Morgunblaðið - 09.03.1995, Qupperneq 40

40 FIMMTUDAGUR 9. MARZ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
_______________MIMNIIMGAR
VALGERÐUR
HILDIBRANDSDÓTTIR
+ Valgerður
Hildibrands-
dóttir fæddist í
Hafnarfirði 2.9.
1906. Hún Ó1 allan
sinn aldur í Hafnar-
firði, siðustu 12 árin
á Hrafnistu, þar
sem hún lést 1. mars
sl. Faðir hennar var
Hildibrandur Jón
Gunnlaugsson f.
14.7. 1859 í Miðhús-
um, Álftanesi. Hann
drukknaði með Sig-
fúsi á Steinum fyrir
Austurlandi 11.8.
1911. Móðir hennar var Guðrún
Hermannsdóttir, f. 28.10. 1866
í Snotrunesi á Borgarfirði
eystri. Hún dó á heimili Val-
gerðar dóttur sinnar 5.11.1963.
Systkini Valgerðar voru: Gunn-
laugur Hildibrandsson af fyrri
sambúð Hildibrands, Eiríkur
Þórir Sveinbjörnsson af fyrra
hjónabandi Guðrúnar, lést í
Ameriku. Börn Hildibrands og
Guðrúnar voru Sveinbjörn
Sveinþór, f. 1900, drukknaði
1924, Hermann Karl, f. um
1901, lést kornungur af voða-
skoti á Seyðisfirði, Valdimar,
fv. símaverkstjóri, f. 21.12.
1893, lifir nú einn þeirra systk-
ina í Reykjavík, Gísli, iðnverka-
maður með ráðherrabréf í vél-
virkjun, f. 17.9. 1909, d. 12.5.
1972, og Katrín, fiskverkakona
og húsmóðir, f. 8.2. 1911, d.
13.11. 1987. Valgerður giftist
Guðiaugi Asgeirssyni, mat-
sveini, 23.2. 1927 á Sjónarhæð,
Isafirði; Hann var fæddur 27.6.
1904 á ísafirði, elsti sonur hjón-
anna Asgeirs Jónssonar, vél-
sljóra, f. 16.8. 1878, d. 18.1.
1958, og Rebekku Dagbjartar
Hjaltadóttur, húsmóður þar, f.
10.1. 1880, d. 9.4. 1929. Heimili
Valgerðar og Guðlaugs var á
Austurgötu og
Hverfisgötu í Hafn-
arfirði. Hann
drukknaði í dokk í
Fleetwood í Eng-
30.10. 1940.
Eftir lát hans flutti
hún, ásamt móður
sinni og börnum í
verkamannabústað-
inn á Selvogsgötu
15, Hafnarfirði, og
bjó þar þar til hún
fór á Hrafnistu í
Hafnarfirði fyrir
u.þ.b. 12 árum. Börn
Valgerðar og Guð-
laugs eru: 1) Gunnhildur, f. 8.12.
1927, gift Clyde Spruell Smit-
hson jr. frá N-Karólína, Banda-
ríkjunum. Hún dvelur á hjúkr-
unarheimili fyrir alzheimer-
sjúklinga í Alexandria. Þau eiga
þrjú börn. 2) Ásgeir Bekk fyrrv.
matsveinn, framkvstj., f. 18.12.
1929, kvæntur Arndísi Lilju
Níelsdóttur, húsmóður m.m. frá
Reykjavík, þau eiga fimm börn
á lífi. Fyrri kona hans var Guð-
rún Þorkelsdóttir, Kópavogi,
þau eiga einn son, sem flutti
með móður sinni til Bandaríkj-
anna og býr þar. 3) Eiríkur
Þórir Sævar, fv. skipstj., versl-
unareigandi, f. 8.2.1931, kvænt-
ur Karenu Ólafsdóttur, frá
Garðabæ, fyrri kona hans var
Sólveig Jónsdóttir, sjúkraliði
frá Suðureyri við Súgandafjörð,
þau eiga tvær dætur. 4) Gísli
Hildibrandur Guðlaugsson,
tæknifræðingur, f. 15.3. 1933,
kvæntur Jónu Valgerði Hö-
skuidsdóttur, hjúkrunarfræð-
ingi, frá ísafirði, þau eiga fimm
börn. Afkomendur Valgerðar
og Guðlaugs eru 54.
