Morgunblaðið - 11.08.1994, Side 28

28 FIMMTUDAGUR 11. ÁGÚST 1994
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
Yirðulegi Hæstiréttur
MÁLIÐ ER flutt í
þágu umhverfístilfinn-
inga. Ég vænti þess,
að dómendur geti fall-
ist á að hús verða ekki
reist á rökum.
Dómkrafa vegna
vanhæfis af
hagsmunaástæðum
Allir dómarar og
starfsmenn dómstóla í
landinu, allir sem
^tengja persónulega
hagsmuni og lífsaf-
komu sína við jákvæða
afstöðu ríkisvaldsins
og þeir sem hafa nokk-
um tímann gert það, víki munni
uppí veður og verði ekki til frá-
sagnar. Allir atvinnuarkitektar,
allir byggingamenn, allir tæknis-
érfræðingar upphefji huga sinn til
himins og hefjist síðan hvorki
munns né handa.
Dómkrafa um grenndarrétt
Þess er og krafíst að handhafar
ríkisvaldsins verði dæmdir van-
hæfír til að halda uppi grenndar-
—*rétti gegn ríkisvaldi fyrir ríkisvald.
Það verði skilyrðislaust viðurkennt
að almenningur í landinu gæti
grenndarréttar í málinu.
Málsatvik
Einn yðar sneri sér í hring og
benti út um glugga og spurði: Er
ekki hægt að byggja hús þarna?
Einhver uppnuminn opinber
starfsmaður efndi til teiknisam-
keppni af þessu stórfenglega til-
efni. Verkefnalitlir arkitektar
lögðu sig fram um að klessuteikna
hús á lóð, sem var engin lóð fyrir
hús. Niðurstaðan varð hús gegn
betri vitund að þeirra eigin sögn.
Dómkrafa um réttaröryggi
borgaranna
Sýnt hefur verið fram á óskil-
virkni Hæstaréttar. Sýnt hefur
verið fram á að í dóminn eru vald-
ir menn eftir stjórnmálaskoðunum
(en ekki göfgi, menntun, víðsýni
Björn Baldursson
og lífsreynslu). Sýnt
hefur verið fram á að
hæstaréttardómarar
hafa viðleitni til að
meina borgurunum að
skjóta máli sínu til
dómsins og leggja í því
skyni hagsmuni al-
mennings undir krónu-
mælikvarða.
Dómkrafa um
endurskipulagningu
réttarkerfis til að
auka gæði þess
Sýnt hefur verið
fram á, að virðing
Hæstaréttar fer ekki
eftir húsakynnum dómsins. Virð-
ing Hæstaréttar fer eftir þeirri til-
fínningu, sem þjóðin hefur í garð
réttarins. Þjóðin þarf að hafa álit
á mönnum sem vinna dómstörfín.
í dóminn verða að veljast úrvals-
menn að vitsmunum, skilningi á
mannlegu samfélagi og með lif-
andi tilfinningu í bijósti sér fyrir
réttindum og virðingu einstakl-
ingsins.
Ef Hæstiréttur ber ekki virð-
ingu fyrir sjálfum sér, er hann
vanhæfur til að bera virðingu fyr-
ir einstaklingnum sem ber mál sitt
undir hann.
Dómkrafa um betra
löggjafarstarf
Sýnt hefur verið fram á að ís-
lendingar hafa valið óskýra menn
til að semja lagatexta. Andlega
máttlausir og lífsreynslulitlir
stjórnmálamenn hafa sett þjóðinni
lög með sömu annmörkum. Sýnt
hefur verið fram á að sama mátt-
leysi hefur náð undirtökum í dóm-
sniðurstöðum hér á landi. Sjá í
þessu sambandi sératkvæði
hæstaréttardómara fyrr og síðar.
Dómkrafa um Landsrétt
Til að auðvelda borgurunum
áfrýjun mála, til að spara ríkinu
nokkur hundruð milljóna króna
byggingarkostnað, tií að gera
þjóðinni mögulegt að eignast þijá
Ef Hæstiréttur ber ekki
virðingu fyrir sjálfum
sér, segir Björn Bald-
ursson, er hann van-
hæfur til að bera virð-
ingu fyrir einstakling-
um, sem bera mál sitt
undir hann.
nýja hæstaréttardómara er þess
krafíst, að núverandi Hæstiréttur
verði Landsréttur og flytjist í dóm-
hús Reykjavíkur við Lækjartorg.
Framlögð skjöl
Ég legg fram eftirtaldar teikn-
ingar til skýringar á byggingar-
sögulegum atriðum sem tengjast
Hæstarétti.
1. Teikningu í eigu ríkisins af
stækkuðum Arnarhvoli, sem vænt-
anlega gerir ráð fyrir auknu rými
Hæstaréttar.
