Morgunblaðið - 11.05.1994, Síða 36

36 MIÐVIKUDAGUR 11. MAÍ 1994
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
+ Ólafur Gunnlaugur Guð-
mundsson, fyrrverandi toll-
vörður og deildarstjóri í Hafn-
arfirði, var fæddur á Melum I
Árneshreppi í Strandasýslu 24.
júli 1914. Hann lést i Landspít-
alanum að kveldi 1. mai siðast-
liðinn, nokkrum dögum eftir
hjartaaðgerð. Foreldrar hans
voru Guðmundur Guðmunds-
son, bóndi á Melum, fæddur 15.
júní 1869, dáinn 1. október
1923, og kona hans, Elísabet,
fædd 31. desember 1878 í
v Ófeigsfirði, dáin 1. september
1965, dóttir Guðmundar Pét-
urssonar, bónda í Ófeigsfirði,
fæddur 6. janúar 1853, dáinn
16. maí 1934, sem Ófeigsfjarð-
arætt er kennd við, og fyrri
konu hans, Elísabetar, fædd
1851, dáin 4. febrúar 1885, dótt-
ur Þorkels Þorkelssonar, bónda
í Ófeigsfirði. Þeim Guðmundi
og Elísabetu á Melum varð tólf
barna auðið, átta sona og fjög-
urra dætra, sem öll komust vel
til manns og var Gunnlaugur
tíundi i aldursröðinni. Af þeim
systkinum er nú eitt á lífi, Sig-
mundur, fæddur 1908, búsettur
á Akureyri.
Maki: Þórdís Steinsdóttir, fædd
12. október 1920 í Hafnarfirði.
Foreldrar: Steinn Hermanns-
son, sjómaður í Hafnarfirði,
fæddur 1. október 1887 á Kol-
beinsstöðum í Skagafirði, dáinn
3. maí 1953, og kona hans,
María Jónsdóttir, fædd 18.
febrúar 1893 á Brimnesi á
Langanesi, dáin 18. desember
1977. Börn: María Þórdís, fædd
30. maí 1946, BA, licence-próf
í frönsku, kennari og aðstoðar-
skólameistari við Flensborgar-
skólann í Hafnarfirði, og Guð-
mundur Steinn, fæddur 23. ág-
úst 1947, lauk prófi frá Loft-
skeytaskólanum, síðan Sam-
vinnuskólanum og fór í fram-
haldsnám á Englandi og er nú
aðstoðarframkværndastjóri
skipafélagsins Ness hf. Maki:
Vilborg Sigurðardóttir, hjúkr-
unarfræðingur. Börn þeirra:
Steinn, fæddur 1972, nemi i
vélaverkfræði við HÍ, Sigurður
Þór, fæddur 1977, nemi, og
Guðrún Þórdís, fædd 1982,
nemi. Sonur Gunnlaugs fyrir
hjónaband: Geir Arnar, fæddur
30. júlí 1943, dr. í vélaverk-
fræði. Hann var prófessor, síð-
an framkvæmdastjóri Marels.
Móðir: Sigurrós Oddgeirsdóttir
frá Ási við Hafnarfjörð. Maki:
Kristin Ragnhildur Ragnars-
dóttir, meinatæknir. Börn: Arn-
ar, fæddur 1971, nemi í læknis-
fræði við HÍ, Ragnhildur, fædd
1971, nemi í vélaverkfræði við
HÍ, og Heiður Rós, fædd 1975,
nemi.
Að loknum barnaskóla á Finn-
bogastöðum í Ámeshreppi var
Gunnlaugur tvo vetur í héraðs-
skólanum á Reykjum í Hrúta-
firði. Lauk burtfararprófi frá
Samvinnuskólanum eftir einn
vetur vorið 1934. Starfaði um
skeið á endurskoðunarskrif-
stofu uns hann var ráðinn toll-
vörður í Hafnarfirði 1935 og
síðar deildarsljóri og gegndi
því starfi til sjötugsaldurs.
