Morgunblaðið - 01.03.1995, Page 35

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 1. MARZ 1995 35
leiðarlokum þakka ég forsjóninni
fyrir hversu lengi við fengum að
njóta vináttu hans.
Björg Kofoed-Hansen yngri.
„Ég er orðinn svo gamall og þeg-
ar ég dey hafa allir gleymt mér,“
sagði vinur minn, Óli Magnús ísaks-
son, við mig fyrir nokkrum árum.
Honum sýndist að flestar minninga-
greinar væru skrifaðar um böm og
ungt fólk og um gamla fólkið væm
aðeins ritaðar örfáar línur pg sagði
að hinir öldnu féllu í gleymsku. Eg
sannfærði hann um það, að þegar
hann væri allur myndu margir minn-
ast hans með greinum í víðlesnu
blaði. Hann hló við og ég held að
hann hafí vonast til að ég yrði
sannspá.
Við Óli hittumst fyrst sumarið
1955 þegar ég réðst sem sendill til
Heklu og P. Stefánsson h/f, fyrir-
tækja sem þá voru til húsa að Hverf-
isgötu 103. Óli hafði skrifstofu á
neðri hæð hússins og vom tvær
blómarósir honum þar til aðstoðar.
Þetta var sérdeild, sem hann stjórn-
aði, traktorar og Landrover-jeppar
vom aðal söluvaran, að mig minnir.
Það var sérstakt andrúmsloft þarna
á neðri hæðinni, létt og þægilegt
og hann Óli var í einhvers konar
sérstöðu þar, reffilegur karl, fínn í
tauinu og kíminn. Hann tók vel á
móti mér, eins og allir sem þarna
störfuðu, þrátt fyrir að sumir hafi
verið efins um að stelpa gæti upp-
fyllt kröfur um röskan sendisvein
og ég gæti trúað að Óli hafi verið
í þeim hópi.
Ég hitti hann ekki eftir þetta
sumarlanga samstarf, fyrr en mörg-
um ámm síðar þegar ég tengdist
honum fjölskylduböndum og giftist
Boga ísak, bróðursyni hans, sem
hann einnig svaraði fyrir á brúð-
kaupsdegi okkar. Þau hjón, Unnur
og Óli Magnús, sýndu okkur ætíð
hlýhug og vinsemd, þótt samgangur
yrði ekki mikill.
En það var fyrir átta árum að
sameiginlegt áhugamál okkar Óla,
bókalestur, varð upphaf að vináttu
okkar. Óla var þá farin að daprast
sjón og saknaði þess að geta ekki
lesið. Lengi reyndi hann að lesa
Morgunblaðið með aðstoð lestrar-
skerms en honum þótti það seinlegt
og leiðinlegt til lengdar. Hann lét
tilleiðast, eftir mjög langan umhugs-
unartíma, að prófa þjónustu
Blindrabókasafnsins. Það var þegar
hann sannfærðist um að hann gæti
auðveldlega handleikið hljóðbands-
tæki, að fyrsta spólan var sett í
gang og hann byijaði að hlusta. Þar
opnaðist fyrir honum nýr heimur. í
upphafi hafði hann ákveðnar skoð-
anir á því hvaða efni hann vildi
hlusta á. Rit eftir Gunnar Gunnars-
son skyldu það vera, eitthvað eftir
Skjoldborg og svo Bör Börson, sem
hann hlakkaði til að „lesa“ aftur.
Þar ætlaði hann að láta við sitja.
En þegar hann komst á bragðið
undi hann öllum stundum við að
endurlesa eftirlætis bækur sínar og
síðan tók nýtt efni við. Það kom
fyrir að hægt var að plata inn á
hann bækur sem hann hafði engan
áhuga á og var fyrirfram ákveðinn
í að væru leiðinlegar, og viti menn,
oftar en ekki kveikti það áhuga
hans á frekari fróðleik og kynnum
af nýjum höfundum.
