Morgunblaðið - 13.11.1994, Blaðsíða 18

18 SUNNUDAGUR 13. NÓVEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/RAX
GEIR Gunnar Geirsson, bóndi á Vallá, er nú að byggja svínabú sem verður eitt það fullkomnasta á Norðurlöndum.
EGG OG FLESK
VmsnPTlAMNNUUF
ÁSUNNUDEGI
► GEIR Gunnar Geirsson er fæddur í Reykjavík 1945.
Hann stundaði nám við Samvinnuskólann á Bifröst 1963-65,
var í Englandi við verslunarnám 1966 og lagði stund á
spænsku við Universidad de Barcelona 1968-69. Geir ólst
upp við bústörf á búi föður síns, Geirs G. Gunnlaugssonar,
í Eskihlíð og síðar að Lundi í Kópavogi. Hann hóf síðan
eigin búrekstur árið 1970 á Vallá á Kjalarnesi. Geir rekur
nú Stjörnuegg hf., félag um eggjabúið á Vallá, og Stjörnu-
grís hf. en það félag er að reisa nýtt svínabú á Vallá.
eftir Guðno Einorsson
STJÖRNUEGG hf. rekur
stærsta eggjabú landsins
á Vallá á Kjalarnesi. Hæn-
urnar eru 50 til 55 þúsund
og verpa á milli sjö og átta hundr-
uð tonnum af eggjum á ári.
Stjömuegg hf. hefur um 20%
markaðshlutdeild á eggjamarkaði
að sögn Geirs Gunnars Geirssonar
bónda. Tíu starfsmenn vinna við
eggjabúið og eru þá allir taldir,
jafnt ráðskona búsins og þeir sem
sinna skrifstofuhaldi og dreifingu.
Aðalmarkaður fyrirtækisins er á
höfuðborgarsvæðinu og helstu við-
skiptavinir Stjörnueggs hf. eru
stórmarkaðir og veitingahús.
„Faðir minn hvatti mig til að
spreyta mig á búrekstri hér á
Vallá,“ segir Geir um upphaf þess
að hann hóf búskap. Jörðin var þá
‘í eigu foreldra Geirs og systkina.
Geir byijaði að búa með 10 þúsund
varphænur. í upphafi voru talsverð
tengsl á milli búanna á Vallá og
Lundi í Kópavogi. Nú er reksturinn
á Vallá alfarið í höndum hlutafé-
lagsins Stjörnueggs hf., en það er
í eigu Geirs Gunnars, konu hans
og barna.
Auk eggjaframleiðslu er lögð
stund á stofnahald, það er útungun
og uppeldi nýrra kynslóða af varp-
hænum. Sú starfsemi fer fram í
Sætúni á Kjalamesi, spölkom frá
Vallá. Það þarf sífellda endurnýjun
í hænsnafjölskyldunni til að ná sem
bestum afrakstri af búinu. Hæn-
umar byija að verpa um 16 vikna
gamlar, og þá örverpum sem eru
óhæf á almennan markað en eru
notuð til iðnaðarframleiðslu. Hæn-
urnar eru látnar lifa til 72 vikna
aldurs þegar fer að draga úr af-
köstum þeirra við varpið.
Norskar hænur
Géir segir að hænsnastofninn
sem notast er við hér á landi jafn-
ist ekki á við það sem best gerist.
„Við fáum að flytja inn hænsni frá
Noregi. Þeir eru fimm ámm á eft-
ir því sem er að gerast á megin-
landinu í kynbótum." Hann segir
að Norðmenn séu nú að gefast upp
á kynbótastarfi sínu í hænsna-
rækt, enda sé það mjög dýrt og
hafi ekki skilað nógu góðum
árangri. „Ég trúi að þeir fari fljót-
lega að sækja þessa fugla til
Þýskalands. Þar eru fuglar sem
eru töluvert miklu betri en norski
stofninn," segir Geir. Þýsku gæðin
felast í því að hænurnar verpa
gjaman stærri eggjum fyrr á varp-
ferlinum, þær verpa meira og fóð-
umýtingin er betri.
