Morgunblaðið - 07.04.1995, Blaðsíða 30

30 FÖSTUDAGUR 7. APRÍL 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Upphlaup
alþingísmanns
BJÖRN Bjarnason alþingismaður
ritaði grein í Morgunblaðið 4. apríl
sl. Greinin fjallaði að mestu leyti
um afstöðu Alþýðuflokksins til ut-
anríkisviðskiptamála. Þar er bæði
halláð réttu máli og staðreyndir
rangtúlkaðar. Það bendir til að Birni
hafi verið óvenju heitt i hamsi.
Ekki bætir úr fyrir alþingismannin-
um þegar hann fær geðvonskukast
yfir svokölluðum „upphlaupum“
utanríkisráðherra. En ekki meira
um það. Slík skrif þarfnast ekki
andsvars. Þar sem alþingismaður-
inn fjallar hins vegar um afstöðu
Alþýðuflokksins til EES og GATT-
samninga er leiðréttinga þörf.
Afstaða flokk-
anna til EES
Einn af hyrningarsteinum ríkis-
stjórnarsamstarfsins var samning-
urinn um EES. Hann opnar áður
óþekkt tækifæri til sóknar inn á
öflugasta markað heims. Aðeins
einn íslenskur stjórnmálaflokkur
hefur frá upphafi barist ótrauður
fyrir aðild íslands að EES. Alþýðu-
flokkurinn vísaði einarður yeginn,
sem aðrir fetuðu eftir síðar, þrátt
fyrir mikið mótlæti. Hringlanda-
háttur hinna flokkanna allra vakti
verðskuldaða athygli. Pólitísk stað-
festa Alþýðuflokksins tryggði fram-
gang málsins. Alþýðuflokkurinn
hafði forystu um þetta mál frá upp-
hafi og leiddi það farsællega til
lykta, þótt vissulega hafí hann ekki
haft þingstyrk til að afgreiða samn-
inginn einn frá Alþingi.
Báru þessi vinnubrögð Alþýðu-
flokksins undir forystu utanríkis-
ráðherrans vott um upphlaup? Ein-
hvern veginn rekur mig minni til
þess að sjálfur fyrrverandi formað-
ur utanríkismálanefndar Alþingis —
sem er sjálfstæðismaður — hafi
verið mjög blendinn í afstöðu sinni
til EES og ekki auðveldað utanríkis-
ráðherra að koma málum í gegnum
nefndina, svo ekki sé sterkara að
orði kveðið.
Sennilega ber að flokka afstöðu
fyrrverandi formanns utanríkis-
málanefndar undir varkárni. Það
verður þó að viðurkenna að Sjálf-
stæðisflokkurinn dugði vel á síðasta
sprettinum þrátt fyrir síféllt daður
einstakra þingmanna hans við and-
stæðar skoðanir á EES. En Sjálf-
stæðisflokkurinn var aldrei í póli-
tískri forystu um gerð þess samn-
ings.
Breyttar forsendur
EES-samningurinn var í reynd
síðasta afsprengi kalda stríðsins í
Evrópu. Um það leyti sem samn-
ingaviðræður hófust hrundi Berlín-
armúrinn. Samningamir voru langt
á veg komnir þegar Sovétríkin
9-íandunnin austurknsí{
teppi og skrautmunir
EMÍR
Hringbraut 121, sími 552 3690
Opnum á morgun kl. 10
Jón Baldvin
Hannibalsson
hurfu af sjónarsviðinu.
Þegar samningurinn
var loksins undirritaður
var Evrópa gjörbreytt.
EES-samningurinn var
því pólitískt úreltur um
það leyti sem hann tók
gildi.
Forystumenn ís-
lenskra jafnaðarmanna
gerðu sér strax grein
fyrir þessu. Tímamir
höfðu tekið stakka-
skiptum á skömmum
tíma. Með sameiningu
Þýskalands og endalok-
um kalda stríðsins var
EFTA-ríkjunum gert
kleift að sækja um að-
ild og ganga í ESB, sem þau og
gerðu flest. Þetta breytti ekki því
að EES-samningurinn var lífakkeri
okkar íslendinga gagnvart Evrópu.
EES-samningurinn er hins vegar
ekki fullnægjandi fyrir fullvalda og
sjálfstæða þjóð sem gæta þarf
hagsmuna sinna mun víðar og betur
en áður.