Útför Valgerðar verður gerð
frá Þjóðkirkjunni í Hafnarfirði
i dag, fimmtudaginn 9. mars,
og hefst athöfnin kl. 15.00.
MARGUR dregst með djúpa und
þótt dult fari.
Með þessum sundurlausu línum
sem eru minningabrot langra
kynna, vil ég kveðja almúgakonu
og dugnaðarfork, sem barist hefur
við langvinnan lungnasjúkdóm og
fleiri alvarlega sjúkdóma um ára-
tugi, borið hðfuðið hátt, bein í baki,
kvik á fæti, fljót til. Hversdagskonu
íslands frá fyrri hluta aldarinnar,
tengdamóður mína, Valgerði Hildi-
brandsdóttur.
Það var ekki laust við að ég
væri svolítið smeyk þegar ég gekk
í fyrsta sinn upp stigann á Selvogs-
götu 15. Það var fyrir atbeina örlag-
anna og tilstuðlan föðurbróður míns
og konu hans, að ég var hálfan
vetur í Flensborgarskóla, til þess
að ljúka gagnfræðaprófi. Flens-
borgarskólinn blasir við gluggum
húsa vestanmegin Selvogsgötunn-
ar. Þar var iðandi líf unglinganna
í Flensborg allan daginn og leik-
gleðin frá tístandi smáfólki leikvall-
arins, líf, fjör og fegurð hvert sem
litið var.
Ég reyndi að bera mig vel og.
látast ófeimin. Betra var kannske
að segja fátt og tala lágt. Mikið
var þama hreint og flnt og greini-
lega vel um allt hugsað. íbúðin virk-
aði ekki þröng þótt hún væri lítil.
Amma okkar alira, sem á heimilið
komum, var þarna líka. Lítil, glett-
in, ljúflynd, gömul kona, sem vann
dóttur sinni og barnabömum af
slíkri ást og umhyggju að leitun er
á. í andlit hennar var skráð sátt
við Guð og menn. Eilífðaljósgeisli í
minningum mínum. Hún kenndi
bömunum mínum faðirvorið og
sjálfri mér svo ótal margt sem aldrei
verður þakkað eða metið að verð-
leikum. Hún átti sér þá bæn að
verða öðmm ekki til byrði og að
geta gert gagn. í því var hún bæn-
heyrð. Ég sé fyrir mér sem í gær
broshýra andlitið sem heilsaði og
kvaddi frá herbergisglugganum,
skyggnt var fyrir augu með ann-
arri höndinni og vinkað með hinni.
Það sem sást og gerðist fyrir utan
gluggann uppfyllti hógværar kröf-
umar, en okkur var það heilög
skylda að líta upp, brosa og vinka
á móti. Það gerðu líka flestir sem
um götuna gengu. Hún og tengda-
mamma vora vinir og stuðnings-
menn vina bamanna hennar Völu,
það brást ekki.
Gísli frændi heyrði líka til, þótt
hann byggi á Selvogsgötu 13. Með
smiðshöndunum hafði hann gert
manngengar, litlar dyr milli íbúð-
anna. Seinna kynntist ég listinni
við gerð hinnar lystugustu kjöt-
súpu, sem um getur. Gísli frændi
keypti kjötið, amma kastaði út á,
annars var súpan hvorki með réttu
lagi eða bragði. Best á öðram eða
þriðja degi. Vala lagði á borð og
bauð fram. Þá var hátíð. Fátt var
það sem Vala mat meira en að
hafa getað skapað móður sinni
samastað. Móðirin endurgalt ríku-
lega. Dísa hans Gísla og Vala
bjuggu lengi hlið við hlið eftir að
Gísli bróðir hennar lést um aldur
fram og reyndust þær hvor annarri
vel.Pönnukökur tengdamömmu
voru frægar og öllum minnisstæð-
ar. Staflinn hækkaði ótrúlega hratt.