Auk hænsnahaldsins ræktar
Stjörnuegg hf. aliendur, svokallað-
ar pekingendur, og fer sú starfsemi
fram að Lundi í Kópavogi. Markað-
urinn fyrir andakjöt er fremur lít-
ill, helst um stórhátíðir, auk þess
sem talsvert fer til veitingahúsa.
Engin aukaefni
Fóðurkostnaður vegur þyngst í
rekstri eggjabúsins og gerir skatt-
lagning sitt til að stækka þann
póst. Hænsnin eru alin á innlendu
mjöli úr fiski og grasi, auk þess
er þeim gefinn innfluttur maís en
á hann er Jagt kjamfóðurgjald.
Hér gilda strangar reglur um fóður
og er bannað að blanda í það
ýmsum afurðahvetjandi efnum og
lyfjum sem notuð eru í nágranna-
löndum okkar. „Það er ekkert eft-
irsóknarvert að fóðra neytendur á
svoleiðis framleiddri vöru,“ segir
Geir.
„Þeir sem eru inni á hinni um-
hverfisvænu línu telja að þessi efni
séu til skaða. Það er ýmislegt að
koma í ljós varðandi áhrif fúkka-
lyfja í dýrafóðri á ónæmiskerfi
manna. Það er þekkt að í sumum
bandarískum matvörum er ýmis-
legt óæskilegt af þessu tagi. En
samkeppnin í þessum löndum er
svo hörð að hún hvetur framleið-
endur til að auka afurðasemina
sem mest.“
Fjaðrafok öðru hvoru
En hvernig er samkeppnin á
eggjamarkaðnum hér á landi?
„Á yfirborðinu er þetta slétt og
fellt, en samt er töluverð undir-
alda,“ segir Geir. „Félag eggja-
bænda er álíka kærleiksheimili og
hænsnahópur. Það er stuðað á
þann sem sýnir á sér veikan blett.“
En er þá eitthvert félagsstarf í
þessu ágæta félagi? „Já, já, það
er svona fjaðrafok öðru hveiju,"
segir Geir og hlær. Samstarfsverk-
efni bænda á sviði eggjadreifingar
hafa ekki heppnast. Geir er raunar
þeirrar skoðunar að það sé best
að hver sjái um sitt. „Þá eru menn
í beinna sambandi við markaðinn,
vita hver þörfin er og haga fram-
leiðslunni væntanlega í samræmi
við það.“
Geir segir opinbera verðlagn-
ingu á eggjum og í raun er óheim-
ilt að víkja frá henni. Eggjakílóið
er nú skráð á 296 krónur kílóið.
Geir segir að egg hafi lækkað um
tæp 30% að raunvirði undanfarin
fimm ár og meira sé til lengri tíma
litið. „Eg man eftir því að fyrir
um 15 árum gat maður fengið
klippingu fyrir eitt kíló af eggjum.
Nú þarf maður ein fjögur kíló til
að láta klippa sig.“
Þröngur markaður
Geir segir að eggjabú Stjörnu-
eggs hf. sé tæknilega mjög sam-
bærilegt við það sem best gerist í
nágrannalöndum. Þetta er verk-
smiðjubú, lofthreinsun, fóðrun og
drithreinsun er vélvædd og sjálf-
virk. Geir reynir að fylgjast með
helstu nýjungum á þessu sviði og
hagnýta sér þær. „Að öðru leyti
en því sem lýtur að tæknivæðing-
unni er rekstrarumhverfið hér
fremur erfitt og óvinveitt. Það eru
ýmsar hömlur á þessu. Fóðrið er
ákaflega stór kostnaðarliður og
hefur verið of dýrt. Þáttur kjarn-
fóðurgjaldsins á innflutt fóður hef-
ur farið minnkandi, en betur má
ef duga skal. Maður rekst líka allt-
af á það að markaðurinn er svo
lítill. Það er lítið olnbogarými til
þess að komast á gott skrið og
gera þetta virkilega hagkvæmt.