EES-samningurinn er pólitiskt
ófullnægjandi af því að hann útilok-
ar okkur frá áhrifum þegar veiga-
miklar ákvarðanir eru teknar, sem
skipta hagsmuni okkar máli. Hann
verður efnahagslega ófullnægjandi
þegar vöruþróun í sjávarfangi og
annarri matvælaframleiðslu fer að
taka verulega við sér.
Hann verður lika ófullnægjandi
ef við viljum tryggja sambærileg
lífskjör og traust velferðarríki hér
og í Evrópu. Þar nægir að minna
á matarverðið. Þessi upptalning
nægir. Enginn annar stjómmála-
flokkur á Islandi hefur lagt jafn
mikla vinnu í að móta heildstæða
Evrópustefnu og Alþýðuflokkurinn.
Enginn hinna flokkanna hefur viljað
viðurkenna að gjörbreytt umhverfi
okkar kalli á nýja stefnumótun. í
þessu máli vinnur tíminn ekki með
okkur. ESB er ekki að bíða eftir
íslenskri umsókn.
Skyldan kallar
á skýra afstöðu
Sjálfstæðisflokkurinn hefur því
miður brugðist þeirri sLyldu sinni
að veita þjóðinni pólitíska leiðsögn
í þessu mikilvæga máli. Forystu-
menn hans hafa tortryggt álitsgerð-
ir þar sem færð hafa verið rök fyr-
ir ávinningnum af ESB-aðild. í allri
Evrópuumræðunni hefur flokkurinn
verið óöruggur og hikandi, eða í
besta falli stefnulaus. í þessu sam-
bandi er gagnlegt fyrir lesendur að
rýna í kosningablað SUS, „Blaðið
um betra ísland“, og lesa sér til á
bls. 11 um afstöðu Sjálfstæðis-
flokksins til Evrópumála. Ég mæli
eindregið með þeirri lesningu. Það
er satt best að segja með ólíkindum
að lesa slíka þvælu í málgagni
flokks sem kallar sig „kjölfestu við
mótun utanríkisstefnu íslenska lýð-
veldisins". Vilji menn frekar kalla
þess konar afstöðu varkárni þá er
það útlátalaust af okkar hálfu.
Það er rangt hjá alþingismannin-
um að Alþýðuflokkurinn hafi breytt
afstöðu sinni frá því að tala um
aðild í aðildarumsókn. Alþingismað-
urinn hefur aðgang að góðum
skjalasöfnum og gagnabönkum og
getur því flett upp
staðreyndum. Allt frá
því að Alþýðuflokkur-
inn ályktaði fyrst um
þetta mál á flokksþingi
1992 hefur hann ætíð
talað um að undirbúa
eða taka ákvörðun um
aðildarumsókn.
Árið 1992 ályktaði
46. flokksþingið um
málið á þennan veg.
Flokksþingið 1994
vildi láta reyna á hvort
samningsniðurstöður
yrðu aðgengilegar.
Enn skýrar kom þetta
fram á aukaflokks-
þinginu i febrúar sl.
ljós en í umræðum um og af-
greiðslu á aðild íslands að Alþjóða-
viðskiptastofnuninni. Flokkurinn
hefur verið svo kyrfilega klofínn í
afstöðu sinni til þess máls að það
hefur verið ósanngjarnt að krefjast
forystu af hans hálfu:
Álþingismaðurinn segir Alþýðu-
flokkinn ýmist ekki skilja hvað í
GATT-samningnum felist eða rang-
túlka hann. Það er lýti á svona
málflutningi að ekki skuli fylgja
þessu nein dæmi eða rök. Það myndi
gera okkur auðveldara fyrir að
komast að skynsamlegri niður-
stöðu. Þeir sem unnið hafa í návígi
við ákvarðanir í landbúnaðarmálum
á vettvangi ríkisstjórnarinnar eða
komið að fullgildingarvinnu vegna
GATT-samningsins vita svo sannar-
lega við hvaða sjónarmið hefur ver-
ið að fást þar. Því miður þurfti
Alþýðuflokkurinn oft ganga út á
ystu nöf til að koma í veg fyrir að
óbilgjörnustu kröfur sameinaðs
Forysta Sjálfstæðis-
flokksins einhendir sér
í árásir á samstarfsflokk
AlúÖar þakkir til allra þeirra fjölmörgu, sem
glöddu mig meö heimsóknum, gjöfum ogskeyt-
um á 90 ára afmœli mínu.
Sigurbjörg Jónsdóttir.