Alltaf fögnuðu bömin okkar þegar
skotist var til ömmu og langömmu,
hvort sem var í stutta' heimsókn,
eða gistingar um tíma meðan við
bjuggum fjær. Pönnukökurnar, fé-
lagsskapurinn, pottaskápurinn í
eldhúsinu, spilastokkurinn í glugga-
kistunni, útvarpið á kollinum hjá
langömmu, einhver sem rak inn
nefið, félagsskapurinn og umhverf-
ið fyrir utan. Þetta allt var meira
en nóg. Aldrei átti hún leikfang svo
að ég vissi og aldrei heyrðist frá
börnunum, að ekki væri nóg við að
vera, þeim til afþreyingar.
Hún hafði sem smástelpa og
unglingur öll þau einkenni hreysti
og dugnaðar, sem prýða mega. Var
tápmikil og elskaði útileiki, minntist
oft dvalar hjá frændfólki á Seyðis-
firði. Sagðist eiginlega hafa verið
hálfgerður strákur í sér. Ung elsk-
aði hún að dansa, Fara á böll og
taka þátt í fjöri, alltaf þó með gát,
ábyrgðin hennar.
Ákaflynd, skapmikil, vinnusöm
og dugnaðarforkur til allra verka.
Gilti einu hvort störfin fólust í fisk-
vinnu á reitum, með drengina með
sér. Síldarsöltun á sumrin, bömin
send til ættingja úti á landi. Síðar
meir fínu, hekluðu húfurna á son-
ardætranum, allar mátulegar, út-
saumur, silkimálun, matargerð. Al-
staðar bára störf hennar af. Innan
við miðjan aldur tók hún ólýsanlega
nærri sér að geta ekki sótt um
vinnu, vegna þess hve heilsufarið
gerði hana að stopulu vinnuafli.
Ekki var hugsanlegt að taka á sig
skyldur sem ekki var örugglega
hægt að rækja. Hún var kona ekki
allra en traustur vinur þar sem hún
tók því. Velferð og hag fjölskyld-
unnar setti hún ofar öðru og tók
afskaplega nærri sér þegar þar urðu
samvistaslit, samskiptaslit og ann-
að ósætti. Hún þoldi hvorki bak-
mælgi né nágrannaslúður. Hún gat
virst harðlynd á yngri árum en
mildaðist mjög er á ævina leið og
varð þá oft tíðrætt um fyrirgefning-
una, allir hefðu jú við sitt að stríða
og sína bresti við því yrði ekkert
gert, en það yrði að fyrirgefa. Ann-
að var of sárt og meiddi of marga.
Hún var sérlega bamgóð, hændi
að sér smáfólkið og gladdist mjög
yfir hveijum nýliða í ættinni, vina-
og nú síðast starfsmannahópnum á
Hrafnistu. Allaf var eitthvað til í
dós, sem aldrei gleymdist að bjóða
úr þegar komið var í heimsókn.
Fylgi þér drottinn á framtíðarbrautum.
fótspor þín greiði um lífdaga skeið.
Vermi þitt hjarta frá voða og þrautum,
vertu sem geisli á annarra leið.
Gæti átt vel við óskir hennar til
afkomendanna. Fram að því síðasta
hugsaði hún um bamabömin. Guðs-
trú hennar var einlæg, djúpstæður
arfur frá móður.
Bein í baki, létt á fæti, sem kött-
ur liðug,_ smekkvísin eðlislæg,
óskeikul. Áhuga á útliti okkar. „En
hvað þú ert í fallegri blússu." Eða,
„ertu í nýrri kápu?“ Og við meira
en sextuga strákana, sem hún hafði
lagt svo mikla natni í að baða, spari-
klæða og vatnskemba sem smá-
stráka „Naumast þú ert fínn, í nýrri
úlpu og stífpressuðum buxum.“
Næmt auga fyrir því sem vel fór.
