Morgunblaðið - 18.03.1995, Qupperneq 4

4 LAUGARDAGUR 18. MARZ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Hvassviðri og snjókoma hrekur fólk úr húsum og veldur snjóflóðum og ófærð

Morgunblaðið/Jón Gunnlaugsson
REYNIR Georgsson, Eiríkur Jónsson og Þórður Guðmundsson
voru hætt komnir á Akrafjalli.
Miðdalir
Fjárhús-
þak féll
BJÖRGUNARSVEITIN Ósk í Búð-
ardal var kölluð út eftir að þak
hafði fallið undan snjófargi af fjár-
húsi við bæinn Svínhól í Miðdölum
í gær. Kristján Jóhannsson, í björg-
unarsveitinni, segir að byijað hafí
verið á því að handmoka farg af
þakinu og komst niður í húsinu í
gegnum strompinn til að kanna
aðstæður þar. Tveimur kindum
hefði verið bjargað undan þakinu
og svo virtist sem fáar kindur hefðu
drepist. Þegar rætt var við hann á
tólfta tímanum var verið að koma
með snjóruðningstæki til að auð-
velda innkomu. Flytja átti féð á
næstu bæi. Þijúhundruð kindur
voru í fjárhúsunum. A annan tug
nautgripa hafði verið fluttur úr ijósi
á öruggari stað í hlöðu.
Siglufjörður
Búið að
rýma 32
íbúðir
Siglufirði. Morgunblaðið.
VEGNA yfirvofandi snjóflóðahættu
á Siglufírði voru fjögur hús rýmd
í gær til viðbótar þeim 17 húsum
sem rýmd höfðu verið áður. Alls
er því búið að rýma 21 hús með
32 íbúðum, en tvö þessara húsa eru
fjölbýlishús.
Húsin, sem öll eru í suðurhluta
bæjarins, standa við Laugaveg,
Suðurgötu og Norðurtún. Hús þessi
eru fyrir neðan Strengsgil og Jör-
undarskarð en þaðan er talin mesta
hættan á að snjóflóð kunni að falla.
Björn Valdimarsson, formaður
almannavarnanefndar á Siglufirði,
sagði að gerð hefði verið tilraun til
að kanna ástandið í fjallinu fýrir
ofan bæinn í gær en vegna þess
hve veður var slæmt tókst það ekki
sem skyldi og varhugavert þótti að
vera á ferð í fjallinu. Þó sagði hann
ljóst að mikil tilfærsla á snjó hefði
átt sér stað og skafið hefði af mel-
um og óttaðist hann að sá snjór
hefði sest í gilin.
Mjög óhagstæð veðurspá er fyrir
Siglufjörð, hvöss norðvestan átt og
éljagangur en norðvestan áttin er
sú átt sem almannavarnanefnd ótt-
ast mest þegar snjóflóðahætta er
fyrir hendi.
Akrafjall
Snjóflóð
tók með sér
tvo pilta
FJÓRIR tæplega tvítugir menn
voru hætt komnir í Akrafjalli þegar
snjófljóð féll í svokallaðri Selbrekku
sem er í vestanverðu fjallinu og
einn aðal uppgöngustaður á fjallið
sé gengið frá Akranesi. Flóðið tók
með sér tvo þeirra og urðu þeir að
fá hjálp félaga sinna til að losa sig
úr snjónum. Meiðsl mannanna eru
lítil en óhætt er að segja að þeir
hafi sloppið með skrekkinn.
Mennirnir gengu á fjallið um
miðjan dag á fimmtudag en hugðu
ekki á neina langferð. Þrír mann-
anna eru Akurnesingar en sá fjórði
hollenskur vinur þeirra. Ferð þeirra
var farin sem venjuleg útivistarferð
og eins og einn þeirra sagði til að
sýna Hollendingnum íslenskt vetr-
arveður í sínum versta ham. Allir
eru þeir vanir fjallgöngum og hafa
heimamennirnir oft gengið á þessar
slóðir fýrr.