Gunnlaugur sat í stjórn íþrótta-
bandalags Hafnarfjarðar 1944-
1954, í útgerðarráði Bæjarút-
gerðar Hafnarfjarðar 1950-
1954, í sfjórn Byggingarfélags
alþýðu 1948-1975, í stjóm
verkamannabústaða um árabil
frá 1971, endurskoðandi Kf.
Hafnfirðinga 1957-1975, í
stjóm Rauða krossdeildar
Hafnarfjarðar frá 1947 og um
árabil í stjórn St. Jósefsspítala
í Hafnarfirði. Útför Gunnlaugs
fer fram frá Hafnarfjarðar-
kirkju.
FORELDRAR Gunnlaugs hófu
búskap á hálfri Melajörðinni 1898.
Á hinum helmingi jarðarinnar
bjuggu Steindór Halldórsson og El-
ísabet Sveinsdóttir og
voru þeir bændur
bræðrasynir. Melar
þóttu góð bújörð,
landmikil, stórar
sléttur og grasgefnar
engjar, fiskur
skammt undan landi
og töluverður viðar-
reki á fjörum, enda
hafði tvíbýli verið á
jörðinni frá fornu fari.
Guðmundur féll frá
árið 1923, 54 ára að
aldri. Elísabet gekk
þá með yngsta barn
þeirra hjóna en elsti
sonurinn, Guðmundur Pétur, var þá
23 ára. Eftir fráfall manns síns hélþ
Elísabet áfram búskap með Guð-
mundi Pétri, syni sínum, allt til árs-
ins 1942. Hún dvaldist þó áfram á
Melum í allmörg ár en síðustu árin
var hún í Reykjavík hjá bömum sín-
um og lést þar 1965. Þá voru öll
böm hennar á lífi. Sigmundur, sonur
Elísabetar, sem búið hafði í Ámesi
frá 1931 hóf búskap á öðmm helm-
ingi Mela 1939 og bjó þar til 1962
að hann fluttist til Akureyrar.
Elísabet, móðir systkinanna frá
Melum, var mikil atgerviskona eins
og hún átti kyn til. Það hefir ekki
verið auðvelt verk að koma upp þess-
um stóra bamahóp, enda þótt hún
nyti tilstyrks og stuðnings frá ætt-
ingjum sínum. Þó að Gunnlaugur
flyttist að heiman rofnuðu ekki
tengslin við átthagana. í áratugi fór
hann á hvequ sumri norður á
Strandir í sumarleyfum til þess að
hjálpa til við búskapinn meðan Guð-
mundur bróðir hans bjó á Melum
og fleiri af systkinum hans vitjuðu
átthaganna til þess að taka til hendi.
Sumarið er stutt á Ströndum og það
þurfti að fullnýta hvetja stund sem
gafst til þess að afla heyforða fyrir
veturinn. Svo kom að því að gamli
bærinn var rifinn og nýtt hús byggt.
Þá kom sér vel að einn sonurinn,
Ingólfur, var byggingameistari.
Til þess að komast norður á
Strandir, áður en vegur var lagður
þangað 1967, var venjuleg farið til
Hólmavíkur og síðan með bát þaðan,
þegar ferð féll. Ferðir vora stijálar
og þegar kom að heimferð bar við
að fljótlegasta leiðin var að ganga
yfir fjöll og heiðar yfir að ísafjarðar-
djúpi og taka djúpbátinn þaðan til
ísafjarðar til þess að ná í ferð suð-
ur. Þetta taldi Gunnlaugur ekki eftir
sér enda var hann góður göngumað-
ur og hafih á yngri áram tekið þátt
í ferðum FÍ og ganga var hans lífs-
elexír eftir að hann komst á aldur.
Síðasta ferð Gunnlaugs norður á
Strandir var 1988 á ættarmót af-
komenda Guðmundar Péturssonar
af fyrra og síðara hjónabandi sem
haldið var í Ófeigsfirði.
