
en sellóleikaramir voru Bryndís
Halla Gylfadóttir og Inga Rós
Ingólfsdóttir. Strengjasextettinn í
B-dúr er glæsileg tónsmíð og var
nokkuð vel leikin en í heild með
helst til of þmngnu tóntaki. Mýkri
tónmyndun á betur við í kammer-
tónlist og þá ekki síst í Brahms,
þó tónvefurinn hjá honum sé oft
nokkuð þéttur í sér. Sé lðgð mik-
il áhersla á sterka tónmyndun,
vilja tóngæðin oftlega minnka,
þegar veikt er- leikið, eins og í
söng, þegar tónninn missir
„stuðninginn". Þetta mátti heyra
í smákafla í „scherzóinu". í heild
var flutningurinn kraftmikill og
þmnginn skapfestu, en minna
staldrað við fíngerðari þætti
verksins, sem öðmm þræði var
sérgrein Brahms.
Serenaða fyrir klarinett, fagott,
trompett, fíðlu og selló var flutt
af Einari Jóhannessyni á klari-
nett, Rúnari Vilbergssyni á fag-
ott, Eiríki Erni Pálssyni á tromp-
ett, Rut á fíðlu og Ingu Rós á
selló. Serenaðan er glaðlegt verk
í sex þáttum og var ágætlega
flutt, sérstaklega fallegasti þáttur
verksins, sem nefnist Næturljóð.
Tónleikunum lauk með oktett
fyrir blásara eftir Stravinskí og
þar léku Hallfríður Ólafsdóttir á
flautu, Einar á klarinett, Haf-
steinn Guðmundsson og Rúnar á
fagott, Eiríkur og Ásgeir H. Stein-
grímsson á trompett og Oddur
Björnsson og Sigurður Þorbergs-
son á básúnu. Stjórnandi var
Bernhard Wilkinson.
Það er margt sameiginlegt með
serenöðu Casella og oktettinum
eftir Stravinskí, þó ólíkt meiri
reisn sé yfír tónsmíð þess síðar-
nefnda enn bæði verkin em í ný-
klassískum stíl.
Oktettinn var fmmfluttur 1923
og kom eins og reiðarslag yfír
hlustendur, því flestir höfðu búist
við áframhaldi frá Vorblóti, þar
sem lögð væri áhersla á nýfmm-
stæða tónlist. Aaron Copland var
á þessum tónleikum og ritaði síð-
ar:
„Stravinskí setur þarna fram
nýalþjóðlega hugmynd að tón-
máli, byggðu á klassískum form-
um, kontrapunktískum rithætti
og leitar stefrænna heimilda í tón-
list frá öllum tímum, sem hann
svo vinnur úr á sinn sérstæða
máta.“
Með oktettinum yfirgefur Stra-
vinskí raunsæi og fmmstæð við-
horf en leggur áherslu á, að tón-
list eigi að vera hlutlæg, rökföst
í gerð og óháð allri tilfinninga-
semi.
Þetta kallaði á glæsilegan
flutning og það tókst félögunum
mjög vel, þó síðari tíma uppfærsl-
ur beri oft sterka tilhneigingu til
að mýkja tónmál meistarans, eins
og kom fram í tilbrigðaþættinum,
sem var sérlega vel leikinn. í síð-
asta þættinum hefði mátt leggja
meiri áherslu á mótórískan kraft
verksins. í heild voru þetta
skemmtilegir tónleikar og þegar
athuguð er tónverkaskrá Kamm-
ersveitarinnar sl. 20 ár er hreint
ótrúlegt hversu mikið hefur verið
flutt af góðri tónlist frá öllum tím-
um.
Píanódúett
Tvíleikstónleikar á píanó, er
Ingibjörg Þorsteinsdóttir og
Jerzy Tosik-Warszawiak stóðu
fyrir, voru haldnir sl. föstudag í
Hafnarborg. Á efnisskránni voru
verk eftir Schubert, Milhaud,
Lutoslawskí, Debussy, Mozart og
samvinnuverkefni fyrir tvo Arm-
ena Arutiunian og Babadzanian.