„Hræddir“
Eiríkur Jónsson, eirin þeirra fé-
laga, segir að síst af öllu hafi þá
grunað að snjóflóð gæti orðið svo
neðarlega í þessari brekku. Hann
segir að skyndilega þegar þeir voru
á göngu í miðri brekkunni hafi
snjórinn farið af stað og hann, sem
gekk fyrstur og síðan Þórður Guð-
mundsson sem gekk síðastur, hafi
báðir lent í flóðinu og borist með
því nokkra leið. Hinir tveir voru
lausir allan tímann og komu félög-
um sínum strax til hjálpar. „Þeir
byijuðu á því að hreinsa vel frá
höfðinu á mér,“ segir Eiríkur,„og
sneru sér síðan að Þórði. Þeim tókst
eftir dágóða stund að losa okkur
báða og síðan forðuðum við okkur
af svæðinu eins fljótt og hægt var.
Eiríkur segir að veður hafi verið
mjög slæmt á þessum slóðum en
þeir hafi verið vel búnir. „Það amar
ekkert að okkur nú,“ segir hann.
„Að sjálfsögðu urðum við hræddir.
Sérstaklega þegar við vorum enn
fastir í flóðinu og áttum jafnvel von
á nýju flóði."
Eiríkur segir að svona lífreynsla
sitji í þeim og kenni þeim að fara
varlega. Á þessum slóðum var af-
taka veður og frekari hættur eru
fýrir hendi. Miklar snjóhengjur eru
efst í brekkunni og geta auðveld-
lega farið af stað. Lögreglan á
Akranesi vill því biðja fólk að gæta
varúðar.
Þórshöfn
Björgunar-
sveitin
á vakt
Þórshöfn. Morgunblaðið.
VERSTA veður hefur geisað hér á
Þórshöfn sl. tvo daga (fimmtudag
og föstudag) og sýnir Vetur kon-
ungur alla sína makt með tölu-
verðri veðurhæð, blindhríð og
stormi. Það var algerlega ófært
jafnt innan þorps sem utan og gífur-
legt fannfergi.
Björgunarsveitin Hafliði var á
vakt í stjórnstöð sinni samfleytt í
tvo sólarhringa og sáu björgunar-
sveitarmenn um að aka fólki til og
frá vinnu. Sú þjónusta var mjög vel
nýtt, bæði nótt og dag, en vakta-
vinna er nú hjá Hraðfrystistöð Þórs-
hafnar allan sólarhringinn svo
næturakstur var töluverður. Snjó-
bíll Björgunarsveitarinnar var not-
aður í aksturinn og einnig þrír stór-
ir, vel dekkjaðir jeppar en eigendur
þeirra hleyptu lofti úr dekkjunum
svo bílarnir nánast flutu ofan á
sköflunum.
Rafmagnslaust varð á bóndabæ
í Þistilfirði og var það afar óþægi-
legt því þar er starfrækt kúabú svo
Hafliðamenn fluttu þangað starfs-
mann Rafmagnsveitunnar til þess
að bjarga málunum. Einnig var fólki
úr sveitinni ekið til vinnu sinnar
hingað til Þórshafnar.
Björgunarsveitarmenn höfðu
góðar gætur á höfninni og bátunum
og þurftu þeir að berja ísingu af
bátum og færa til trillu sem var
hálffull af sjó. Að öðru leyti var
nokkuð gott ástand við höfnina.
Verksvið björgunarsveitarmanna
einskorðaðist ekki við akstur og
bátagæslu heldur þurftu þeir einnig
að moka fólk út úr húsum sínum
en sum hús eru næstum fennt í
kaf. Víða í húsum fólks ríkir kulda-
legt, grænleitt rökkur vegna fann-
fergis á gluggum og innilokunar-
kenndin gerir vart við sig þar sem
svo er ástatt. Menn hér líta björtum
augum til framtíðarinnar þrátt fyrir
lætin veðrinu og vilja trúa því að
sumarið verði sólríkt og gott eftir
þennan snjóþunga vetur.
Suðureyri
Snjóflóð
hreif með
sér mann
Suðureyri. Morgunblaðið.
SNJÓFLÓÐ féll á jarðgangamunn-
ann í Súgandafirði í fyrradag og
hreif með sér einn mann sem barst
með flóðinu 10-15 metra.
