Morgunblaðið - 10.03.1995, Blaðsíða 24

24 FÖSTUDAGUR 10. MARZ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Varnarsamstarf á
viðsjárverðum tímum
FYRST eftir að
kalda stríðinu lauk bar
nokkuð á því að fyrr-
verandi sendiboðar
Sovéttrúboðsins á ís-
landi reyndu að lesa
út úr uppgjöf öldunga-
veldisins þar eystra
rök fyrir meintu til-
gangsleysi samstarfs
vestrænna ríkja á sviði
öryggis- og varnar-
mála. Og kannski
þurfti ekki þá til, -
vindar vonar og bjart-
sýni glæddu hjá okkur
öllum. þá trú að sjá
mætti fyrir endann á
styijaldarógnum og öryggisvið-
búnaði.
Atburðir síðustu ára hafa á hinn
bóginn fært okkur heim sanninn
um að ögranir og illskuverk of-
beldisseggja eru ekki hluti fortíð-
arinnar. Nýjar hættur hafa gert
vart við sig, bæði innan Evrópu
og utan. Deilur um lönd og landa-
mæri, átök um þjóðerni og trúar-
brögð valda mannskæðum hem-
aði. Gífurlegum fjölda vopna og
vígvéla er enn til að dreifa í fjöl-
mörgum löndum.
Það er grundvallarskylda
stjómvalda að treysta öryggi
þegna sinna á öllum tímum. Allt
frá árinu 1949 hafa íslendingar
tekið þátt í vamarsamstarfi vest-
rænna lýðræðisþjóða með þátttöku
sinni í Atlantshafsbandalaginu og
hafa með því viðurkennt nauðsyn
varnarviðbúnaðar af íslands hálfu.
Á gmnni aðildarinnar að Atlants-
hafsbandalaginu gerði ísland
varnarsamning við Bandaríkin
árið 1951 um að Bandaríkjamenn
tækju að sér hervarnir íslands í
umboði íslenskra stjórnvalda.
Varnarsamningurinn markaði
grunninn að farsælu samstarfi
þessara ríkja um vamir og öryggi
á Atlantshafí.
Breytingar á varn-
arsamstarfinu
Samstarf þjóðanna
á þessu sviði hefur að
sjálfsögðu tekið breyt-
ingum í áranna rás.
Eftir lok kalda stríðs-
ins var um tíma nokk-
ur óvissa um hversu
stórt framtíðarhlut-
verk Keflavíkurstöðv-
arinnar yrði í varn-
arviðbúnaði Atlants-
hafsbandalagsins og
Bandaríkjanna, auk
þess sem þrýstingur
jókst stöðugt á banda-
rísk varnarmálayfír-
völd að skera niður framlög til
herstöðva og endumýja forgangs-
röðun verkefna í ljósi breyttra
aðstæðna í alþjóðamálum.
Af hálfu íslenskra stjórnvalda
var hins vegar lögð megináhersla
á þá staðreynd að Bandaríkjamenn
fæm með varnir íslands á granni
varnarsamningsins og því yrðu
ekki teknar ákvarðanir um varnir
íslands án samþykkis íslenskra
stjórnvalda. í kjölfar þessara um-
ræðna náðist samkomulag milli
ríkjanna um fyrirkomulag varna
íslánds á grundvelli vamarsamn-
ingsins hinn 4. janúar í fyrra, á
milli Williams Perry, þáv. aðstoð-
arvarnarmálaráðherra, nú varnar-
málaráðherra Bandaríkjanna, og
mín.
I samræmi við ákvæði sam-
komulagsins frá í fyrra var 57.
flugsveit bandaríska flughersins á
Keflavíkurflugvelli lögð niður í síð-
ustu viku. Eftir sem áður verða á
Keflavíkurflugvelli fjórar F-15C
orrustuþotur, enda em þær að áliti
íslenskra stjómvalda ómissandi
fyrir varnir landsins. Þá vom í
samkomulaginu ýmis ákvæði um
aðlögun stöðvarinnar að breyttum
aðstæðum, ætluð til að tryggja
stöðugleika í umsvifum vamarliðs-
ins og þannig stuðla að atvinnuör-
yggi fjölmargra íslenskra fjöl-
■skyldna á Suðurnesjum.
Jón Baldvin
Hannibalsson
POLBAX
MEIRIHATTAR HEILSUEFNI
og
líkamlegt
þol.
Fólk kaupir
POLBAX
aftur og
aftur.
UNIK
ANTIOXIDANT
medSOD
Ökar
prestalionstðrmSgan
Fœstí
heilsu-
búöum,
mörgum
apótekum
og
mörkuðum
BIO-SELEN UMBOÐIÐ • SIMI 76610
Öryggi kostar
peninga
Samkomulagið í fyrra var gert
til tveggja ára. Því blasir við að
áfram þarf að ræða við Banda-
ríkjamenn um fyrirkomulag sam-
eiginlegra varna okkar, með það
fyrir augum að tryggðar verði trú-
verðugar varnir. Skyldur okkar í
þeim viðræðum felast meðal ann-
ars í því að aðstoða bandamenn
okkar í að stilla kostnaði við rekst-
ur stöðvarinnar í hóf og skapa
þann ramma utan um starfsemina
að hún verði bandamönnum okkar
e_kki til of þungrar byrði.
Samkomulagið í fyrra
var gert til tveggja
ára, segir Jón Baldvin
Hannibalsson.
Því blasir við að
áfram þarf að ræða við
Bandaríkjamenn um
fyrirkomulag sameigin-
legra varna okkar, með
það fyrir augum að
tryggðar verði
trúverðugar varnir.
