Morgunblaðið - 13.11.1994, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 13. NÓVEMBER 1994 17
segja nei, því alltaf væri hægt að
endurskoða það, meðan já-ið væri
endanlegt. Þessu hafa fylgjendur
snúist gegn af hörku. Svíar fái ekk-
ert annað tækifæri eins og Danir,
því Danir hafi verið fyrir í Evrópu-
bandalaginu og auk þess haft tang-
arhald á ESB, sem ekki hafi getað
samþykkt Maastricht-samkomulag-
ið nema að allar þjóðirnar tólf gerðu
það. Gildi EES-samningsins og
hversu haldbær hann væri hefur
verið stór þáttur umræðunnar, þar
sem stuðningsmenn aðildar segja
hann bráðabirgðalausn, meðan and-
stæðingar segja hann duga um ald-
ur og ævi.
Aðrar andstæður hafa einnig
komið upp á yfirborðið, bæði milli
landshluta og borga og sveita. Uppi
í Norðurbotni vita allir hveijir ætla
að segja já í dag, því þeir eru svo
fáir. Þar um slóðir kvarta menn
yfir að nógu langt sé nú til Stokk-
hólms, svo þeir þurfi nú ekki að
fara að leita til Brussel líka. Öldung-
is er óvíst hvort það snýr nokkrum
að heyra Walesbúann, afturbata
ESB-fylgjandann og verkalýðsleið-
togann Neil Kinnock lýsa því yfir í
Svfþjóðarferð í vikunni að Wales
hafí ekki farið að hjarna við fyrr
en Bretland gekk í gamla Efnahags-
bandalagið, því miklu greiðar gangi
að fá styrki og fyrirgreiðslur þaðan
heldur en nokkum tímann frá Lond-
on. Þeir sem taka ákvarðanir á til-
fínningalegum forsendum láta
nefnilega hvorki rök né reynslu ann-
arra hagga sér.
Trúmál hafa einnig sett svip sinn
á umræðuna og þá enn á tilfínninga-
legu nótunum. Margareta Winberg
landbúnaðarráðherra og ákafur
ESB-andstæðingur vakti reiði um
daginn, þegar hún nánast hótaði
löndum sínum að innganga í ESB
þýddi að þeir segðu sig undir páfa-
dóm og afturhaldið þar. Síðan hefur
henni verið bent á að fóstureyð-
ingarlöggjöfín sænska sé miklu lík-
ari þeirri ítölsku en þeirri þýsku,
þó þar sé um að ræða kaþólskt land
annars vegar og mótmælendaland
að verulegu leyti hins vegar. Og svo
er alltaf töluvert af skrýtnum mál-
um eins og umræðum um áhrif
ESB-aðildar á salmonellusmit. Af
vörum andstæðinga hefur á stund-
um mátt heyra að bakterían biði við
landamærin eftir að þau opnuðust
henrii.
Skoðanakannanir benda líka til
meiri stuðnings við ESB meðal borg-
arabúa en sveitafólks, sem kemur
heim og saman við reynslu annars
staðar af Norðurlöndum. Líkt og í
Danmörku þá er einnig talað um
ESB sem kjöráfangastað mennta-
fólks, meðan þeir ómenntuðu hræð-
ist það. Af þeim sökum hefur verið
talað um að umræðan skapi klofning
meðal þjóðarinnar. Það er þó öllu
sennilegra að þessi afstöðumunur
lýsi klofningi, sem þegar er fyrir,
en kemur ekki í ljós fyrr en við
þessar aðstæður. Það er stéttaskipt-
ing í Svíþjóð og þessi svokallaði
klofningur endurspeglar hana.
Meðan Hægriflokkur Carls Bildts
og Þjóðarflokkur Bengts Wester-
bergs hafa getað gengið nokkurn
veginn heilir og óskiptir fram í
stuðningi sínum við ESB-aðild og
Umhverfisflokkurinn og Vinstri-
flokkurinn jafn heilir fram í andstöð-
unni, hefur aðildin verið öllu óþægi-
legra mál fyrir bæði Jafnaðar-
mannaflokkinn og Miðflokk Olofs
Johanssons.