Þegar Gunnlaugur fluttist til
Hafnarfjarðar gerðist hann strax
virkur þátttakandi í bæjarlífmu. Frá
Hafnarfirði var mikil útgerð báta
og togara og afkoma þorra bæjarbúa
tengdist útgerð og fiskverkun með
einum eða öðram hætti. Hinn ungi
tollvörður, þá aðeins 21 árs, hafði
aðsetur á skrifstofu bæjarfógeta og
sýslumanns en umdæmi embættisins
náði þá frá Hvalfjarðarbotni suður
á Reykjanes, að Reykjavík undan-
skilinni, og var í nánu sambandi við
slagæð atvinnulífsins í bænum.
Margir áttu leið á bæjarfógeta- og
sýsluskrifstofuna í Hafnarfirði. Auk
þess að annast tolleftirlit að nóttu
sem degi og hvemig sem viðraði
vann Gunnlaugur í áratugi fullan
vinnudag við afgreiðslu tollskjala,
útreikning á aðflutningsgjöldum og
innheimtu þeirra. Nú á tímum hefðu
þessi skrifstofustörf verið talin fullt
starf fyrir fleiri en einn inann. En
Gunnlaugur sá um þau af mikilli
prýði, enda reikningsglöggur og
hafði góða reglu á hlutunum. Fastur
tollvörður var ekki skipaður í
Hafnarfirði fyrr en árið 1930 og var
Gunnlaugur þriðji maðurinn sem
gegndi því starfi. Það var fyrst árið
1982 að bætt var við öðrum toll-
verði. Við eftirlit vora þó jafnan
kvaddir til aðstoðar tollverðir frá
Reykjavík. Gunnlaugur var mann-
blendinn og ræðinn og átti einkar
gott með að umgangast
fólk. Þetta kom sér vel
því að í starfi sínu þurfti
hann að hafa samskipti
við fjölda manns. Hann
var kurteis og viðmóts-
þýður en gat þó verið
fastur fyrir ef því var að
skipta. Gunnlaugur eign-
aðist fljótlega fjölda vina
og kunningja, þegar
hann fluttist til Hafnar-
fjarðar, og ávann sér vin-
áttu og traust þeirra sem
kynntust honum. Hann
var maður vinsæll og vel
látinn. Hafði lifandi
áhuga á því sem var að gerast í
atvinnu- og félagsmálum og bar hag
þeirra fyrir bijósti, sem stóðu höllum
fæti. Hann lagði mikið af mörkum
í þágu byggingarfélags alþýðu og
verkamannabústaða og Rauða
krossins um áratuga skeið og fleiri
félagasamtaka.
Gunnlaugur hafði ákveðnar skoð-
anir á þjóðmálum. Hann var fæddur
og uppalinn í einangraðri sveit og
hafði hlotið menntun sína í héraðs-
skóla og Samvinnuskólanum og
Strandasýsla var eitt öraggasta
kjördæmi Framsóknarflokksins.
Móðurafi hans, Guðmundur Péturs-
son í Ófeigsfirði, kunnur sveitarhöfð-
ingi og mikill atorkumaður, var for-
vígismaður um stofnun Verslunarfé-
lags Norðurfjarðar þegar á árinu
1906, síðar Kaupfélags Stranda-
manna. Einangrað og harðbýl sveit
gat ekki þrifist nema með samvinnu
og samhjálp íbúanna. Allar sam-
göngur vora á sjó og það var ekki
fyrr en á sjöunda áratugnum að
Ámeshreppur komst í vegasamband.
Það lá því í hlutarins eðli að Gunn-
laugur yrði félagshyggjumaður eins
og það heitir á nútímamáli og þeirri
stefnu treysti hann Framsóknar-
flokknum best til að framfylgja.
Hann var einn af frammámönnum
í Framsóknarfélagi Hafnaríjarðar,
þótt ekki sæktist hann eftir vegtyll-
um fyrir sig sjálfan. Vinahópi Gunn-
laugs vora hins vegar ekki sett nein
flokkstakmörk.
Líklegt er að Gunnlaugur hefði
farið í langskólanám, ef hann hefði
fæðst á tíma námslána og annarrar
opinberrar fyrirgreiðslu við náms-
fólk. Til þess hafði hann alla burði.
