Morgunblaðið - 22.03.1994, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 22. MARZ 1994
Samningafundir Sameinuðu þjóðanna um hafréttarmál
Ottast ný þorskastríð og
lögleysu á úthöfunum
Boston. Frá Karli Blöndal, fréttaritara Morgunblaðsins.
MARGIR eru nú uggandi um það innan veggja Sameinuðu þjóð-
anna að ríkisstjórnir muni grípa til hervalds til að verja fiskimið
sín ágangi erlendra sjómanna. Sagði dagblaðið The New York
Times á sunnudag að menn „óttuðust. . . afturhvarf til þorska-
stríða áttunda áratugarins þegar uppi voru 16 meiriháttar fiskveiði-
deilur, þar á meðal árekstrar milli breskra togara og íslenskra varð-
skipa.“
• • 7. Reuter
Hammgjusom
BIENVENIDA Sokolow, sem áður var lafði Buck, kyssir núverandi
eiginmann sinn, listaverkasalann Nicholas Sokolow, í gær.
Vísar ásökunum
um njósnir á bug
London. Daily Telegraph, Reuter.
LAFÐI Bienvenida Buck, sem nú mun reyndar heita Bienvenida
Sokolow, neitaði um helgina að hafa njósnað fyrir íraka en hún stóð
í leynilegu ástarsambandi við Sir Peter Harding, forseta breska
herráðsins. Sagði hann af sér er það komst upp um fyrri helgi.
í síðustu viku var hafist handa
að nýju við gerð alþjóðlegs sátt-
mála til bjargar fiskistofnum sem
teljast í hættu staddir. Takist ekki
samningar er óttast að stjórnlaus
sókn í stofnana muni ríða þeim að
fullu og þær þjóðir sem aftra vilja
slíku til vemdar sjávarútvegi sín-
um muni „taka lögin í sínar hend-
ur“ , svo aftur sé vitnað í The New
York Times.
í grein blaðsins er haft eftir
Fréttaskýrendur segja, að úrslit-
in hafí endurspeglað aðstæður í
Slésvík-Holstein og séu því ekki
ávísun á þingkosningamar í október
en þeir em þó sammála um, að
græningjar séu að sækja í sig veðr-
ið á ný. Jafnaðarmenn og kristileg-
ir demókratar töpuðu fylgi, fengu
39,5% og 37,5%, en græningjar
fóm upp í 10,3%. Frjálsir demó-
Satya Nandan, stjórnarerindreka
frá Fijdi-eyjum og stjómanda
samningaviðræðnanna, að um væri
að ræða „fjölda sennilegra átaka-
svæða.“ Hafréttarsáttmáli SÞ, sem
undirritaður var í desember árið
1982, batt í raun enda á þær físk-
veiðideilur sen sett höfðu svip sinn
á áratuginn þar á undan.
í greininni er rakið að ýmsar
þjóðir hafí þanið út lögsögu sína
kratar hröpuðu hins vegar í 4,4%.
Kristilegir demókratar hafa
bmgðist við úrslitunum með því að
vara við alvarlegum afleiðingum af
efnahagsstefnu græningja. Kristi-
legir leggja áherslu á, að þeir vilji
halda áfram samstarfínu við fijálsa
demókrata og vona að það verði til
að styrkja samstarfsflokkinn.
síðan, þar á meðal Argentína og
Chile. Aðrir, þar á meðal Kanada-
menn og Rússar, hafí lýst yfír því
að þeir myndu gera hvað sem er
til að binda enda á það sem þeir
telji ólöglegar veiðar.
Rússar hafi hrakið brott erlenda
togara úr Okhotskahafí í janúar
og kveðið upp tímabundið bann við
ufsaveiðum. Pólveijar, Suður-
Kóreumenn, Japanar og Kínveijar
hafi vefengt réttmæti bannsins.
Brian Tobin, sjávarútvegsmála-
ráðherra Kanada, sagði í ræðu að
helstu fískimiðin undan austur-
strönd Kanada myndu breytast í
„eyðimörk“ án harkalegra að-
gerða. Tobin hefur látið kanadíska
varnarmálaráðuneytið búa til áætl-
un um að láta sjóherinn grípa í
taumana og yrðu evrópsk skip, sem
veiddu undir flaggi Panama,
Honduras og Belize fyrir barðinu
á kanadískum herskipum, að sögn
bandaríska dagblaðsins.
Einnig er nefnt að „mikil spenna
ríkir í Barentshafí þar sem Norð-
menn hafa sakað Islendinga um
að seilast inn á sín þorskveiðimið“.