Tónleikarnir hófust á Fantas-
íu, op. 103 eftir Schubert, sem
er samin 1828, fyrir „fjórhent á
eitt píanó“. Fantasían er meðal
bestu verka af þessari gerð og
býr yfir margvíslegum blæbrigð-
um og meðal annars bregður þar
fyrir fúgu í síðari hluta verksins,
enda mun Schubert hafa verið
búinn að panta tíma í kontra-
punkti hjá Simon Sechter, þeim
sama er kenndi Bruckner. Fant-
asían er í raun sónata í ijórum
þáttum, Allegro-Largo-
Scherso/tríó — Finale, og var
verkið gefið út af Diabelli, ári
eftir að Schubert dó en hann mun
hafa leikið verkið ásamt Franz
Lachner, þó hann væri þá orðinn
mjög lasburða. Um „ástarstefið“
í hæga þættinum, sagði Schu-
bert, að þegar hann hlýddi á
Paganini leika annan þáttinn
(Adagio) í konsert sínum, op. 7,
hafi hann heyrt engil syngja með
Kórskólatónleikar
Kórskólakór Langholtskirkju
og Unglingakór Selfosskirkju,
ásamt kammersveit, undir stjórn
Jóns Stefánssonar og Glúms
Gylfasonar, stóðu fyrir glæsileg-
um tónleikum í Langholtskirkju.
Báðir kóramir og hver fyrir sig,
fluttu ýmis tónverk, bæði innlend
og erlend en á seinni hluta tónleik-
anna sameinuðust þeir í flutningi
á Gloríu eftir Vivaldi, í skólaút-
færslu eftir Louis Piccierri.
Það er auðheyrt að kirkjan er
farin að líta til með æsku landsins
á fleiri sviðum en aðeins með
beinni þátttöku í messuhaldi. Lík-
ast til er kórsöngur ekki aðeins
góð skemmtan, heldur og góð
þjálfun fyrir unga fólkið og víst
er að framkoma þeirra á þessum
tónleikum, bendir til þess, að
þama sé að finna framtíð í góðu
fólki, sem agar tilfinningar sínar
við fallega iðju, mitt í öllu glamri
og ljótleikadýrkun samtíðarinnar.
Tónleikarnir hófust á Inn-
göngustefí eftir Egil Hovland,
sem allir kórarnir sungu og þar
eftir var sungin sálmaperlan,
Heyr himnasmiður eftir Þorkel
Sigurbjömsson og þá Máríuversið
fagra eftir Pál Isólfsson. Síðan
skiptust kórarnir á að syngja án
undirleiks, bæði íslensk lög og
brot úr tónverkum eftir Mend-
elssohn, Kodaly, Palestrína, Bach
og Hándel.
Af íslenskum lögum er rétt að
nefna, Til þín, Drottinn eftir Þor-
kel Sigurbjörnsson, Sálmalag úr
grallaranum, í útsetningu eftir
Glúm Gylfason og Hver á sér
fegra föðurland eftir Emil Thor-
oddsen, í umritun Smára Ólason-
ar. Öll lögin voru mjög vel sungin
og auðheyrt að hér hafði verið
æft vel. Til samstarfs í tónlistar-
uppeldi barnanna hafði Jón Stef-
ánsson sér til halds og trausts
Signýju Sæmundsdóttur óperu-
söngkonu og Helgu Björg Svans-
dóttur tónmenntakennara. Með
Glúmi Gylfasyni á Selfossi er að-
stoðarstjórnandi Stefán Þorleifs-
son tónmenntakennari.
Aðalviðfangsefni tónleikanna
var svo Gloria eftir Vivaldi, í skó-
laútfærslu eftir Louis Piccierri.
