Morgunblaðið - 11.05.1994, Qupperneq 24

24 MIÐVIKUDAGUR 11. MAÍ 1994
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Átakanlegt úrræðaleysi
HEILBRIGÐIS-
KERFIÐ hefur rúllað
í frígír síðustu 7 vik-
urnar. Það hefur ekki
veitt landsmönnum þá
þjónustu og öryggi,
sem að er stefnt með
tugamilljarða fram-
lögum til rekstrar
heilbrigðisstofnana.
Aðeins spítalarnir
kosta skattgreiðendur
nærri 15 þúsund millj-
ónir á ári og nú er
fullyrt að þessi fyrir-
tæki séu rekin með
langt innan við helm-
ings afköstum. 7
vikna rekstur spítal-
anna kostar nærfellt 2.000 millj-
ónir og ef afköstin hafa dottið
niður um helming, þá er tjónið sem
því svarar eða allt að 1.000 millj-
ónum. Þessi reikningur byggist
auðvitað á þeirri forsendu, að
starfsemi spítalanna sé nauðsyn-
leg og þá reiknast tjónið með þess-
um hætti og það eins þótt öllum
þeim sem nú er synjað um þjón-
ustu verði sinnt einhvem tímann
síðar. Hvort tjónið er 500 eða
1.000 milljónir er þó ekki aðalatr-
iði málsins, heldur hitt, að skatt-
greiðendur hafa um 7 vikna skeið
ekki fengið þá heilbrigðisþjónustu
sem þeir kosta til.
Verkfallsrétti heilbrigðisstétta
eru þau takmörk sett, að verkfalls-
menn verða að sinna neyðarþjón-
ustu. Fréttir um, að svonefndar
verkallsnefndir hafí ákveðið að
þrengja undanþáguheimildir,
þannig t.d. að einungis verði unnt
að sinna hluta þeirra hjartasjúkl-
inga sem þurfa á bráðaþjónustu
að halda, vekja því spumingar.
Spumingar um ábyrgð, ekki bara
siðferðilega heldur einnig fjár-
hagslega og þá eins á hverjum sú
ábyrgð hvílir. Mér virðist næsta
augljóst að meinatæknar í verk-
fallsnefnd og félagar þeirra taki á
sig mikla áhættu með því að synja
um neyðarþjónustu eða takmarka
hana frá því sem verið hefur. Skv.
lögunum er þeim skylt að sjá fyr-
ir þessari þjónustu í verkfalli og
því er líklegast að tjón sem leiða
kynni af synjun um neyðarþjón-
ustu bakaði hlutaðeigandi fulla
ábyrgð. Vonandi reynir ekki á
þetta en öllum er holt að minnast
þess að menn era ekki lausir und-
an ábyrgð á skaðaverkum, þótt
þau kunni að vera unnin í tengsl-
um við verkföll.
Læknar hafa setið undir ámæli
meinatækna vegna mats þeirra á
Þórarinn V.
Þórarinsson.
því, hvaða rannsóknir
hafi verið nauðsynleg-
ar og hluti af lögboð-
inni neyðarþjónustu.
Formaður læknaráðs
Landsspítalans hefur
borið þessa gagnrýni
af læknum og fullyrt,
að þeir „hafí virt leik-
reglur verkfallsmanna
og raunar langt um-
fram það sem for-
svaranlegt er“. Þetta
er afleit afstaða, því
fráleitt er að játa því
að'sjúklingar eigi heil-
brigði og batahorfur
undir „leikreglum
verkfallsmanna". Telji
læknir tilteknar rannsóknir nauð-
synlegar vegna bráðra sjúkdóma
eða slysa, þá er það heilbrigðis-
kerfísins að sjá um, að þær fari
fram.