Á kreppuáram þriðja áratugarins
var þess ekki kostur og ekki um
margt að velja fyrir ungt fólk. Aura-
ráð vora lítil og til þess að sjá fyrir
sér tóku menn þá vinnu sem bauðst.
Veturinn sem Gunnlaugur var í
Samvinnuskólanum í Reykjavík
vann hann jafnframt við mjólkurút-
burð í hús ásamt skólafélaga sínum
frá Héraðsskólanum á Reykjum,
Sigfúsi Bjamasyni, sem síðar var
kenndur við fyrirtækið Heklu.
Ég, sem þessar línur rita, kynnt-
ist Gunnlaugi og íjölskyldu hans
fyrir fjóram áratugum síðan. Um
15 ára skeið voram við samstarfs-
menn við bæjarfógetaembættið í
Hafnarfirði. Þegar ég og kona mín
fluttum til Hafnarfjarðar frá Kefla-
víkurflugvelli, þar sem ég hafði
starfað um skeið sem fulltrúi emb-
ættisins, þekktum við ekki margt
fólk í bænum. Gunnlaugur stóð þá
á fertugu og lenti ég heima hjá þeim
' hjónum í afmælisfagnaði af því til-
efni og kynntist þá höfðingsskap
þeirra hjóna og rausn, sem við kona
mín áttum oft eftir að njóta síðar.
Við byggðum á sama tíma og lóðir
okkar liggja saman þannig að sam-
bandið hefír aldrei rofnað, þótt ég
hyrfi til annarra starfa. Með okkur
hjónum og þeim Gunnlaugi og Þór-
dísi tókst náin vinátta sem aldrei
hefir borið skugga á. Þau hjón voru
einstaklega bóngóð og hjálpsöm.
Gunnlaugur átti allgott safn ís-
lenskra bóka og tímarita og eftir að
hann lét af störfum sat hann löngum
við og dyttaði að bókakosti sínum
og batt inn það sem óbundið var.
Við bæjarfógetaembættið í Hafn-
arfirði var á sjötta áratugnum mikið
kappalið sem segja má að hafi nán-
ast verið sem ein fjölskylda. Þar var
auk Gunnlaugs, Bjöm Sveinbjörns-
son, fulltrúi og síðar sýslumaður og
bæjarfógeti, Jón Guðmundsson, yfír-
lögregluþjónn, Kristinn Ólafsson,
fulltrúi, og fleiri úrvalsmenn. Þeir
Gunnlaugur, Björn, Jón og Friðrik
Guðmundsson, yfirtollvörður á
Keflavíkurflugvelli, vora lífið og sál-
in í Bridgefélagi Hafnarfjarðar um
árabil og mynduðu nánast ósigrandi
sveit. Ég varð að vísu aldrei hlut-
gengur á þessu sviði en við hjónin
nutum góðs af skemmtanahaldi sem
félagið stóð fyrir.
í Stangaveiðifélagi Hafnarfjarðar
störfuðum við um árabil og áttum
saman ógleymanlegar stundir við
lax- og silungsveiðar og ferðalög um
landið.
Gunnlaugur var opinber starfs-
maður í tæp 50 ár. Á svo löngum
tíma hafa miklar og margháttaðar
breytingar átt sér stað í Hafnarfirði
eins og annars staðar og íbúaíjöldinn
hefir margfaldast. Flestir þeirra sem
settu svip á bæinn á þeim tíma sem
Gunnlaugur var á miðjum aldri era
nú horfnir til feðra sinna og gamlir
vinir hans týndu tölunni einn af öðr-
um, nú síðast Adolf Björnsson, fv.
bankamaður, sem lést síðasta vetr-
ardag. Svipmót bæjarins og mannlíf
hefir tekið miklum breytingum frá
árinu 1935 að ungur Strandamaður
flutti til bæjarins og hóf starfsferil
sinn.