Með ríka kennd fyrir því, að að-
finnslur gætu ekki ekki átt við.
í fyrstu var enginn alveg ánægð-
ur með samdrátt okkar ungmenn-
anna. Við vorum ung, áttum alveg
eftir að læra, lítil efni, ekkert vit í
þessu. Ég var styrkleikaprófuð, sem
vera bar, ef úr skyldu verða mægð-
ir. Ég varð heimagangur á Selvogs-
götu 15, fór og lærði hjúkrun. Að
loknu námi í vélvirkjun ákvað Hilli
að fara til Danmerkur í tækninám.
Ég kynntist fljótt áþján þess erfiða,
langvinna sjúkdóms sem fylgdi og
íþyngdi verðandi tengdamóður
minni til líkama og sálar á langri
ævi. Og eins og gerist með alvar-
lega, langvinna sjúkdóma þá
íþyngdi hann ekki bara henni, held-
ur öllum henni nákomnum. Hún
fann oft sárt til þess og sagðist vel
vita þegar erfitt væri. Ivaf sjálfs-
ásakana vegna stuttrar reykinga-
sögu létti ekki. Hún bað afkomend-
ur sína að reykja ekki. Þekkti best
afleiðingamar. Henni þótti slæmt
þegar hún talaði fyrir daufum eyr-
um. Hún hélt mikið upp á nafnið
sitt. Aldrei og hvergi mátti hún
vamm sitt vita.
Guðlaugur var allan þeirra bú-
skap til sjós, þénaði vel á þeim tíma,
siglt var með aflann. Hann færði
sífellt björg í bú. Þannig gekk þeim
vel að byggja upp. Fallegir hlutir
og varningur báru vott smekkvísi
hans og umhyggju fyrir fjölskyldu
og heimili, svo sem títt er um sjó-
menn. Við drakknun hans voru við-
brigðin harkaleg, sorgin yfirþyrm-
andi. Drengimir hennar allir fóra
síðar til sjós um mislangan tíma.
Öll börnin hennar reyndu að sjá
fyrir sér og leggja til heimilisins.
Hún mat þau mikils, ekki síst fyrir
það. Börnin fluttu smám saman að
heiman. Ættboginn stækkaði, hún
fylgdist vel með velferð allra.
Eftirsjáin var mikil og söknuður-
inn sár, þegar einkadóttirin giftist
og flutti til Ameríku. Hún varð að
treysta því að útlendur maður henn-
ar reyndist vel. Áköf og kjarkmikil
lagði hún á ráðin um Ameríkuferð,
með dyggum stuðningi sona sinna,
sem hún reiddi sig alltaf á. Fór á
nokkur námskeið og lærði ensku
til þess að geta notið heimsókna
sinna til Bandaríkjanna betur. Og
það gerði hún ósvikið. Hún fór
nokkram sinnum utan, naut þess
til hlítar að kynnast nýju landi dótt-
ur sinnar, eiginmanni, vinum og
tengdafólki hennar. Henni þótti al-
staðar svo fallegt og tilkomumikið
þarna, unaðsleg veðursæld og blíða
á völdum árstíma. Að ógleymdum
' verslunum með hagkvæmt verðlag.
Fögnuðurinn var mikill þegar
barnabörnin fæddust og þær
mæðgur vora saman með þau úti,
elegant og léttklæddar, með sólhatt
í veðurblíðunni. Tihlökkunin og
spenningurinn var ekki síðri þegar
þau komu í heimsóknir til íslands,
Þá var nú undirbúið og vandað til.