Söngur barnanna var hreint út
sagt frábær og reis hæst í Quon-
iam tu solus og lokakórnum, Cum
Santo spiritu. Einsöngur bam-
anna var gæddur þokka, þó sér-
staklega sé rétt að geta láns-
söngvara úr Kór Langholtskirkju,
sem líklega heitir Valgerður Guð-
rún Guðnadóttir. Hún söng mjög
vel dúett með Friðu Björgu Leifs-
dóttur og síðar einsöng í Domine
Deus, þar sem Daði Kolbeinsson
lék einnig mjög fallegan einleik.
Þijár stúlkur, Ásdís Kristinsdóttir,
Christa Aikins og Lovísa Árna-
dóttir sungu einsöng í Domine
Deus og altaríuna Qui sedes.
Söngur kóranna markar nokk-
ur tímamót og nú má búast við
því, að kirkjan sjái sig eiga þar
nokkru hlutverki að gegna, sem
varðar söngþjálfun unga fólksins,
bæði til uppeldis og þjálfunar á
sviði tónlistar, til að gegna störf-
um í kirkjum landsins.
og þaðan sé þetta fallega stef
komið. Alfred Einstein segir
þessa sögu sanna vera.
Fantasían var vel leikin og
sama má segja um næsta verk,
sem var Scaramouche Suite, eftir
Milhaud. í Grobbarasvítunni, sem
er í þremur þáttum, er leikið með
kátínuna, dapurleikann og eins í
sönnum trúðsleik, þá er ærslast
í lokin. Margt var vel gert en
undir lokin var flutningurinn
helst til of einhliða sterkur.
Þriðja verkið voru „Paganíni
tilbrigðin“ eftir Lutoslawskí,
glæsilegt verk, sem var ágætlega
leikið og fyrir margra hluta sak-
ir mest reisn yfir og auðheyrt,
að þar lék allt á lukkuhjólum
fyrir Tosik-Waraszawiak. Minna
bragð var að lítilli svítu, fyrir
„fjórhent píanó“, eftir Debussy,
sem hann samdi 1889 og þá ekki
búinn að ná valdi á þeim stíl, sem
hann varð síðar þekktur fyrir.
Sónata eftir Mozart K. 448,
hefði mátt vera lokaverk tónleik-
anna, því þar er á ferðinni langt
verk, sem gerir miklar kröfur til
leikni og léttleika. Þrátt fyrir smá
slys var heildarsvipur verksins
góður en síðasta verkinu, sem
er Armensk svíta, hefði mátt
sleppa, því þar er á ferðinni held-
ur ófrumlegur samsetningur,
sem gerði heldur ekki að bæta
neinu við fyrir flytjendur.
Það er margt gott að segja
um samleik Ingibjargar og Tosik-
Warszawiak, þó ekki væri ávallt
jafnræði með þeim, einkum þar
sem hún atti kapp við hrynskerpu
Pólveijans. Hvað sem þessu líð-
ur, voru þetta góðir tónleikar, vel
framfærðir og að undanteknu
síðasta verkinu, góð samleiks-
tónlist fyrir píanó.
vikum stirðnar hún upp í skraut-
legri mósaik, sem ekki beint hent-
ar viðfangsefninu.
I nokkrum verkum tekst þó vel
til, og Guðni hefur náð góðu jafn-
vægi í heildina. „Hver mun lúta
í lægra haldi“ (nr. 8) er góð
ábending um fáránleik hinnar
stöðugu baráttu sem mennirnir
há innbyrðis á öskuhaugum jarð-
lífsins; þar kemur að spilaborgin
hrynur, allt rennur úr í sandinn
(nr. 2). Það er nöturleg framtíð-
arsýn, sem stundum blasir við í
þessum myndum, og því eðlilegt
að spurt sé „Mun okkar hlutur
brenna við?“ (nr. 10).