Gunnlaugur var maður hávaxinn
og beinvaxinn og samsvaraði sér
vel. Hann var maður látlaus en fyr-
irmannlegur í allri framkomu. Hann
var farsæll i einkalífi og starfi og
hvers manns hugljúfi. Á góðum
stundum átti hann til að segja: Mað-
ur verður að halda sinni reisn. Gunn-
laugur hélt sinni reisn til æviloka
og þannig er gott að minnast hans
þegar við að leiðarlokum þökkum
honum samfylgdina og sendum Þór-
dísi, bömum og bamabömum inni-
legar samúðarkveðjur.
Jón Finnsson.
Dauðinn er tilefni ^sorgar fyrir
eftirlifandi ástvini. Þegar ég frétti
andlát Gunnlaugs móðurbróður
míns olli það mér sáram trega. Milli
okkar hafði ætíð verið mjög innilegt
samband. Fyrstu bemskuminningar
mínar tengjast honum þegar hann
lék sér við okkur bræðuma. Síðari
minningar mínar tengjast honum
meira sem göfugri og góðri persónu
sem vildi öllum gott gera. Dauði
hans veldur því öllum sem tengjast
honum sorg sem aðeins upprisuvon-
in ein getur mildað.
Gunnlaugur var aðeins níu ára
er faðir hans andaðist rétt áður en
yngsta systir hans, Guðmunda,
fæddist. Mannkostir systkinanna
komu nú í ljós við að halda saman
heimili, drífa sig til menntunar og
verða sjálfbjarga án mikillar aðstoð-
ar utan að. Guðmundur Pétur, elsti
bróðir Gunnlaugs, tók á sig þá
ábyrgð að stjóma búi og fékk hann
dyggan stuðning hinna systkinanna.
Með sameiginlegu átaki komust öll
systkinin til manns og menntunar.
Öll þurftu systkinin að byija að
vinna snemma og axla mikla ábyrgð
og var Gunnlaugur ekki neinn eftir-
bátur annarra.
Gunnlaugur sýndi alla ævi þá
mannkosti sem prýddu hann frá
yngri áram. Hann var ættrækinn,
bamgóður, velviljaður, sanngjam,
traustur, ábyggilegur, samvisku-
samur, afkastamikill við vinnu,
skapgóður, viðmótsþýður, ráðagóð-
ur og heilráður. Óllum leið vel í
návist hans.
Sem dæmi um ættrækni Gunn-
laugs má nefna, að hann skipulagði
orlofsfrí sitt ætíð þannig, að hann
gæti aðstoðað aðra. Ár eftir ár fór
hann norður að Melum, hjálpaði
bróður sínum við heyskapinn. Á
þeim tíma var allt slegið með orfi
og ljá. Tún vora ekki stór og mikið
um engjaheyskap. Heyið var bundið
í bagga og flutt heim á hestum. Þá
var gott að margar fúsar hendur
lögðu hönd á verkið. En þrátt fyrir
alla þessa miklu vinnu minnist und-
irritaður þess einstaka andrúms-
lofts, sem var fullt af gleði og fögn-
uði sem ríkti á Melum þegar Gunn-
laugur og önnur systkini komu norð-
ur til að hjálpa til. Oft var þá þröngt
í bænum en slíkt traflaði ekki neinn,
heldur gerðu menn sér margt til
gamans.
GUNNLAUGUR GUÐMUNDSSON
Gunnlaugur og eftirlifandi kona
hans, Þórdís Steindóttir, eignuðust
myndarheimili á Álfaskeiði í Hafn-
arfirði. Gunnlaugur og Þórdís vora
sérstaklega samrýnd. Andlát Gunn-
laugs er því sérstaklega mikill miss-
ir fyrir Þórdísi sem missir ekki að-
eins ástkæran eiginmann, heldur
líka lífsförunaut, sem hefur verið
styrk stoð hennar í nær 48 ár. Tvö
myndarleg og elskuleg böm þeirra,
María Þórdís og Guðmundur Steinn,
hafa erft góða eiginleika foreldra
sinna. Gunnlaugur naut þeirrar
gleði að sjá sex bamaböm, þijú
börn Guðmundar og þijú böm Geirs.
Það er mikill styrkur fyrir alla fjöl-
skylduna og sérstaklega fyrir Þór-
dísi hvað fjölskyldan er samheldin.