Þarna úti bjó hópur íslenskra
kvenna, sem höfðu gifst Banda-
ríkjamönnum. Sumar höfðu þekkst
áður, aðrar kynnst gegnum öflugt
starf íslendingafélagsins. Vinátt-
una yfirfærðu þær á mæðumar og
skapaðist þannig auðugur tengsla-
heimur, sem aldrei rofnaði. Það var
andblær frá hennar nánustu, sem
fylgdi kærkomnum heimsóknum
tryggra vina, sem aldrei gleymdu
að líta við. Sama gilti um vinkonur
dóttur hennar, sem búa í Danmörku
og hér. Heimsóknir þeirra og ein-
stök umhyggja lýstu og vermdu.
Sárasta raunin í lífinu var ugg-
laust þungbær veikindi dótturinnar,
þar sem móður var meinað að leggja
lið sakir fjarlægðar og heilsubrests.
Óvissuárin, meðan ekki var vitað
hvað að var og hvort hjálpar væri
að vænta. Ótti, afneitun og höfnun
andlegra traflana vora nánast
óbærileg. Hún reyndi að semja við
Guð en fannst hún standa eftir með
skarðan hlut. Hún yfírvann höfnun-
ina og veitti þeim alzheimersjúk-
lingum, sem á vegi hennar urðu,
alla þá vernd og allt það lið sem
hún gat meðan hún mátti. Þakklát
fyrir að í fjarlægðinni er traustur
mannkosta tengdasonur sem gerir
bjargarvana dóttur hennar allt það
gott, sem í mannlegu valdi stendur.
Vonandi gefst henni nú kostur á
að heimsækja álfuna sem hún
hreifst svo mjög af og alla þá sem
hún unni hugástum og þráði sam-
vistir við þar.
Stórlynd var hún blessunin og
svo nákvæm og mikill jafnaðarmað-
ur að það hálfa var meira en nóg
fyrir svona „sirkabát" og hérumbil
persónuleika eins og mig, sem not-
ast við lífssýn í stað pólitískra skoð-
ana. Okkar samband var ekki alltaf
á mjúku og þjálu nótunum. En þeg-
ar mest á reyndi stóðum við hlið
við hlið, alveg frá fyrstu tíð til síð-
asta andartaks hennar. Undanfarið
varð ég þeirrar gæfu aðnjótandi að
geta beitt því „tungutaki" sem
skilst þar sem minninu og rökhugs-
uninni sleppir. Við ræddum oft og
af einurð um dauðann og biðina
eftir honum. Ég lofaði af einlægni
að þegar þar að kæmi skyldi ég
ek'ki hamla gegn langþráðri hvíld
hennar en engu fengi ég ráðið.
Þrátt fyrir þjáningu var hún sátt
við að mennimir réðu ekki í því
efni, því eins og hún sjálf sagði
eitt sinn, „það yrði ljóta ósamkomu-
lagið“.
Þegar pláss á Hrafnistu í Hafnar-
fírði bauðst fyrir u.þ.b. 12 árum fór
hún þangað glöð og ákveðin í að.
láta allt ganga vel. Það stóð hún
við. Fann að hún kom sér vel og
var vel liðin. Fann það best á við-
mótinu þegar svo var komið, að hún
þekkti öll andlit en mundi engin
nöfn. Góð ár gengu í garð, léttir,
daglegu amstri lauk, staðfast ör-
yggi og stijálli spítalavistanir, fé-
lagsskapur og tækifæri til hann-
yrða. Stóra, fallegu, óaðfinnanlegu
stykkin, sem streymdu til afkom-
endanna. Hver og einn skyldi fá
sinn hlut. Leiðbeiningar og stuðn-
ingur við margháttaða iðju, allt var
skipulega unnið, ákveðið fyrirfram
hver skyldi fá sérhvert stykki. Fest-
an og jafnaðarmennskan í því sem
öðra. Gleðin og þakklátssemin til
stúlknanna, sem leiðbeindu og liðs-
inntu af stakri prýði, alltaf reiðu-
búnar og brosandi. Tískusýningam-
ar á Hrafnistu með tilheyrandi tæki-
færam til fatakaupa vora alveg sér-
stakur kafli í sögu hennar. Sjaldan
naut hún sín betur en eftir vel heppn-
aða sýningu, sem hún gat sýnt
myndir af. Hún ljómaði slíkri útgeisl-
an að líkast var sem hún lyftist á
æðra tilverasvið. Ekki spillti hár-
greiðslan, snyrtingin og svo í lokin
hagkvæm kaup vandaðra flíka. Sér-
stakar þakkir til starfsfólks lungna-
deildar Vífilsstaðaspítala og Hrafn-
istu í Hafnarfírði, sem sinntu henni
langtímum saman og lögðu sig fram
um að létta henni þraut.