„Ef þjóðir fara að taka sér ein-
hliða lögsögu á alþjóðlegum haf-
svæðum mun opnast [stór] brestur
í Hafréttarsáttmálann," sagði
Nandan, stjórnandi viðræðnanna,
sem vonast er til að leiði af sér
nýjan sáttmála, reistan á þeim
fýrri, til gildistöku í nóvember.
„Um leið og sá sáttmáli brestur
tekur frumskógarlögmálið við á
ný. Þetta snýst um miklu meira
en sjávarútvegsmál."
Breska stjómin lætur nú kanna
hvort samband Sir Peters og lafði
Bienvenidu hafí skaðað breska ör-
yggishagsmuni. Á sama tíma og
samband þeirra átti sér stað hafði
hún sem starfa að vera fylgdarkona
arabískra kaupsýslumanna á ferð í
London og er sögð hafa m.a. átt
vingott við bróðurson Saddams
Husseins íraksforseta.
í viðtali við blaðið News of the
World á sunnudag neitaði lafði Bi-
envenida að. hún hefði stundað
njósnir. „Ég væri slakur njósnari
sakir lausmælgi og óvarkárni,“
sagði hún. Breskir embættismenn
telja litlar sem engar líkur á því
að Sir Peter hafí sagt henni af
leyndarmálum.
Lagði Bienvenida lýsir ástarsam-
bandi þeirra Sir Peters í viðtalinu
sl. sunnudag. Af lýsingum af dæma
hefur það verið hömlulaust og seg-
ist lafðin hafa orðið þunguð eftir
Sir Peter en gengist undir fóstur-
eyðingu sem hún hafí aldrei sagt
honum frá.
Þingkosningarnar í Slésvík-Holstein
Græningjar í sókn
Bonn. Reuter.
FLOKKUR græningja eða umhverfisverndarmanna var óumdeildur
sigurvegari kosninganna í Slésvík-Holstein í Þýskalandi um helgina
en stóru flokkarnir, jafnaðarmenn og kristilegir demókratar, töpuðu
nokkru fylgi. Flokkur frjálsra demókrata beið sinn þriðja ósigur í
röð og fylgi við hægriöfgamenn reyndist lítið sem ekkert.
Itarleg úttekt í The Economistá stöðu fiskveiða í heiminum
Harmleikurinn
á heimshöfunum
Verið er að eyðileggja fiskstofnana með ríkisstyrktri
rányrkju. Lausnin felst meðal annars 1 því að krefjast
gjalds fyrir aðganginn að sameiginlegri auðlind
OFVEIÐI og rányrkja eru að eyðileggja fiskimiðin um allan heim.
Af þeim 200 svæðum, sem FAO, Matvæla- og landbúnaðarstofnun
Sameinuðu þjóðanna, fylgist með, eru næstum öll fullnýtt og
þriðjungurinn er alvarlega rányrktur. Eru þau síðastnefndu næst-
um öll í þróuðu ríkjunum, sem ættu þó að hafa þekkingu og fjár-
hagslegt bolmagn til að halda uppi virkri fiskveiðistjórn. Ofveið-
inni fylgir svo aftur gífurleg sóun þar sem verið er að eltast við
allt of fáa og smáa fiska á allt of mörgum og stórum skipum.
Um þetta er fjallað í nýjasta hefti vikuritsins The Economist en
þar segir, að vandann megi að miklu leyti rekja til niður-
greiðslna og styrkja í sjávarútvegi, ríkisstjórnir hafi beinlínis
borgað sjómönnuih fyrir að eyðileggja auðlindina. Lausnin felist
hins vegar í því meðal annars að snúa dæminu við, að láta þá
sem sækja í þennan sameiginlega sjóð greiða fyrir aðganginn.
Mikill vöxtur hljóp í fískveiðar
eftir síðara stríð enda kom þá til
ný tækni, sem gerði kleift að stór-
auka aflann á heimamiðum og
sækja hann einnig á fjarlæg mið.
Á 20 árum þrefaldaðist heimsafl-
inn og fór í 60 miiljónir tonna en
á áttunda og níunda áratugnum
fór að draga úr aukningunni. 1989
komst sjávaraflinn í 86 milljónir
tonna og síðan hefur verið að draga
úr honum. Það er þó ekki þannig,
að aflaaukningin hafí stöðvast við
hámarksafrakstursgetu stofnanna;
sérfræðingar FAO telja, að henni
hafi verið náð áratugum fyrr.