Ekkert svið heilbrigðisþjón-
ustunnar hefur eflst jafn mikið
síðasta áratug og stjórnun, svo
ekki ætti að vanta hæfni eða skil-
greinda ábyrgð til að fást við
stjórnunarleg viðfangsefni á borð
við það að fá nauðsynlegar rann-
sóknir framkvæmdar. Samt er það
ekki gert. Fréttir berast t.d af
því, að legvatnssýni hrúgist upp
og fáist ekki greind, þótt brýnt
sé að niðurstöður fáist áður en
meðganga er kömin of langt á
veg. Þetta er einungis nefnt í
dæmaskyni, því sýnin era af marg-
víslegum toga, sum eru tekin,
safnast upp og bíða þess að meina-
tæknarnir snúi aftur, hvenær sem
það svo verður. Þá kunna niður-
stöður af greiningu sýnanna að
koma of seint. Flest era þó aldrei
tekin og rúmin standa auð og
sjúklingarnir bíða heima, misjafn-
lega þjáðir. Samt gerist ekkert.
Það hefur verið á flestra vitorði
um skeið að flugsamgöngur við
útlönd era bæði öruggar og tíðar.
Það er því með hreinum ólíkindum
að stjórnendur heilbrigðisstofnana
og heilbrigðiskerfisins hafí ekki
gert ráðstafanir til þess að fá
keypta greiningarþjónustu á rann-
Stjómendur spítala taka
á sig mikla ábyrgð með
því að leita ekki annarra
lausna, segir Þórarinn
V. Þórarinsson, og láta
sýnin bíða þess að þeirra
eigin starfsmönnum
þóknist að snúa aftur til
vmnu.
sóknarstofnunum í nálægum lönd-
um. Þeim verður ekki kennt um
að rannsóknarþjónusta spítalanna
sjálfra sé að mestu lömuð, en þá
verður að leita annarra úrræða.
Stjórnendur spítalanna taka á sig
mikla ábyrgð með því að leita
ekki annarra lausna og láta sýnin
bíða þess að þeirra eigin starfs-
mönnum þóknist að snúa aftur til
Hagfræði Steingríms
Hermannssonar
STEINGRÍMUR
Hermannsson hefur
hætt þingmennsku og
er kominn í stöðu
seðlabankastjóra.
Hann kvað bæði við-
skiptaráðherra og for-
sætisráðherra hafa
hvatt sig til að sækja
um bankastjóraemb-
ættið, sem var mjög
umdeilt. Það var snjall
leikur hjá þeim ráð-
herranum að losa
þannig við óþægan
stjórnarandstæðing,
sem notið hefír tals-
verðra vinsælda. Slíkt
verður hins vegar ekki sagt um
þann, sem nú tekur við for-
mennsku Framsóknar, Halldór
Ásgrímsson.
Þegar Steingrímur kvaddi Al-
þingi sl. föstudag (29. apríl), gætti
steigurlætis í orðum hans. Hann
taldi reynslu í þingstörfum jafnast
á við mörg háskólapróf, jafnvel
doktorspróf í hagfræði. í þessu
felst vanmat eða beinlínis fyrirlitn-
Egill Sigurðsson
ing á sérfræðiþekk-
ingu. Sjálfur er hann
verkfræðingur, og
varla vildi hann láta
alþingismann, þó að
reyndur væri, teikna
mannvirki fyrir sig
eða stjóma byggingu
þess. Banka- og pen-
ingastjórn krefst
menntunar, sem bæði
Ágúst Einarsson og
Guðmundur Magnús-
son höfðu aflað sér.
Hinn síðamefndi er
landskunnur lær-
dómsmaður. Þeir áttu
a.m.k. siðferðilegan
rétt á stöðu seðlabankastjóra, sem
auglýst var, þó að sá réttur sé
ekki tryggður með lögum.
Þama er einhvers konar holrúm
í stjórnsýslunni. Ráðherra getur
farið sínu fram á ótrúlegustu svið-
um. Merkur embættismaður, sem
kominn er á eftirlaun, lét svo um
mælt fyrir allmörgum árum að
ríkisbankarnir væra framfærslu-
stofnanir flokkanna. Þingmenn
höfðu í þann tíð allfrjálsan aðgang
að fjármagni þeirra, bæði fyrir sig
og skjólstæðinga sína í héraði. Nú
hjálpa þingmenn hver öðram til
að komast í bankaráð og aðrar
stöður innan kerfisins, eins og
hver og einn getur séð með því
að renna augum yfír mannskap-
inn, sem skipar þessar stöður.