Á annan tug Súgfirðinga tepptist
á ísafirði síðasta miðvikudag eftir
að stórt snjóflóð féll á veginn
skammt neðan við jarðgöngin í
Súgandafirði og lokaði honum.
Brugðið var á það ráð á fimmtudag-
inn að flytja snjóbíl Suðureyrar-
hrepps í gegnum göngin frá ísafirði
til þess að flytja fólkið frá göngum
og út á Suðureyri.
Þegar verið var að taka snjóbílinn
ofan af flutningabílnum stóð Valur
Sæþór Valgeirsson, annar bílsjtóri
snjóbílsins, í gangamunnanum og
sagði til, þegar snjóflóð féll og hreif
hann með sér. Valur segir svo frá:
„Mér fannst fyrst eins og hvöss
hviða væri að skella á mér og loft-
ið fylltist snjókófí, en þegar um
hægðist stóð ég í fæturna niður-
grafinn i flóðið svo að andlitið stóð
eitt upp úr flóðinu. Hendurnar hafði
ég niður með síðunum og gat hvorki
hreyft legg né lið og því algerlega
bjargarlaus. Félagar mínir, sem
stóðu allir innar í munnanum, hlupu
strax til og fóru að leita að mér
og fundu mig fljótlega, en ég hafði
borist með flóðinu 10-15 metra.
Flóðið var það þétt að ég losnaði
ekki úr holunni fyrr en búið var að
grafa frá mér allan snjó. Þetta er
eflaust svipað og að vera settur í
spennitreyju."
Val varð ekki meint af volkinu
og eftir að hann hafði verið losaður
úr flóðinu var ekið á snjóbílnum til
Suðureyrar með langþreytta ferða-
langa.
Sérfræðingar hafa látið reikna út kostnað við tilvísanakerfið
Telja ríkið bera yfir 90
millj. kostnað af kerfinu
SÉRFRÆÐINGAR telja að við
útreikning á kostnaði af upp-
töku tilvísanakerfis vanmeti
heilbrigðisráðherra fastan kostnað
við rekstur heilsugæslustöðva.
Þetta leiði til þess að ráðuneytið
komist að rangri niðurstöðu. Út-
reikningar Jóhanns Rúnars Björg-
vinssonar hagfræðings, sem hann
vann fyrir sérfræðinga, benda til
að tilvísanakerfið leiði til 90-200
milljóna króna kostnaðarauka fyrir
ríkið.
Sérfræðingar gerðu Davíð Odds-
syni forsætisráðherra grein fyrir
útreikningunum í fyrradag. Davíð
sagði í samtali við Morgunblaðið í
gær að hann hefði ekki enn haft
tækifæri til að leggja mat á útreikn-
ingana og vildi þvi ekki tjá sig um
málið.
„Meginniðurstaða okkar er að
ráðuneytið leyfir sér, vísvitandi að
því er við teljum, að sieppa gífur-
lega mikilvægum forsendum úr út-
reikningunum þegar það reynir að
reikna út tilkostnað við komu á
heilsugæslustöðvar. Þeir reikna ein-
ungis með beinum greiðslum sjúk-
linga og greiðsium Tryggingastofn-
unar til læknanna fyrir hvert verk,
en sieppa algerlega ölium föstum
kostnaði eins og launakostnaði að-
stoðarfólks, húsnæðiskostnaði,
hvort heldur er vegna húsaleigu,
húsbygginga, viðhalds eða tækja-
kaupa. Þeir bera þetta saman við
verktakagreiðslur til sérfræðinga
þar sem allur fastur kostnaður er
innifalinn. Við borgum aðstoðar-
fólki laun, borgum húsnæðiskostn-
að, sjáum um viðhald á tækjum
o.s.frv.,“ sagði Páll Torfi Önundar-
son, gjaldkeri Sérfræðingafélags
íslands.
Fastur kostnaður
ekki talinn með
Að mati heilbrigðisráðuneytisins
kostar hver koma á heilsugæslustöð
1.153 krónur og þar af borgi ríkið
708 krónur. Að mati sérfræðinga
er þessi kostnaður 3.252 krónur og
þar af greiði ríkið 2.807 krónur.