Öllum sem syrgja Gunnlaug vildi
ég stuttlega benda á fyrirheit skap-
arans. í Heilagri ritningu er mikið
rætt um upprisuvonina. Guð sá svo
um í kærleika sínum að menn gætu
endurheimt lífið. Þetta er mögulegt
vegna fómardauða Jesú Krists.
Dauðinn með öllum afleiðingum sín-
um, sjúkdómum, hrönun og síðan
andláti er svo sannarlega óvinur
mannkynsins sem veldur sorg. En
þeir sem trúa á réttlátan alvitran
Guð Biblíunnar vita að tilgangur
Guðs var ekki að skapa menn sem
myndu þjást, eins og tilfellið er í
dag með stóran hluta af mannkyn-
inu. Fyrirheit Guðs era að hann mun
taka í taumana og stofna ríki sem
mun ná um alla heimsbyggðina.
Kristnum mönnum var kennt að
biðja um þetta ríki í „Faðir vorinu"
en þegar það er stofnað mun Guðs
vilji vera gerður „svo á jörðu sem
á himnum". Við mörgtækifæri benti
Jesús á upprisuvonina sem er trúuð-
um mönnum mikil huggun, því hún
gerir mönnum kleift að trúa því að
sá tími muni koma, þegar hinir látnu
verða reistir upp til lífsins í heimi
sem er stjómað af Guði. Þar munu
lifa menn sem þrá réttlæti, frið og
hafa því yndi af að lifa í samræmi
við réttlát lög skaparans. Guð mun
blessa þetta mannkyn og „hann mun
þerra hvert tár af augum þeirra.
Og dauðinn mun ekki framar til
vera, hvorki harmur né vein né kvöl
er framar til. Hið fyrra er farið."
Upprisuvonin ætti því að vera öllum
hvatning til að kynna sér hver vilji
Guðs sé með okkur mennina svo við
getum lifað í samræmi við háleita
staðla hans. (Jóhannes 17:3).
Guðmundur H. Guðmundsson.
Við brotthvarf föðurbróður míns
Gunnlaugs Guðmundssonar fyrrver-
andi tollvarðar í Hafnarfirði vil ég
minnast þessa prúða og geðþekka
manns nokkrum orðum.
Undirritaður kynntist Gunnlaugi
og Þórdísi eiginkonu hans, þegar
faðir minn fór með mig sem ungan
dreng í heimsókn til þeirra hjóna, á
hið afar fallega heimili þeirra í
Hafnarfirði. Varð ég strax hrifin
af þeim hjónum og öllum heimilis-
brag þar. Seinna var ég starfandi á
togara frá Hafnarfirði um nokkurt
skeið og endurnýjuðust kynni mín
af þeim hjónum aftur og hafa hald-
ist síðan.
Þegar við Margrét gengum í
hjónaband var það sjálfgefið að biðja
Gunnlaug að vera svaramann, sem
var auðsótt mál. Alltaf var gott að
leita til Gunnlaugs um góð ráð og
veit ég að ég var ekki einn um það.
Þegar faðir minn dó fyrir allmörgum
áram reyndist Gunnlaugur okkur
mjög vel. Eitt sinn er við Margrét
fórum til útlanda, buðust þau hjónin
til að hafa aðra dóttur okkar á
meðan. Hún hefur líklega verið §ög-
urra ára. Það vora góðir og mjög
svo minnisstæðir dagar fyrir bæði
dóttur okkar og þau hjón, að
minnsta kosti man dóttir okkar enn
eftir þessum dögum.
Nokkur síðustu árin átti Gunn-
laugur við vanheilsu að stríða.
Ákvað hann fyrir nokkru að gang-
ast undir hjartaaðgerð. Aðgerðin
var síðan.gerð fyrir tveimur vikum.
Fyrstu dagamir á eftir lofuðu góðu,
en skyndilega breyttist það á næsta
sunnudegi og um kvöldið var Gunn-
laugur allur. Þó Gunnlaugur væri
orðinn tæplega áttræður, sem er