Samstarf nágranna
Vera vamarliðsins á íslandi
vakti í upphafi ótta um að menn-
ing'þjóðarinnar myndi að lokum
bíða varanlegan skaða af. Raunin
hefur orðið önnur, íslensk menning
hefur líklega aldrei verið öflugri
eða fjölbreyttari og leiða má að
því getum að nábýlið hafi eflt
sjálfstraust þjóðarinnar í menning-
arlegu tilliti og aukið styrk hennar
til að bregðast við breyttum kring-
umstæðum og auknum erlendum
áhrifum á upplýsingaöld.
Þá hefur ótti manna um
árekstra varnarliðsins við íbúa á
Suðurnesjum ekki átt við rök að
styðjast. Nálægðin við varnarliðið
hefur leitt til náins samstarfs
sveitarfélagana á Suðurnesjum við
varnarliðið á ýmsum sviðum.
Þannig hefur til að mynda verið
unnið að heildarlausn á sorp-
brennslu- og frárennslismálum
sveitarfélaga á Suðurnesjum og
varnarliðsins. Gera má ráð fyrir
að slík framtíðarlausn geti litið
dagsins ljós innan tíðar. Á þennan
hátt leysa grannar mál til hags-
bóta fyrir alla íbúa á svæðinu.
Þá hefur nábýlið við varnarliðið
skapað íbúum Suðurnesja umtals-
verð atvinnutækifæri. Um þessar
mundir fara fram viðræður um
samnýtingu hafnaraðstöðu vegna
olíuhafnar Atlantshafsbandalags-
ins í Helguvík, sem mun væntan-
lega efla stórlega hafnaraðstöðu
íbúa á Suðurnesjum. Þrátt fyrir
að uppgangstímabilið í fram-
kvæmdum á Keflavíkurflugvelli,
sem hófst upp úr 1980 hafí mnn-
ið sitt skeið á enda, hefur tekist
að tryggja að sá samdráttur hefur
ekki komið niður á íslenskum
starfsmönnum varnarliðsins, en
Fjöidi vamarliðsmanna og íslenskra starfsmanna

4,000
2,908
12 £
C
m .
940
1980
3,132
1986
2,512
12 £
c *g
1995
íslenskir starfsmenn varnarliðsins eftir búsetu
800
600
400 -
200 -
■ Suðumes 0 Reykjavlkursvæði
Starfsmenn varnarliðsins, verktaka þess
og störf er það greiðir kostnað af
Vinnuveitandi janúar 1993 janúar 1994 janúar 1995
Vamarliðið 936 910 896
ísl. aðalverktakar 370 318 307
Keflavíkurverktakar 107 119 136
Ratsjárstofnun 62 62 62
Ræstingarverktak- ar Pökkun húsgagna 58 79 86
48 57 53
Aðrir verktakar 49 85 86
Smærri verkkaup 10 12 12
Ríkisfyrirtæki 11 11 11
Samtals 1.651 1.653 1.649
þeir era ámóta margir nú og á
þeim tíma. Á síðustu árum hafa
Suðurnesjamenn ennfremur notið
forgangs við ráðningar í störf sem
losnað hafa þarmig að hlutdeild
þeirra í störfum hjá varnarliðinu
hefur aukist um 20% á rúmum
áratug, borið saman við Reykjavík-
ursvæðið. Nú em Suðurnesjamenn
um 72% starfsmanna hjá vamarlið-
inu, en hlutfall þeirra sem starfa
hjá aðilum sem veita varnarliðinu
þjónustu er yfirleitt enn hærra.
Framtíðin
Þrátt fyrir að pólitískar aðstæð-
ur valdi því að hernaðarógn er
ékki yfirvofandi á Norður-Atlants-
hafi er ljóst að slíkar aðstæður
geta skapast á nýjan leik með
stuttum fyrirvara. Landfræðileg
staða landsins er því sem fyrr
grundvöllur að nauðsynlegu eftir-
liti á Norður-Atlantshafi, jafnt
fýrir Atlantshafsbandalagið og
Bandaríkin. Keflavíkurflugvöllur
gegnir enn lykilhlutverki bæði
hvað varðar landvarnir og sam-
gönguleiðir. Áfram þarf að tryggja
öryggi liðs- og birgðaflutninga
yfir hafið á hættu- og ófriðartím-
um og í þeim efnum mun landið
áfram gegna hlutverki brúarinnar
milli bandamanna okkar í austri
og vestri.
Vera varnarliðsins hér á landi
byggist því á þörfínni fyrir að
tryggja öryggi borgaranna og
varnir landsins. Nýir tímar og
nýjar aðstæður valda því að ísland
þarf, rétt eins og Bandaríkin, stöð-
ugt að meta öryggis- og varnar-
hagsmuni sína. Varnarsamstarf
þjóðanna hefur verið þeim báðum
mikilvægt undanfarna áratugi.
Stefna Islands til framtíðar hlýtur
að taka mið af þeirri staðreynd.
Höfundur er utanríkisráðherra og
formaður Alþýðuflokks.
20-70% afsláttur - 20-70% afsláttur - 20-70% afsláttur - 20-70% afsláttur - 20-70% afsláttur - 20-70% afsláttur - 20-70% afsláttur.
I Borgardagar í Borgarkringlunni I
8.-11. mars
Úrvalsvörur
á afsláttarverði
10-1830 og laugardaga 10-16 • 10-11 marvöruverslun 10-11
1 jnue|S|e %0l-0Z - Jnjjeisje %0l-0Z - Jnwe|s*e %0Z-0S - Jnue|s*e %0L-0Z - Jn«e|s*e %0L-0Z - Jnueisie %0Z-0Z - Jnue|S*e %0L-QZ '