2. Fríhendistilbrigði mitt við
hús Hæstaréttar, teiknað á sama
stað og núverandi bygging réttar-
ins stendur. Teikningin gerir ráð
fyrir nokkur hundruð bílastæðum
á tveimur hæðum með aðkomu frá
Sölvhólsgötu. Dómsalir gætu verið
á þremur hæðum á samtals 3.000
fm gólffleti. I þessu rými geta
þrír dómarar, með aðstoðarmönn-
um, hæglega unnið hin mikilvæg-
ustu dómstörf til ársins 2500.
Byggingarframkvæmdir gætu
hafist árið 2100. Um leið og ég
legg þessa teikningu fram, viður-
legu dómarar Hæstaréttar og
virðulegu dómendur, þér sem haf-
ið úrslitaorðið í öllum málum, gef
ég ríkisstjórn íslands hana í minn-
ingu Guðjóns Samúelssonar, húsa-
meistara.
Ég lýki máli mínu á því að
leggja til að Safnahúsið verði
framtíðar hámenningarmiðstöð al-
mennings í landinu og embættis-
aðsetur forsætisráðherra landsins.
Þar yrði tærust uppspretta þeirrar
þjónustu sem kölluð er vald.
Ég legg málið í dóm þjóðarinn-
ar.
Höfundur er lögfræðingur.
FRÍHENDISTILBRIGÐI höfundar við hús hæstaréttar.
Óaðgengileg gagnrýni
LEIKHÚS Á sumrin er fyrirbæri
sem skapað hefur sér ákveðinn sess
í huga mínum; sumarleikhús er frá-
brugðið hinu „hefðbundna" leikhús-
starfí vetrarins og að auki eru sum-
arsýningar kjörið tækifæri fyrir fólk
sem eyðir vetrinum erlendis til að
smakka á íslensku leikhúslífi. ís-
lenskt leikhúslíf tel ég hér vera hvað
sem við kemur leikhúsi, allt frá inn-
fluttum erlendum sýningum til rit-
dóma. í sumar hefur verið boðið upp
á þijár mjög ólíkar sýningar, Krókó-
dílastrætið (The Street of Crocodi-
^les), Hárið og Vélgengt glóaldin (A
Clockwork Orange). Ekkert af þessu
væri í frásgögur færandi ef ekki
hefði viljað svo til að ég hafði það
einstaka tækifæri til að fylgja eftir
gagnrýnanda Morgunblaðsins, Sú-
sönnu Svavarsdóttur, á þessar þijár
sýningar og gat því borið gagnrýni
hennar saman við upplifun mína.
Skemmst er frá því að segja að dóm-
ar hennar um sýningarnar þijár
komu mér stórlega á óvart, og þá
ekki einungis að því leyti að þeim
bar ekki saman við mitt álit, heldur
ekki síður hvernig þeir brugðust öll-
^um væntingum um greiningu og
hlutlægt mat á verkunum, og keyrði
þó um þverbak þegar gagnrýnand-
inn kvartar yfir lélegri loftræstingu
í leikhúsinu (eftir að hafa árum sam-
an barist við súlur í Lindarbæ, þyk-
ist ég vel sloppin með smá and-
arteppu!). Ég vil taka það fram að
ég er þessum sýningum öllum með
^llu óviðkomandi, og á þar engra
hagsmuna að gæta.
Gengið niður
krókódílastrætið
Það er alltaf fremur
áhugavert þegar fengn-
ar eru til landsins er-
lendar sýningar og í
þetta sinn var fengur-
inn óvenju góður. Nú
er ég enginn leikhúss-
érfræðingur, heldur
einungis áhugamann-
eskja og ætla ég mér
ekki að taka að mér
hlutverk gagnrýnanda,
en það sem sérstaklega
vakti athygli var nýt-
ingin á Ieikhúsinu sjálfu
sem miðli, og vísa ég
þá til nýtingu rýmis,
leikmuna og ekki síst til látbragðs
og allskyns stílbragða. Má þar
nefna götusenuna í upphafi verks-
ins, þar sem maður sést ganga nið-
ur götu; ofanfrá, og einnig voru
hamskipti leikara og bóka í fugla-
hópa sem flögruðu um sviðið með
því skemmtilegra sem ég hef séð.
Það kom mér því hressilega á óvart
þegar gagnrýnandi Morgunblaðs-
ins tvítekur að sýningin hafi verið
óaðgengileg og að henni hafí ekki
fundist „gaman“. Talað er um
„sjónhverfíngar“ og „sirkus" en að
öðru leyti er uppsetningunni ekki
gerð skil, engin umræða er um þá
einstöku nýtingu á leiktækni sem
þarna var svo áberandi, meginhluti
greinarinnar fer í lestur á sögu-
þræði.