Árásir á samstarfsaðiia vegna Evrópumála, seg-
ir Jón Baldvin Hanni-
Eins og málum er nú háttað get-
ur enginn fullyrt neitt um það hve-
nær aðild að ESB kemur til greina.
Óvissa tímans er slík að við kynnum
að standa frammi fyrir því fyrr en
seinna. Þetta er Íærdómur sem
draga verður af umróti síðustu
fimm ára. Það bæri vott um traust
og fyrirhyggju ef málið yrði undir-
búið vandlega sem fyrst og umsókn-
in tilbúin og hún síðar lögð fram
við fyrsta tækifæri. Það ber ekki
vott um fyrirhyggju að bíða án
þess að vinna heimaverkefnið.
Það vekur verðskuldaða athygli
að forysta Sjálfstæðisflokksins
skuli einhenda sér í árásir á sam-
starfsflokk sinn í ríkisstjórn vegna
stefnu þess síðarnefnda í Evrópu-
málum. Það er svo að sjá að for-
ysta Sjálfstæðisflokksins sé jafnvel
sáttari við afturhaldsraus Alþýðu-
bandalagsins í Evrópumálum en
opna, hreinskipta og jákvæða
stefnumótun Alþýðuflokksins
gagnvart Evrópu. Hverju skyldi
þetta sæta?
GATT og landbúnaðurinn
Hvergi hefur vandræðagangur
Sjálfstæðisflokksins komið betur í
balsson. Hún virðist
sáttari við afturhalds-
raus Alþýðubandalags-
ins í Evrópumálum en
jákvæða stefnumótun
Alþýðuflokksins.
landbúnaðararms allra flokka næðu
fram að ganga. Stjórnarandstöðu-
flokkarnir nýttu sér þetta út í æsar
og tókst að sá fræjum tortryggni
milli stjórnarflokkanna.
Þá spurðu sig margir hvar hinn
borgaralegi, frjálslyndi hluti Sjálf-
stæðisflokksins feldi sig eða hvort
hann væri horfinn af sjónarsviðinu.
Þingsályktunin um fullgildingu á
stofnaðild að Alþjóðaviðskipta-
stofnuninni er einstök vegna þeirra
fyrirvara sem þar eru settir um
framkvæmd á alþjóðasamningi.
Nægir þar að nefna flutning tolla-
valds frá ijármálaráðuneyti til land-
búnaðarráðuneytis.
Það eru ófullnægjandi svör að
heyra að ísland muni ganga frá
þessu á svipaðan hátt og aðrar þjóð-
ir, því það segir efnislega ekkert
um niðurstöðuna. Ekki var dregið
úr ótta okkar við ofurtolla þegar
því var lýst yfir af sjálfstæðismönn-
um á framboðsfundi á Suðurlandi
að vissulega yrði hámarkstolla-
heimild nýtt. Þótt heimildir til ofur-
tolla verði ekki nýttar nema til hálfs
tekur það innfluttar landbúnaðar-
vörur um 15 ár að komast niður í
innanlandsverðlag eins og það er
hér nú. Hvorki neytendur né bænd-
ur hafa tíma til að bíða svo lengi.
Að leikatveimur skjöldum
Sjálfstæðisflokkurinn hefur ekki
haft leiðsögn um stefnumótun í
þessu mikilvæga máli. Yfirlýsingar
landbúnaðarráðherra hafa ekki
bætt þar um. Þær hafa dregið taum
ítrustu krafna framleiðenda.
Samstarf Alþýðuflokks og Sjálf-
stæðisflokks undangengið kjör-
tímabil hefur skilað miklum árangri
á erfiðum tímum. Þessi ótvíræði
árangur er greinilega að koma í ljós.
Velferð á varanlegum grunni var
ekki innantómt slagorð, heldur
stefna sem varð að veruleika. Þjóð-
in þarf á því áð halda að framhald
verði á þessari stefnu. Nýtt kjör-
tímabil krefst nýrra úrlausna og
breytinga sem verða að vera á var-
anlegum grunni.