Þegar að lokum leið og líkn tók
við vorum við í fjölskyldunni, öll sem
einn maður, innilega þakklát fyrir
að vera heyrð, að þjáningastríð
hennar þyrfti ekki að verða lengra.
Eins og í öllu hennar lífí, sýndi sig
í lokin, að hún var ótrúlega sterk
og seig. Hún lauk Iöngu, ströngu
en þrátt fyrir allt góðu og verðugu
lífí fyrsta dag í lönguföstu í fæðing-
arbæ sínum Hafnarfírði, þar sem
sólböðuð, lognkyrr höfnin blasti við.
Oft hafði hún hvarflað augum út á
hafið, þar sem hún beið komu föð-
ur, eiginmanns og sona. Hafíð sem
skildi hana frá dótturinni einu.
Daufur sólargeisli baðaði dánarbeð
hennar og lýsti henni leið inn í ljós-
heima gleði, léttleika og langþráðra
endurfunda við alla þá sem á undan
vora gengnir. Það hlýtur að hafa
verið stór og fagnandi hópur sem
stóð að baki Lykla-Péturs, þegar
hann loksins dró upp kippuna sína
og opnaði hið Gullna hlið þar sem
friður og fyrirgefning ríkir. Af létti
laumast tár af brá og klökkvi í rödd,
er ég samgleðst henni við leiðarlok.
Vertu sæl, Vala mín, þín tengda-
dóttir,
Jóna V.H.
Það er alltaf sorglegt þegar ein-
hver nákominn manni deyr. Þar sem
ég er við störf í fjarlægum heims-
hluta barst mér fréttin um að Val-
gerður amma mín væri dáin. Það
rifjuðust upp margar berskuminn-
ingar frá Selvogsgötunni.
Margar af mínum bestu bernsku-
stundum átti ég á þeim slóðum.
Góðu minningarnar verða ekki af
manni teknar. Þama var ævintýra-
land bamanna.
Hamarinn með allri sinni dulúð
og glæsileik, útsýnið yfir höfnina,
leikvellirnir, Gísli frændi, hrekkju-
svínin í götunni, ásamt tijánum
stóru, sem endalaust var hægt að
klifra í. Þama var líka langamma,
sem kenndi okkur öllum faðirvorið
með góðum árangri. Hún er líklega
sú ímynd gæsku og friðar sem aldr-
ei líður ungum sveini úr minni, þótt
víða hafi brotið á síðar á lífsleiðinni.
Að lokum má ekki gleyma bless-
uðum pönnukökunum hennar Völu
ömmú, sem vora á heimsmæli-
kvarða. Líklega mætti skrifa fallega
barnabók um öll þau undraverk,
sem þarna áttu sér stað.
Ég er þeirrar skoðunar, að það
hafi verið gott að hún amma mín
fékk loksins frið hjá almættinu.
Við Astrid sendum kveðjur til
ykkar allra.
Höskuldur.
Ég átti því láni að fagna að vera
næstelsta bamabarnið hennar Völu
ömmu af sextán barna hópi. Hún
bjó á Selvogsgötunni í Hafnarfirðin-
um með Guðrúnu langömmu. Og í
sama húsi bjó Gísli frændi og Dísa,
en Gísli var bróðir ömmu.
Ég var ekki há í loftinu þegar
ég fékk fyrst að gista hjá ömmu
og langömmu á Selvogsgötunni.