Framtíð Svía og framtíð
Ingvars Carlssons
Ef aðildarsinnar tapa at-
kvæðagreiðslunni í dag verður
Ingvar Carlsson ekki öfundsverður
af stöðu sinni og vísast verða uppi
háværar raddir um að hann segi af
sér, þar sem hann hafi tapað þessum
hátindi pólitísks ferils síns. Jafn-
aðarmannaflokkurinn er nokkum
veginn klofínn í herðar niður í ESB-
afstöðunni. Undir stjórnarforystu
jafnaðarmanna var talið að
greiðlegra gengi að sannfæra
andstæðinga innan flokksins heldur
en ef áfram hefði setið borgaraleg
stjóm.
Þegar svo glöggt hefur staðið
undanfarið hefur verið hnýtt í Carls-
son fyrir að leggja sig ekki meira
fram, en hann hefur sagt að hann
geti ekki lagt stjómartaumana frá
sér. Einnig hefur hann verið hvattur
til að hóta afsögn, éf aðildin verði
felld, en því hefur hann ekki sinnt.
Hann virkar á engan hátt jafn yfír-
máta sannfærandi ESB-sinni og
Bildt og Westerberg, Johansson
hefur varla komið nálægt barátt-
unni, svo honum hefur verið brugð-
ið um laumuandstöðu, en hann skýr-
ir aðgerðarleysi sitt með því að hann
telji umræðuna ekki einkaeign
flokkanna og eins að Svíar verði að
taka niðurstöðunni, hvemig sem
hún verði, svo ekki megi skapa of
miklar andstæður milli fylgjenda og
andstæðinga.
Núna allra síðustu dagana hefur
hann hins vegar komið fram á fund-
um og talað af sannfæringu fyrir
aðild. Það hefur líka talið styrkja
fylgjendur aðildar að Lillemor
Arvidsson nýkjörinn formaður sam-
taka bæjarstarfsmanna, sem er
stærsta stéttafélagið, hefur lýst yfír
stuðningi við aðild.
Enginn vafi er á að sænskir
stuðningsmenn aðildar em metnað-
arfullir fyrir hönd landsins og hafa
fullan hug á að láta til sín taka á
vettvangi ESB, því líkt og Danir eru
Svíar trúaðir á að landið hafí mikið
fram að færa sem velferðar- og jafn-
aðarríki. Áhrif innan ESB felast
annars vegar í formlegri skiptingu
embætta, en kannski miklu frekar
í hversu góðum embættis- og stjóm-
málamönnum hvert land hafí á að
skipa í samskiptum innan sam-
bandsins. Þar ættu Svíar að standa
vel að vígi, því þeir era vanir að
starfa á alþjóðavettvangi og eru auk
þess almennt vel menntir og harð-
duglegir. Svo mjög að meðal Dana
ganga þeir gjaman undir nafninu
Túrbó-Svíar. Kannski má segja að
skoðanaskiptin undanfarið hafi að
hluta snúist um hveija trú Svíar
hafí á mætti sínum og megin. Þó
það megi undarlegt heita eru Svíar
ekki eins sjálfsöruggir og virðist við
fyrstu sýn. Niðurstaðan í dag sýnir
hvort Svíar trúi í raun á að rödd
þeirra geti hljómað víðar en á ræ-
munni á Skandinavíuskaganum...
haft á gang mála innan ESB. Efna-
hagsáhrif aðildarhöfnunar yrði
minnkandi velferð.