Þótt aflinn hafi aukist, hef
ur fiskurinn stöðugt farið smækk-
andi og þegar einn stofninn hryn-
ur, er bara leitað í annan, sem
ekki var litið við áður. Sjómenn
eru nú að koma með úr Norður-
sjónum lýsing, sem þeir hefðu fuss-
að yfir fyrir 20 árum og þrátt fyr-
ir alla sóknina og alla tæknina, er
aflamagnið það sama og var á
áttunda áratugnum.
Ofvöxtur í fiskiðnaði
Þetta ástand á eftir að versna
mikið. Fiskiðnaðurinn hefur vaxið
helmingi hraðar en heimsaflinn og
svarið við því hefur verið að sækja
í stofna, sem enn hafa ekki verið
eyðilagðir, í þriðja heiminum. Það
hefur þegar haft og mun hafa
mjög alvarlegar afleiðingar vegna
þess, að fátæka fólkið í heiminum,
tveir þriðju mannkynsins, fá 40%
eggjahvítuefna úr físki.
Ofveiðin hefnir sín alltaf því að
hún leiðir til þess, að aflinn minnk-
ar, fiskurinn smækkar og tilkostn-
aðurinn við veiðarnar verður miklu
meiri en aflaverðmætið. Ef skyn-
samlega væri að veiðunum staðið,
væri hins vegar hægt að taka sama
verðmæta aflann ár eftir ár. Of-
veiðin hefur líka aðrar afleiðingar,
sem ekki blasa alltaf við augum.
Þegar miklar breytingar verða á
Alaskaufsanum
ausið upp
TVEGGJA poka troll tekið inn á
bandaríska verksmiðjuskipinu
Ocean Rover. Það er fullt af
Alaskaufsa en fyrir aðeins
nokkrum árum var hann gjöful-
asta fisktegund í heimi. Nú hefur
ofveiði og minni kvótar valdið
gjaldþroti margra útgerða.
stærð fiskstofnanna, riðlast um
leið annað jafnvægi í vistkerfi sjáv-
arins. Gróskan, sem áður var,
hverfur.
Fiskiskipaflotar ríku þjóðanna
hafa gengið svo nærri fiskstofnun-
um, að þótt íslendingar og Evrópu-
sambandið, ESB, skæru flotann
niður um 40% og Norðmenn um
tvo þriðju, gæti aflinn samt verið
jafn mikill og nú.
Ofveiðin hefur í för með sér gíf-
urlega sóun. í Bandaríkjunum hef-
ur verið reiknað út, að fengju
stofnarnir tækifæri til að jafna sig,
myndi aflaverðmætið aukast um
helming og í ESB er áætlað, að
það gæti aukist um allt að 180
milljörðum ísl. kr.
40 mínútna vertíð!
Þorskafli við norðvesturströnd
Ameríku komst í 800.000 tonn
1968 en 1992, þegar ekki var talið
óhætt að veiða meira en 50.000
tonn, lokaði Kanadastjóm á veið-
arnar. Hrygningarstofn þorsks í
Norðursjó var aðeins 66.000 tonn
1990, þriðjungur af því sem talið
var óhætt, og lúðuveiðin við Al-
aska, sem áður stóð í fjóra mán-
uði, stendur nú í tvo sólarhringa.
Síldveiði til hrognatöku við Alaska
er nú opin í 40 mínútur á ári.
Sjómenn, sem kalla má síð-
ustu fulltrúa safnara- og veiði-
mannaþjóðfélaga fyrri alda, taka
það, sem þeir geta tekið, en samt
er ekki rétt að áfellast þá. Þeir,
sem bera sökina, eru þeir, sem
hafa lögsögu yfír fiskiskipaflotan-
um og hafa tekið að sér að gæta
fiskstofnanna: Ríkisstjórnirnar.
Aðeins 10% af heimsaflanum eru
tekin á alþjóðlegu hafsvæði, hin
90% innan 200 mílna fískveiðilög-
sögu einstakra ríkja. Ofveiðin þýð-
ir einfaldiega, að ríkisstjórnirnar
eru að eyðileggja auðlindir þegna
sinna.
Margar ríkisstjórnir leggja mik-
ið á sig við eyðileggingarstarfið.
Japanir, Norðmenn og Sovétríkin
fyrrverandi hafa dælt peningum í
fiskiðnaðinn og ESB jók framlög
til sjávarútvegsins úr 5,8 milljörð-
um ísl. kr. 1983 í 42 milljarða
1990. Þegar franskir sjómenn, sem
eru að eltast við smáfiskinn með
gífurlegum tilkostnaði, gripu til
mótmæla var það strax ráðið að
auka niðurgreiðslurnar og vanda
Spánveija vill ESB leysa með því
að krefjast veiðiheimilda fyrir þá
við Noreg. í stað þess að vemda