Fjötrar fortíðar, hvar sem þá er
að finna, verða ekki leystir án
átaka, sem stundum ganga þvert í
gegnum flokka. Núverandi ríkis-
stjórn hefur lent í þessum átökum
bæði við afturhaldssama stjórnar-
andstöðu sem og innbyrðis um ein-
staka málaflokka. Við þyí er ekkert
að gera svo fremi niðurstaðan sé í
anda réttrar stefnu. Á það mun
reyna í hveiju stórmálinu á fætur
öðru á næsta kjörtímabili. Landbún-
aðarmál, sjávarútvegsmál, Evrópu-
mál, jöfnun atkvæðisréttar. Þetta
eru aðeins örfá af þeim stórmálum
sem kalla á skýra afstöðu á næsta
kjörtímabili. Þau eiga það öll sam-
eiginlegt að stefna Sjálfstæðis-
flokksins er óljós, torræð og mót-
sagnakennd. Það er réttmæt krafa
kjósenda að stærsti flokkur þjóðar-
innar leggi spilin á borðið — helst
fyrir kosningar.
Höfundur er utanríkisráðberra og
formaður AJþýðuflokksins —
Jafnaðarmannaflokks íslands.
Mjólkursamlög,
bændur og kaupfélög
í Morgunblaðinu í
gær er grein eftir Hauk
Halldórsson, fyrrverandi
formann Stéttarsam-
bands bænda, þar sem
hann heldur því fram að
hagræðing í mjólkuriðn-
aði hafi verið sett í upp-
nám og að ég sé valdur
að því. Ástæðan fyrir
þessum fullyrðingum er
sú, að uppi er ágreining-
ur um hverjir séu raun-
verulegir eigendur
sumra mjólkurbúa eða
mjólkursamlaga hér á
landi. Tilefnið er það að
samningaviðræður eru í
gangi um að úrelda mjólkurbúið í
Borgamesi og er gert ráð fyrir að
úreldingarféð geti numið allt að 250
millj. króna. Þrír bændur á Vestur-
landi hafa með formlegum hætti
snúið sér til ráðuneytisins og krafist
þess að þeir fái sinn hluta af fénu
ef til úreldingar kemur.
Nú er það svo, eins og komið hef-
ur fram á fundum Stéttarsambands
bænda, að ég er sammála Ara Teits-
syni, formanni hinna nýju bænda-
samtaka, að hagræðingarféð í mjólk-
uriðnaðinum verði að haldast innan
greinarinnar. Ég hef jafnframt sagt
honum þá skoðun mína, að það sé
Halldór Blöndal
óhjákvæmiiegt, að
bændasamtökin taki
afstöðu til þess hvort
þau telji það sitt má!
að hafa afskipti af deil-
um einstakra bænda
við kaupfélög fyrir
vestan og norðan um
eignarhaldið í mjólk-
ursamlögunum. Ég
hafði raunar talið að
enginn ágreiningur
væri milli okkar Hauks
Halldórssonar um að
úr þessari deilu yrði að
skeja fyrir dómstólum.
Ég hef orðið var við
það, bæði í Eyjafirði og
Þingeyjarsýslum, að bændur gera sér
ekki grein fyrir með hvaða hætti
eignaraðildin að mjólkursamlögunum
þar færðist frá bændunum yfir á
kaupfélögin. Það liggur a.m.k. ljóst
fyrir í Alþingistíðindum, að fram-
sóknarkempur, eins og Einar á Eyr-
arlandi og Bemharð Stefánsson, voru
í engum vafa um að eignarhaldið
væri bændanna.
Haukur Halldórsson hefur nú
gengið í lið með kaupfélagsmönnum
og reynt að gera mig tortryggilegan
vegna þeirrar afstöðu minnar að ég
vil halda á rétti bænda í sambandi
við úreldingu mjólkurbúsins í Borg-
Ég mun á hinri bóginn,
segir Halldór Blöndal,
ekki víkja hársbreidd í
þeirri afstöðu minni að
sé rétturinn bændanna,
þá skuli féð einnig vera
til reiðu. I þeim efnum
hef ég bæði siðferðið og
lögin mín megin.
arnesi. Sé eignarhald kaupfélagsins
yfír mjólkurbúinu vafalaust þurfa
hvorki formaður kaupfélagsstjómar-
innar né Haukur Halldórsson að ótt-
ast það að bændur fái eyrisvirði af
úreldingarfénu. Þeirri sannfæringu
sinni trúir geta þeir því arkað saman
sinn veg. Ég mun á hinn bóginn
ekki víkja hársbreidd í þeirri afstöðu
minni að sé rétturinn bændanna, þá
skuli féð einnig vera til reiðu. í þeim
efnum hef ég bæði siðferðið og lögin
mín megin.
Höfundur er samgöngur&ðherra.