Biðröð eftir inngöngu
Bildt sagði krökkunum að ef
hryllingsmynd ESB-andstæðinga
af ESB væri sönn þá vildi hann
heldur ekki ganga í ESB og gæti
ekki ímyndað sér að neinn annar
vildi það. Staðreyndin væri hins
vegar að enginn vildi yfirgefa það,
en það væri biðröð eftir að komast
inn. Andstæðingar bentu á að Svíar
gætu bara tekið gróskusvæðið.Tæv-
an sér til fyrirmyndar, en það þýddi
gríðarlegar skattalælíkanir og þá
um leið margfaldan niðurskurð, svo
sú leið væri ekki raunsæ. '
Þegar kom áð spurningunum
spurði einn strákur í löngu máli
hvort ekki væri óvitrirlegt að fara
inn í ESB, því irienn þar tækju oft
svo vitlausar ákvarðanir. Bildt svar-
aði að bragði að sér þætti nú sam-
þykktir sænska þingsins ekki alltaf
viturlegar, án þess hann vildi þó
hætta á þingi eða leggja til að það
yrði lagt niður, heldur hvetti það
hann til að leggja sig fram. Svo var
spurt hvort sjálfsákvörðunarréttur
Svía væri ekki í voða, en Bildt sagði
svo ekki vera. EES-samningurinn
flytti vald til Brussel og þá væri
betra að geta tekið þátt í gangi
máli þar, heldur en að leggja þau
alfarið í vald annarra. Hugtakið
sjálfsákvörðunarréttur væri annað
nú en áður, þar sem heimurinn
væri samfléttaðri en áður.
Áhyggjur af jafnréttismálum
Stúlka í hópnum hafði áhyggjur
af jafnréttismálum innan ESB, en
Bildt áleit þvert á móti að þar hefðu
Svíar sitt fram að færa, auk þess
sem aðstæður Svía almennt utan
ESB yrðu verri og það hefði einnig
áhrif á jafnréttismál. Glæpir í Aust-
ur-Evrópu vöktu áhyggjur stráks,
þegar þessi lönd gengju í ESB, en
Bildt benti á að þetta væri einmitt
svo viðamikið mál að betra væri
að sameinast um glímuna við það.
LISTIR
Bókmenntafélagið gefur út fræðirit og skáldskap
Handan góðs og ills
HIÐ ÍSLENSKA bókmenntafélag
gefur út fræði- og lærdómsrit og
afmæli setja svip á útgáfuna. Skáld-
verk era líka á útgáfulista að þessu
sinni.
Ljóðabók eftir Kristján
Karlsson
Kvæði 94 nefnist ný ljóðabók
eftir Kristján Karlsson. Bókin skipt-
ist í tvo aðalkafla: Minnir kvæði á
skip? og Ein gönguferð enn yfír
ásinn, auk millikafla sem er eitt
kvæði, Úr bréfí til Elísabetar.
Frumleg myndvísi og tónlist kvæð-
anna er ekki síður Qölbreytt en í
fyrri bókum skáldsins, segir í kynn-
ingu útgáfunnar.
varðsson og Bjarmi nýrrar tíðar
eftir Ingólf V. Gíslason. Allt eru
þetta miklar bækur að vexti og
prýddar fjölda mynda.
Fyrr á árinu komu út Gersemar
og þarfaþing, afmælisrit Þjóðminja-
safns íslands; Sagnaþing í tilefni
sjötugsafmælis Jónasar Kristjáns-
sonar og Málsefni í tilefni sjötugsaf-
mælis Jóhannesar Nordals.
Saga stjórnmálakenninga
Hvar á maðurinn heima? nefnist
bók eftir Hannes Hólmstein Gissur-
arson. I henni er í fímm köflum
fjallað um kenningar Platóns,
Machiavellis, Johns Locke, Karls
Marx og Johns Stuarts Mill. Bókin
er gefin út í samvinnu við Stofnun
Jóns Þorlákssonar.
Bókaútgáfa og Skírnir
Auðlegð íslendinga er heiti brota
úr sögu íslenskrar bókaútgáfu og
prentunar frá öndverðu og fram til
síðustu ára eftir Böðvar Kvaran.
Hið íslenska bókmenntafélag
gefur líka út Skírni, en haustheftið
er væntanlegt næstu daga. Skírni
fylgir að vanda Bókmenntaskrá
Skírnis í samantekt Einars Sigurðs-
sonar, en mörgum mun þykja leitt
að þessi gagnlega skrá kemur nú
út i síðasta sinn.
