Morgunblaðið - 11.06.1995, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 11. JÚNÍ 1995 13
UMGENGNIN UM AUÐLINDIR HAFSINS
Hef tekið þátt í
að henda 1.0001
á fjóram áram
Rækja eða þorskur?
VIÐMÆLANDI Morgunblaðsins
er sjómaður á fertugsaldri.
Hann reri á netabátum í fjögur ár
og hefur einnig róið á krókaleyfis-
báti. Hann kveðst áætla að hann
hafi sjálfur tekið þátt í að henda um
það bil 1.000 tonnum af þorski á
þeim tíma og segir að aðeins einn
netabátur sem rær frá staðnum hendi
aldrei fiski. Mestu hafi verið hent
af tveggja nátta fiski. Ekki hafi ver-
ið óalgengt að báturinn henti 10-20
tonnum af þorski í róðri þegar farið
var út að draga netin eftir brælur.
- Hvers vegna hentuð þið fiski?
„Báturinn er með 60-80 tonna
þorskkvóta. Menn eru ekki nema 2
mánuði að sækja það og vilja fá sem
mest út úr hveiju kílói. Ollum tveggja
nátta físki er hent. Eftir eina bræluna
voru 30 tonn í netunum hjá okkur.
Því var öllu hent. Það var svakalegt
en þetta er barátta upp á líf og dauða.
Það munar miklu á verðinu á lifandi
eða dauðblóðguðum fiski. Helst hirt-
um við ekkert nema það sem var lif-
andi og stærra en 5 kg.
Þegar menn eiga svona lítinn
þorskkvóta geyma þeir ekki kvóta
til að eiga sem meðafla þegar þeir
fara á ýsu eða ufsa. En menn fá
alltaf þorsk með ýsu og ufsa. Þá er
þorskinum hent.
Undirmálsfíski er líka mestöllum
hent. Hann dregst allur frá kvóta
og er verðlítill."
- Hver tekur ákvörðun um að
henda fiski fyrir borð?
„Skipstjórinn."
Aukist við hækkað kvótaverð
- Heldur þú að aðrir bátar hafí
hent jafnmiklu fyrir borð og þið?
„Það er mjög algengt að maður
fái bein í netin;_það sem aðrir hafa
verið að henda. Ég veit bara um einn
netabát sem rær héðan og hendir
aldrei físki. Hann hefur nægan
kvóta. Þetta vex þegar menn eru að
verða búnir með kvótann sinn og
versnaði mikið þegar verðið á leigu-
kvótanum fór yfír 95 krónur. Þá
hætti það að borga sig að leigja kvóta
og þá fara menn að velja enn betur
úr.
Annars henda langflestir miklu af
físki og ekki bara netabátar. Ég veit
um snurvoðarbát sem var á kolaveið-
um og fékk óvart 20 tonna _þorsk-
hal. Það fór beint í sjóinn. Ég hef
heyrt fleiri svipuð dæmi.“
- En á krókaleyfísbátunum. Er
miklu hent þar?
„Menn hirða ekki undirmálsfísk
og mega ekki koma með hann í land.
Það er leyfilegt að „sleppa honum".
Það er sagt að hann fari lifandi í
sjóinn en mjög mikið af því sem er
tekið á 30-40 faðma dýpi er dautt
þegar það kemur upp.
Það er líka talsvert um það að
krókaleyfisbátar hirði afla hjá
bátunum. I staðinn fyrir að henda
fiskinum flytja þeir hann yfír í trill-
urnar sem landa fískinum. Sumir
gefa trillunum þetta en aðrir skipta
verðinu jafnt á milli sín eða þá að
sá sem landar fær 80%, allt eftir
því hvað um semst.“
- Veist þú um eitthvað misferli
með þann físk sem kemur á land?
„Það er talsverðu landað framhjá
vigt. Bátur sem ég var á seldi einu
sinni beint til verkanda framhjá vigt.
Það var fiskmarkaður sem hafði
milligöngu um kaupin. Það er líka
sagt að menn setji þorsk neðst í
körin og ýsu eða ufsa efst og láti
svo vigta allt sem ýsu eða ufsa en
það hefur dregið úr því eftir að
markaðirnir komu.
Ég held líka að það sé sjaldan
mikið að marka dagbækurnar sem
menn eiga að færa yfir veiðamar.
Þar sem ég þekki til er það yfirleitt
skáldskapur."
MEÐAFLI á rækjuveiðum! Bátar
sem veiða rækju í Kolluál fá
mikið af þorski með og segja að
meðaflinn sé forsenda þess að
veiðarnar borgi sig. Þeir hafa
kvóta fyrir þorskinum. Nú er
búið að setja skilmála um seiða-
skiljur á allar úthafsrækjuveiðar
og kemur þá nánast hrein rækja
upp.
Gegndarlaus rányrkja er
stunduð á karfastofninum
ENGDARLAUS rányrkja hef-
ur verið stunduð á karfastofn-
inum. Banna ætti netaveiðar. Heilu
svæðin voru þurrkuð upp við Vest-
mannaeyjar fyrr á árum með seiða-
drápi á spærlingsveiðum. Sjómaður
sem verið hefur í nánast öllum þeim
veiðiskap sem íslendingar hafa
stundað síðustu áratugi segir hér
frá reynslu sinni.
Viðmælandinn hefur að undan-
förnu verið á línubát með beitning-
arvél og ísfisktogurum. Hann segir
að allur fiskur sé hirtur á línubátn-
um og hann hafi ekki tekið þátt í
því eða orðið var við að fiski væri
hent síðustu árin.