Bókaverðir Blindrabókasafnsins
voru famir að þekkja óskir Óla og
tóku til í pakka það sem hann hafði
áhuga á. Oftast var 'þar í bland
ævisögur og skáldsögur. Hann hafði
ekki á móti ástarsögum og einnig
las hann bækur Guðrúnar frá Lundi
og líkaði bara vel, þrátt fyrir efa-
semdir í upphafí. Nei, hann var
ekki hrifmn af Nóbelskáldinu okkar,
en hann endurskoðaði það álit sitt
og komst að sömu niðurstöðu og
áður og rökstuddi hana. Við röbbuð-
um oft saman um það sem hann
hafði hlustað á og mér er sérstak-
lega minnisstætt að honum var
meinilla við ljótt orðbragð og skrum-
skælingu á móðurmálinu. Óli dá-
samaði bókaþjónustu Blindrabóka-
safnsins og talaði oft um hve stór-
kostleg hún væri og sá eftir að
hafa ekki nýtt sér hana fyrr en
hann gerði.
En þótt sjónin bilaði og heyrnin
minnkaði var Óli svo lánsamur að
hafa heilabúið í lagi allt fram á síð-
ustu stund. Hann fylgdist vel með
og spurði um veg og vanda vina og
MINNINGAR
ættingja og hann gladdist þegar
hann heyrði góðar fréttir af þessu
fólki. Pólitíkin var alltaf ofarlega í
huga hans og honum fannst að
stjórnmálamennirnir þekktust af
verkum sínum og hann tók afstöðu
með og á móti. Síðustu árin spurði
hann óspart um hvernig viðmælend-
um þætti menntamálaráðherrann
standa sig og líkaði vel ef hól var
haft á orði, en oft þótti honum
stormasamt um ráðherrann, systur-
son sinn. Honum var það því sér-
stakt ánægjuefni að heyra jákvæð
ummæli um hann.
Frændgarðurinn var stór en ekki
var samgangur við hann að jöfnu
mikill. Hann hafði gaman af því að
grufla í ættartengslum sínum við
fólk og var ótrúlega minnugur á
slíkt. Öli var sendur í fóstur 6 ára
gamall til skyldmenna og er ég viss
um að það hefur haft áhrif á lund
hans að vera hrifinn burt frá foreldr-
um og stórum systkinahópi, þótt
hann nyti góðra daga og umhyggju
í uppvextinum. Óli gat verið þurr á
manninn og snöggur upp á lagið,
en í raun var hann ljúfur, gaman-
samur og góður maður, sem bar hag
þeirra sem minna mega sín fyrir
brjósti. En eflaust hefur honum
ekki þótt það karlmannlegt að bera
tilfinningar sínar á torg.
Það er ekki hægt að segja að
húsbóndinn á Dyngjuvegi 4 hafi
beinlínis laðað að sér fólk. Hann
hafði ákveðnar skoðanir á fram-
komu fólks við sig og átti það til
að móðgast af minnsta tilefni. Þrátt
fyrir það var hann lánsamur og
eignaðist marga kunningja og vini,
einkum hin síðari ár. Hann hafði í
kringum sig, allt fram á síðasta
dag, hóp fágætra vina, fólk sem
studdi hann og stytti honum stund-
ir. Stundum fannst mér hann ekki
meta nægilega þann stuðning sem
hann naut frá þessu fólki sem nán-
ast var í hlutverki verndarengla.
En í ljós kom, að undir hijúfu yfir-
borði var hann auðmjúkur og þakk-
látur þótt hann flíkaði því ekki og
hann gerði sér grein fyrir því, að
án þeirra gæti hann, háaldraður
maðurinn, ekki gengið einn og
óstuddur.
Óli hélt sér sérstaklega vel og var
ótrúlega unglegur. Bakið beint, eig-
in tennur í munni og ekki var ein
einasta hrukka á andliti hans. Hann
hafði lúmskt gaman af því þegar
fólk talaði um unglegt útlit hans
og upp með sér og broshýr sagði
hann frá því þegar hann fékk unga
menn til þess að slá lóðina hjá sér
í hittifyrra og hafði hann talað við
þá áður en þeir hófu verkið. Ná-
granni kom að og spurði piltana
hvort þeir hefðu hitt húseigandann
og hvort þeir vissu að hann væri
orðinn 95 ára gamall, nei, þeir höfðu
ekki hitt gamla manninn, en þeir
höfðu talað við son hans!