Það er líka of lítil sérhæfing. Þessi
stærri bú eru hvert um sig að burð-
ast við að halda stofna með hefð-
bundinni útungun. Það væri vissu-
lega hagkvæmara að gera það
sameiginlega." Geir segir að nú
um stundir ríki of mikil tortryggni
meðal eggjabænda til að slíkt sé
mögulegt.
Dýravinir hafa viðrað áhyggjur
sínar af velferð hænsna og vellíðan
í búum af þeirri gerð sem rekið er
á Vallá. í sumum löndum hefur
verið lagt til að hænsnum verði
tryggður ákveðinn útivistartími á
hveijum degi. Hvað segir Geir um
það? „Ég held að þá fyrst færi
þetta að jaðra við illa meðferð á
dýrum, að hleypa þeim út í rokið
hér á Kjalarnesi," segir hann og
finnst spurningin augljóslega ekki
mjög gáfuleg.
Landgræðsla með hænsnadriti
Hænsnin og ungamir á Vallá
drita um 3.000 rúmmetrum af skít
á ári. Geir segir að þarna falli til
heimsins besti áburður. Hann hef-
ur gert talsvert af því að nýta
hænsnadritið til landgræðslu og
leitaði eftir samvinnu við opinbera
aðila um aðgerðir á því sviði. „Það
er fullt af melum að blása hér
upp, en það virðist enginn áhugi
fyrir því að nýta hænsnaskítinn.
Það þyrfti að koma til aukinn skiln-
ingur á gagnsemi áburðarins.
Landgræðslan plataði mig til að
kaupa dýran áburðardreifara. Þeir
gáfu í skyn að þeir mundu vilja
taka þátt í flutningi á áburðinum
á uppblásna mela og gróðursnauða
bletti. Þegar ég var búinn að kaupa
dreifarann ypptu þeir öxlum og
sögðu að það væri búið að skera
framlög til þeirra svo mikið niður
að þeir gætu ekki hugsað um
þetta.“
Geir hefur notað dreifarann og
stundað landgræðslu fyrir eigin
reikning. Undanfarið hefur hann
fengið leyfi hjá bónda á Kjalarnes-
inu til að græða upp mela á landi
hans. Hann segist vanta meira land
til að bera á heimsins besta áburð.
En er ekki Esjan rétt við bæjar-
dyrnar, gróðursnauð og gijóti
prýdd? „Ég veit ekki hvort þú tek-
ur eftir því, en fyrir ofan bæinn
Skrauthóla er komin græn slikja
þar sem áður var melur í fjallshlíð-
inni. Við renndum þarna yfir einu
sinni með dreifarann,“ segir Geir
máli sínu til staðfestingar.
Geir segir að það sé stunduð
rányrkja á landinu með allskonar
jarðraski og menn skilji eftir sig
svöðusár í hektaravís. „Ég beindi
þeim tilmælum bréflega til um-
hverfisráðuneytisins, að þeir sem
opnuðu land yrðu að ganga frá því
eftir sig. Ég hélt raunar að þetta
væru landslög. Það hefur ekkert
bólað á svari." Geir segir að svo
líti út sem komandi kynslóðum sé
ætlað að græða þau umhverfissár
sem menn valda í dag.
Geir hefur fengið talsverða
reynslu af þessu uppgræðslustarfi.
Hann segir að sé enginn jarðvegur
fyrir hendi, einungis dautt grjótið,
þá þurfi að bera á nokkrar umferð-
ir af hænsnadritinu. Geir segir að
landið taki undrafljótt við sér og
grói fljótt. Þar sem einhver gróður
er fyrir gangi uppgræðslan enn
hraðar. „Éf það væri unnið mark-
visst að þessu, þá væri hægt að
græða mikið land á fáum árum.“
Svínabúskapur
Stjörnugrís hf. er nýtt fyrirtæki
í eigu Geirs og fjölskyldu hans.
Það er nú að reisa 2.400 fermetra
sérhannað svínahús í landi Vallár
sem á að hýsa eitt fullkomnasta
svínabú á Norðurlöndum. í húsinu
er gert ráð fyrir að verði 200 gylt-
ur, þannig að með grísum verða
h
»
i
í
!
i
í
1
!

C

«
«