Af sýningunni er ljóst, að
Guðna Harðarson skortir skólun
í myndlistinni, einkum hvað varð-
ar áherslur í myndbyggingu. Hug-
myndir hans og sýn á umhverfis-
mál eru hins vegar verðug við-
fangsefni, og í ljósi þess að Guðni
hefur að mestu búið erlendis um
langt skeið, er íhugunarefni
hversu litlu hérlendir myndlistar-
menn hafa látið sig umhverfismál
skifta um langt árabil. Ýmis teikn
eru þó á lofti um að það sé að
breytast.
Sýning Guðna Harðarsonar,
„Þegar öllu er á botninn hvolft“
í Gallerí Borg við Austurvöll
stendur til þriðjudagsins 22. mars.
Guðni Harðarson
Myndlist
Eiríkur Þorláksson
Umhverfismál urðu fyrst mál
málanna á síðasta áratug, þó
ýmsir hafí orðið til þess að benda
mun fyrr á þær hættur sem steðj-
uðu að öllu jarðlífí vegna þeirrar
gegndarlausu sóunar sem mann-
kynið hefur löngum tamið sér þar
sem gögn og gæði jarðarinnar eru
annars vegar. Þessi sóun hefur
komið aftan að mönnum í formi
stöðugt vaxandi mengunar, þverr-
andi auðlinda og hreinlega útrým-
ingu ýmissa tegunda úr þeirri
fánu og flóru lífs, sem byggir jörð-
ina.
Listafólk hefur hin síðari ár
tekið að fást við umhverfismál,
og hér hefur þess helst gætt með
þeirri auknu áherslu sem má finna
í verkum íslenskra listamanna á
landið sjálft, eðli þess og sér-
stöðu. Færri hafa hins vegar orð-
ið til að íjalla svo nokkru nemi í
verkum sínum um mengun, nátt-
úruvemd eða umhverfísmál í víð-
ari samhengi.
Nú stendur yfir í Gallerí Borg
við Austurvöll myndlistarsýning,
sem tengist umræðu um umhverf-
ismál og hlotið hefur yfírskriftina
„Þegar öllu er á botninn hvoIft“.
Hér getur að líta verk eftir Guðna
Harðarson, sem er sjálfmenntaður
í myndlistinni, en á að baki mennt-
un og starfsferil, sem kann að
hafa gefíð honum sérstakt tæki-
færi til að nálgast viðfangsefni
tengd umhverfísmálum. _ Guðni
nam líffræði við Háskóla íslands
og lauk síðan doktorsnámi í jarð-
vegsörverufræði, og hefur unnið
um langt árabil við þróunarstörf
á sviði matvælaframleiðslu í þró-
unarlöndunum á vegum stofnana
Sameinuðu þjóðanna. Þessi ferill
hefur greinilega litað þá myndlist,
sem hann hefur tekið sér fyrir
hendur.
Myndir Guðna eru unnar með
akrýl á striga, og sýna í fáum
orðum hinn ofhlaðna heim nútím-
ans, sem er nærri að sligast und-
an sjálfum sér. Flest verkin eru
byggð upp á svörtum grunni, og
eru á mörkum ofhlæðis tættra
ímynda, sem eru að sprengja utan
ímyndirnar lagðar hver ofan á
aðra, þannig að efsta lagið er
aðeins unnið með ljósum línum,
líkt og hraunbúar Kjarvals; hér
hentar þessi aðferð vel, og eykur
fjölbreytileik myndanna.
Veikleiki listamannsins í þess-
um málverkum liggur hins vegar
í myndbyggingunni; oft nær týn-
ist hún í því kraðaki ímynda sem
flæðir um flötinn, og í öðrum til-
Guðni Harðarson.
af sér rammann; þessi „fylling"
er í góðu samræmi við það sem
heimurinn býður upp á, eins og
allir þeir sem hafa kynnst erlend-
um stórborgum eða fjölmennum
þjóðum vita vel.
Guðni notar fáa og sterka liti,
og fjörlegt línuspil í fletinum; um
sumt minnir þessi myndgerð á
verk Tryggva Olafssonar frá fyrri
tíð. í mörgum verkanna eru