Sungið um hárið
Söngleikurinn Hárið
hefur vakið gríðarlega
athygli, enda þar á ferð-
inni hópur ungs fólks
sem mikils var vænst
af. Ekki ætla ég hér að
fara út í umræðu um
„ekta“ hippa eða eitur-
lyf enda alltaf verið
hálfmisheppnaður hippi,
en mikið var ég hissa
þegar nefndur gagnrýn-
andi Morgunblaðsins
taldi þessa söng/sápu
óaðfinnanlega sýningu
Úlfhildur og hina fullkomnu
Dagsdóttir skemmtun. Ég gæti
sagt að þessi sýning
hafi mér fundist „óaðgengileg" alla-
vega tvisvar sinnum og einnig að
mér hafi ekki beint fundist „gam-
an“. Augljóslega er hér um mjög
ólík form að ræða, þar sem eru
LEIKsýningar eins og Krókódíla-
strætið með sínu látbragði og stíl-
brögðum eða söngleikir eins og Hár-
ið sem aldrei getur talist til annars
en frekar innihaldslítillar afþreying-
ar - sem er í sjálfu sér ekkert athuga-
vert - en umræðu um þann flöt vant-
ar alveg í gagnrýni Súsönnu. Enn
vantaði málefnalega umfjöllun um
uppfærsluna sjálfa og vil ég sérstak-
lega nefna þann áberandi skort á
söguþræði eða fléttu í þessari leik-
gerð sem helst þyrfti til að ramma
herlegheitin inn, og virkar gagnrýn-
in því ekki nema rétt hálfköruð.
Það er alltaf áhugavert
þegar fengnar eru til
landsins erlendar sýn-
ingar, segir Ulfhildur
Dagsdóttir, og í þetta
sinn var fengurinn
óvenju góður.
Spurningin um vélgegnt
glóaldin
Spurningin um val er megininntak
hins magnaða verks Anthony Burg-
ess, A Clockwork Orange. Verkið
er mögnuð stúdía á „mannlegu eðli“
(hversu klisjað sem það kann að
hljóma) sem sett er í þannig ramma
að ekki er undan því komist að við-
takandinn sé vakinn til umhugsun-
ar, eins og bent er á í lesendabréfi
til Morgunblaðsins, laugardaginn
30. júlí 1994. Sýning Sumarleik-
hússins var langt því frá að vera
fullkomin þó að margt hafí tekist
sérlega vel, og vil ég þá sérstaklega
nefna uppfærsluna sjálfa, það er
leikmynd og búninga, svo og notkun
hljómlistarinnar. Súsanna Svavars-
dóttir framkvæmir hér óskiljanlegan
aðskilnað milli sýningar Sumarleik-
hússins og verksins sjálfs, og hreins-
ar „verkið“ öllum áburði en fordæm-
ir sýningu Sumarleikhússins fyrir
ofbeldisdýrkun. Svo vill til að þetta
er verk sem ég þekki nokkuð vel,
og get ég ómögulega komið auga á
þennan skilnað sem þarna á að eiga
sér stað milli „verks“ og sýningar.
Leikmynd og búningar, sem eru
langsterkasti hluti sýningarinnar og
mjög mikilvægur hluti hennar fá
úthlutað einni lokasetningu í dómn-
um, og enn kemur þetta dóm-greind-
ar-leysi varðandi leiksýninguna
sjálfa sem ákveðið menningarlegt
fyrirbæri mér á óvart, ef gagnrýn-
andanum finnst leikritið of „við-
bjóðslegt" (eða „óaðfinnanlegt", eða
„óaðgengilegt") til að geta fjallað
um það á hlutlausan eða vitrænan
hátt þá hlýtur einhver pottur að
vera brotinn.
Og svona fyrst verið var að varpa
fram spurningunni um val, þá má
velta vöngum dálítið yfir vali þess-
ara tveggja ólíku hópa á þessum
tveimur ólíku verkum og í framhaldi
af því þeirri misjöfnu athygli og
stuðningi sem sýningarnar hafa vak-
ið og fengið. Umræða um gagnrýni
er hálfgerð ormagryfja og marg-
þvælt málefni en mér finnst að
stærsta dagblað lancjsins, sem skart-
ar sérstöku menningarblaði auk
heldur annars ætti að sjá sóma sinn
í að sýna lesendum sínum þá virð-
ingu að bjóða upp á málefnalega
gagnrýni sem gerir bæði sýningun-
um og áhorfendum þeirra rétt til,
með því að hafa í fórum sínum gagn-
rýnanda sem hefur þekkingu á leik-
húsi og aðstöðu og tíma til að hann
geti gert gagnrýnina vel úr garði.
Þessir þrír leikdómar einkennast af
skorti á málefnalegri greiningu og
umfjöllun um samspil verks og upp-
setningar, texta og leikhúss, sem
gerir bæði sýningunum og áhorfend-
um þeirra rétt til. Ég vil því taka
undir þau orð Hilmis Snæs Guðna-
sonar í Pressunni nýlega að í leikhús-
gagnrýni hér vanti fólk með sér-
þekkingu á því sviði, fólk sem ekki
lætur fordóma og líkamlega líðan
hafa áhrif á skrif sín.
Höfundur er áhugnmanncshja um
leikhús.