Hlj óðmyndasýn-
ing í Gerðubergi
Eitt merkasta rit Nietzsches
í flokki Lærdómsrita Bók-
menntafélagsins kemur út Handan
góðs og ills, eitt merkasta rit þýska
heimspekingsins og skáldsins
Friedrichs Nietzsches. Ritið er þýtt
af Arthúri Björgvin Bollasyni og
Þresti Ásmundssyni og ritar Arthúr
inngang og skýringar. Þetta er 31.
Lærdómsrit Bókmenntafélagsins.
Iðnsaga og afmæli
Eins og fyrr hefur verið getið
koma út þijú rit í Safni til iðnsögu
íslendinga sem Jón Böðvarsson rit-
stýrir. Ritin era Frá steðja til stafns
eftir Sumarliða R. ísleifsson; Prent
eflir mennt eftir Inga Rúnar Eð-
ERLA Þórarinsdóttir og Andrew
Mark McKenzie opna hljóðmynda-
sýningu í Gerðubergi í dag, sunnu-
dag, kl. 15. Þetta er samvinnuverk-
efni, þar sem Erla og Andrew tefla
saman hljóði og mynd. Viðfangsefnið
er hljóð, ljós, salt og aðdráttaraflið.
Erla stundaði nám við Konstfack-
skolan í Stokkhólmi og Gerrit Rit-
veld Akademi í Amsterdam og lauk
þaðan námi 1981. Erla hefur haldið
14 einkasýningar og tekið þátt í
fjölda samsýninga hér heima og
erlendis.
Andrew hefur enga formlega list-
menntun að baki en sýndi snemma
mikla tónlistarhæfíleika. Tólf ára
að aldri hafði hann t.d. leikið ein-
leik á gítar með sinfóníuhljómsveit
Newcastle, auk þess sem hann hafði
þá þegar náð valdi á fjölda annarra
hljóðfæra, segir í kynningu.
QUATTRO stigateppi
kj] GLEÐUR AUGAO
Samræmdir og skýrir litir gera teppið
eins og gamalt málverk í nýjum
ramma. Litir falla saman í eina heild á
stórum sölum.
HEMTUG - SMEKKLEG - ÓDÝR
Þola hreinsun með klórblöndu!
LITRÍKUR
\ X SPRETTHLAUPARI
Innlæst litakorn tryggja varanlega og samfellda litun.
| EKKERTBERQMÁL
9 \ Jjí Hljóðeinangrandi eiginleikar Imprel-CR tryggja
gott hljóðfsog.
ENGAR TROÐNAR SLÓBIR
Þristrend bygging Imprel-CR nylonþráðanna tryggir
frábært fjaöurmagn og endurreisn á teppaflosinu. Hinn
þótti svampbotn er gerður úr Baysal T — hágæða
latexi frá Bayer.
AUBPRIFIB
Teppin eru auðþrifin án þess að litir láti á sjá —
jafnvel á miklum álagssvæðum.
BRUNAPOLIB
BS 4790 brunaþolspróf: Imprel—CR teppi á
actionbotni sýna lítinn íkveikjuradíus (WIRA-prófað).
□RKUSPARANDI
Imprel-CR teppi eru mjög einangrandi og draga því
úr hitunarkostnaði.
SANIMUR HARBJAXL
Þrístrenda formið í nylonþræðinum tryggir
frábæ’rt álagsþol.
BLÁSIB Á BLETTI
Flestir óhappablettir hverfa auðveldlega.
Á erfiðari bletti má nota klórefni.
EMGIM RAFSTUB
BEKINOX leiðandi málmþráður ofinn
garnið gerir teppið varanlega
afrafmagnað.
Engin óþægileg stuð
vegna
stöðuspennu.
Stigahúsatilboó til 1. des.
20% afsláttur af Quattro
stigateppum en það samsvarar
ÚKEYPIS LÖGN
á stigahúsið. Leitið tilboða.
Við mælum, sníðum og leggjum, fljótt
og vel. Fjarlægjum gömul teppi.
SUÐURLANDSBRAUT 26 - SÍMI 681950