Þetta er pólitísk spilling og annað
ekki. Þess vegna heimtar fólk
einkavæðingu opinberra stofnana
og fyrirtækja.
En lítum nú á hagfræði Stein-
gríms Hermannssonar. Hann kom
við sögu banka- og peningamála
þegar er honum var falin stjórnar-
myndun 1983. Fyrsta ráðstöfun
hans í stóli forsætisráðherra var
að afnema vísitölubætur á laun,
að vísu tímabundið um sinn, en
seinna alveg. Hins vegar lét hann
verðtryggingu fjárskuldbindinga
haldast, og í kjölfarið fylgdi svo
vaxtafrelsi viðskiptabankanna
(1986). Síðan höfum við íslending-
ar þetta sérkennilega kerfí, sem
hvergi er við lýði annars staðar,
að skuldir vaxa samkvæmt vísi-
vinnu. Það er átakanlegt úrræða-
leysi og engum samboðið.
Það er fullur skilningur á því,
að verkfall meinatækna hlýtur að
hafa áhrif á rekstur spítalanna en
þau áhrif má öragglega milda
mikið með því að semja um rann-
sóknarþjónustu við aðila utan
spítalanna, hérlendis eða erlendis.
Það er alþekkt, einkum vestan
háfs, að rannsóknarþjónusta sé
boðin út og fari að miklu leyti fram
á sérhæfðum stofnunum utan
spítalanna. Það eykur öryggi í
rekstri heilbrigðiskerfísins, því í
öllum rekstri verða menn að horfa
til þess að vera ekki algerlega
háðir einum seljanda, hvort heldur
er á vörum eða þjónustu. Það býð-
ur hættunni heim, því hver sem
hefur einokun kann að freistast
til að notfæra sér stöðuna. Það
er hvoragum hollt.
Það er víðtæk sátt í landinu um
að hafa öflugt og gott heilbrigðis-
kerfi. Við kostum líka miklu til
að svo megi vera. En það verður
þá líka að vera öraggt, — alltaf,
ekki bara stundum og stjórnendur
heilbrigðisstofnanna verða að
kosta kapps um að svo sé, — og
það eins þótt meingölluð vinnu-
löggjöf geri það erfítt á stundum.
Höfundur er framkvæmda■
stjóri VSÍ.
Fyrsta ráðstöfun Stein-
gríms í stóli forsætis-
ráðherra, segir Egill
Sigurðsson, var að af-
nema vísitölubætur á
laun.
tölu, en ekki tekjur þeirra, sem
borga eiga skuldimar. Af þessum
sökum hefír fjöldi heimila misst
húsnæðið eða blátt áfram orðið
gjaldþrota. Það er með ólíkindum
að leiðtogar launþegasamtakanna
skuli hafa sætt sig við þetta. Þeir
virðast hafa minni áhuga á kjöram
meðlimanna en á ávöxtun lífeyris-
sjóðanna. Fyrirtæki um land allt
hafa goldið afhroð líka vegna
skulda-uppsöfnunar af völdum
lánskjaravísitölunnar, mest þó
samvinnuhreyfingim sem var
skuldugust fyrir. SÍS hefír orðið
að leggja upp laupana og svo hvert
kaupfélagið á fætur öðra.
Þetta mega teljast afrek á ekki
lengri stjómarferli, þannig að
Steingrímur Hermannsson getur
verið hreykinn af sínu „doktors-
prófí“ í hagfræði.
Höfundur er fyrrverandi forstjóri
Sindra hf. á Akureyri.
Nú er lag - stydjum Ama

Eyjólfur Kristjánsson
tónlistarmaður
Þorvaldur B. Þorvaldsson
tónlistarmaður
Sigríður Beinteinsdóttir
tónlistarmaður
GunnlaugurBriem
trommuleikari
Edda Borg
tónlistarmaður
iSBiiiííiíIíííííiiííii