Kostnaðurinn af komu til sérfræð-
ings er að þeirra mati 3.487 krónur
og þar af hlutur ríkisins 1.682 krón-
ur eða talsvert minni en af komu
sjúklings á heilsugæslustöð.
Páll Torfí sagði að út frá þessum
tölum ætti að vera ljóst að tilflutn-
ingur verkefna frá sérfræðingum
til heilsugæslunnar fæli í sér aukinn
kostnað fyrir ríkið.
Að mati Jóhanns Rúnar mun
kostnaður ríkisins við upptöku til-
vísanakerfísins aukast um 93 millj-
ónir við það eitt að setja fastan
kostnað i rekstri heilsugæslustöðv-
anna inn í reiknilíkan heilbrigðis-
ráðuneytisins. •
Kostnaður við vinnu
sérfræðinga eykst
Páll Torfi sagði að ef sú forsenda
ráðuneytisins stæðist að tilvísana-
kerfið myndi leiða til þess að 30%
af verkefnum sem sérfræðingar
sinna í dag myndu færast frá þeim
til heilsugæslunnar myndi meðai-
verð vegna komu tii sérfræðings
hækka vegna þess að flóknustu
verkefnin yrðu áfram eftir hjá sér-
fræðingum. Ef kostnaður við hveija
komu til sérfræðings myndi hækka
um 15% við tilkomu tilvísanakerfis-
ins yrði kostnaðarauki ríkisins af
kerfínu 147 milljónir. Hann sagði
að hægt væri með fleiri dæmum
að færa rök fyrir þeirri fullyrðingu
sérfræðinga að tilvísanakerfi yki
kostnað ríkisins.
Mat ráðuneytisins unnið
af óháðum aðila
Sighvatur Björgvinsson heil-
brigðisráðherra sagðist ekki hafa
séð skýrsluna og því gæti hann
ekki lagt mat á þá útreikninga sem
hún byggðist á. Hann sagði að ef
sérfræðingar myndu afhenda sér
hana myndi hann óska eftir því að
Verk- og kerfisfræðistofan hf. legði
mat á útreikninganna, en hún
reiknaði það út á sínum tíma að
ríkið myndi spara um 120 milljónir
með því að taka upp tilvísanakerfi.
Sighvatur sagði að hann hefði
enn ekki fengið neinar upplýsingar
í hendur sem bentu til að niður-
staða Verk- og kerfisfræðistofunn-
ar um sparnað af kerfínu væri röng.
Þvert á móti hefði hann fengið upp-
lýsingar sem gæfu tilefni til að
ætla að spamaðurinn gæti verið
meiri og vísaði þar til þess að heim-
sóknir sjúklinga til sérfræðinga á
Akureyri, þar sem tilvísanakerfí
hefur verið í gangi, væru miklu
færri en í Reykjavík þar sem ekki
væri notast við tilvísanakerfi.
„Það er álit sérfræðinga Verk-
og kerfisfræðistofunnar að þeir
hafí farið mjög varlega í að meta
kostnaðaráhrifin af kerfinu. Þeir
hafa auk þess látið hafa eftir sér
að þeir hafí lagt sjálfstætt mat á
allar upplýsingar sem þeir hefðu
fengið frá heilbrigðisráðuneytinu,“
sagði heilbrigðisráðherra.
Sighvatur sagði að bygging
heilsugæslustöðva kæmi tilvísana-
kerfínu ekkert við. Það væri unnið
eftir langtímaáætlun um uppbygg"
ingu heilsugæslustöðva og eftir
henni yrði farið óháð upptöku tilvís-
anakerfísins. Um þa gagnrýni að
ekki væri tekið tilliti til kostnaðar
við rekstur heilsugæslustöðva eftir
upptöku tilvísanakerfisins sagði
Sighvatur að á þennan kostnað
hefði óháður aðili, Verk- og kerfis-
fræðistofan, lagt mat. Hann hefði
engar forsendur til að vantreysta
því mati.