Bræðumir Óli Magnús og Nils,
sögðu oft í gamni að þeir væm eins
og sýningargripir, unglegir, gamlir
menn. Og það var gaman að vera
með þeim. Þeir þekktu marga og
höfðu frá mörgu að segja. Eitt sinn
fyrir allmörgum árum, fór ég með
þeim í Hagkaup í Skeifunni. Þeir
höfðu heyrt að þar væri hægt að
kaupa gleraugu án þess að hafa
uppáskrift frá augnlækni. Gleraug-
un urðu aukaatriði þegar inn var
komið, stærð verslunarinnar, mann-
fjöldinn og vöruúrvalið var borið
saman við gamla daga og Lefolii á
Bakkanum forðum og þeir urðu eins
og smástrákar og spaugsemin réð
ríkjum. Óli hafði aldrei áður komið
þarna inn, hann fór nefnilega sína
venjulegu rútu þegar hann var á
ferð og þar var enginn út úr dúr.
Þessir karlar sem fæddir vom á
Eyrarbakka fyrir aldamót höfðu
upplifað sitt af hveiju og miklar
þjóðfélagsbreytingar og þótti mér
upphefð í því að leiða þá inn í nýja
veröld, þar sem gleraugu voru til í
sjálfsafgreiðslu eins og hveiti og
skór.
Bræðmnum þótti mjög vænt hvor
um annan, þótt þeir hafi ekki verið
samferða nema stöku sinnum, en
áhuga og ást. á hestum áttu þeir
sameiginlega alla tíð, og mér hefur
verið sagt frá því að Öli hlakkaði
mjög til þess þegar Nils flutti búferl-
um frá Siglufirði til Reykjavíkur
1967, þá 74 ára gamall. Eftir það
fóru þeir saman í marga útreiðart-
úra. Sama máli gegndi um Boga
bróður þeirra, hestar og útreiðar
voru hans hjartans áhugamál og
vom þeir Óli miklir félagar. Það var
í einni slíkri ferð í desember 1951,
að þeir Óli og Bogi vora á leið heim
þegar hestur Boga rann á hálku og
féll og Bogi lést samstundis. Óli
sagði mér frá þessum atburði og
hve mikil áhrif slysið og bróðurmiss-
irinn hafði á hann og hefur það
eflaust verið dýpra sár en nokkum
granaði.
Ég mun aldrei gleyma kveðju-
stund skömmu fyrir andlát Nils, 16.
febrúar 1991. Innilegt faðmlag
næstum aldar gamalla bræðra,
þakklæti hvors til annars sem inn-
siglað var með kossi, vitandi að
þeir myndu ekki hittast aftur í þess-
ari tilveru. ^
Nokkrum dögum fyrir andlát sitt
sagðist Óli oft verða var við Nils
bróður sinn og Unni konu sína hjá
sér og þegar ég spurði hann hvort
honum þætti það ekki gott að vita
af þeim, játti hann því og við vomm
viss um að þau biðu komu hans.
Unnur og Óli eignuðust ekki böm,
en þau vom afskaplega barngóð og
nutu böm nágranna á Dyngjuvegi
góðs af því. Hjónin Björg og Agnar
Kofoed-Hansen og böm þeirra vom
nánustu vinir Óla og Unnar og sú
fjölskylda varð í raun fjölskyldan
þeirra og reyndist þeim sem slík,
þar til yfír lauk. Börnin lífguðu
heimilislífið á Dyngjuvegi 4 og ekki
síst naut hann þess þegar hann var
orðinn einn að fá barnaböm Bjargar
og Agnars í heimsókn eða kveðju
frá þeim, oft frá útlöndum. Honum
þótti innilega vænt um þessa fjöl-
skyldu og hann fann öryggið sem
var fólgið í umhyggju Bjargar, en
ekki er ég viss um að. hann hafi
haft mörg orð um það. Ásdis Jak-
obsdóttir hannyrðakona, sem vann
á saumastofu Unnar Ólafsdóttur og
var vinkona hennar, annaðist hana
í veikindum hennar áður en hún dó
18. ágúst 1983. Það má segja að
Ásdís hafi helgað Unni og Óla
starfskrafta sína því hún hélt áfram
þjónustu sinni við Óla eftir fráfall
Unnar og gerði honum kleift að
SJÁNÆSTU SÍÐU