Hann segir að á línubátnum sé
öllu landað sem slæðist með, það
séu raunar ekki mörg kvikindi, og
kvótanum bjargað eftir á þar sem
útgerðin sé kvótalítil. Mest hefur
verið sótt í steinbít þar sem ýsan
hafðí lítið sést þegar blaðamaður
heimsótti sjómanninn. Hann sagði
hins vegar að alls staðar yrði vart
við þorsk og auðvelt væri að fylla
bátinn viku eftir viku, ef það mætti
vegna kvótans.
Mesta hættan á netabátum
Sjómaðurinn telur mesta hætt-
una á því að fiski sé hent af netabát-
unum. „Þeir komast ekki í netin
og henda fiski sem lítur illa út.
Þetta er sjálfsbjargarviðleitni hjá
kvótalitlum bátum. Ég hef sjálfur
tekið þátt í því að henda ónýtum
fiski á netum.“
Viðmælandinn segir að undir-
málsfiskurinn sé hirtur og heilfryst-
ur á frystitogurunum á meðan eitt-
hvert pláss er til þess. Eftir það
verði að velja besta hráefnið og
undirmálinu hent, þ.e. fiski undir
50 sm að lengd. Telur hann algengt
að helmingurinn úr dæmigerðu hali
á úthafskarfaveiðum fari til baka.
Það sé kílakarfi og smákarfi.
Öllum smákarfanum mokað út
Segir hann að gengdarlaus rán-
yrkja sé í karfastofninn. Nefnir sem
dæmi að Skeijadýpi hafi verið
þurrkað upp þegar flottrollsveiðarn-
ar byrjuðu. „Þegar verið er að fiska
karfa í siglingu til Þýskalands er
öllum smákarfanum mokað út. Að-
eins allra besti karfinn er hirtur því
menn reyna að fara með sem verð-
mætastan afla út.“ Segir hann ekki
óalgengt að af 7-8 tonna hali í sigl-
ingatúrum fari 3 tonn út aftur.
„Smákarfanum er einnig mokað út
þegar landað er heima, þó það sé
ekki eins stíft. Fiskur yfir 500 gr.
er hirtur. Sjómenn verða að sætta
sig við þetta, þeir ráða ekki við
þetta.“
Verstu dæmin af karfaveiðunum
segir sjómaðurinn vera þegar menn
lenda í „orange“-karfa. Hann sé
venjulega svo smár að ekkert sé
hægt að hirða, heilu holin fari aftur
í sjóinn. Segir hann að mikið hafi
verið um þetta á Fjöllunum sem nú
er búið að loka.
Verst að fá loðnuna með
„Rækjan er öll hirt. Lítið sem
ekkert fer út af henni. Þeim fiski
sem slæðist með er landað en það
er lítið. Þar sem ég hef verið á
rækjuveiðum er lítið af seiðum. Eitt-
hvert karfadót og síli er með og
er það tínt í burtu en það er ekkert
til að velta vöngum yfir. Verst er
að fá loðnuna með, það er svo mik-
il vinna að tína hana frá. Maður
hefur lent í því að fá jafnmikið af
loðnu og rækju í rækjutrollið.
Seiðadráp var meira mál hér á
árum áður þegar spærlingsveiðar
voru stundaðar sunnan við Eyjar.
Þá var endalaust mok með spær-
lingstrolli. Það var skaðræðis veið-
arfæri sem tók mikið af seiðum.
Ég tel að þá hafi bæði ýsu- og
lönguseiðin verið þurrkuð upp í
Háfadýpinu. Síðan hefur langan
aldrei náð sér sunnan við Eyjar.“
Ætti að banna netaveiðar
„Ég segi samkvæmt reynslu
minni að banna eigi netaveiðar. Ég
tók þátt í gengdarlausum mokstri
í Köntunum austan við Eyjar. Mest
var þetta smáþorskur, 2-3 kg. Hann
komst ekki upp á grunnin því búið
var að girða fyrir hann. Þetta var
á viðrrnðunarárum kvótans, menn
kepptust við að veiða sem mest og
þessum smáa fiski var öllum land-
að. Fiskurinn er alltof smár í Könt-
unum en það vilja ekki allir viður-
kenna enda liggja þeir þar bátarnir
sem eru á netum.“
Viðmælandinn segist telja að
sjómenn séu mótfallnir því að
henda fiski. Það sé eins og að
henda kaupinu sínu. „Sjómenn eru
almennt aldir upp við að ganga vel
um hráefnið til að fá vel borgað
fyrir það.“ Hann segir að hugsana-
hátturinn sé aðeins mismunandi
milli skipstjóra og skipa, innrætið
sé misjafnt.
Hentar ekki í
vinnsluna
• Maður var í símasambandi við
stýrimann á togbát en sambandið
rofnaði skyndilega. Hann var þá
að taka 10 tonna hal af stórum
og fallegum karfa. Þegar þeir
náðu aftur saman sagði stýrimað-
urinn honum að útgerðarmaður-
inn hefði hringt og sagt honum
að fiskurinn yrði allur að fara í
sjóinn því hann hentaði ekki í
vinnsluna hjá honum þann dag-
inn.
10 tonnum af
þorski hent
• „Það er strákur þjá mér um
borð sem var að koma frá því að
henda 10 tonnum af þorski," seg-
ir skipstjóri nokkur. „Skipstjórinn
hafði sett stærðarmörk á þorsk-
inn þar sem of mikið hafði komið
af smáfiski. Hann hefur líklega
verið búinn með þorskkvótann því
þeir voru að reyna við ýsu og
ufsa. Skiptingin á þessu svæði var
þannig að aflinn skiptist nokkuð
jafnt milli ýsu og ufsa og síðan
þorsks. Skipstjórinn skipaði þeim
að henda öllum þorskinum. Þar
fóru 10 tonn.“
Hættum að húkka
• „Við vorum orðnir kvótalitlir
og ákváðum að hætta að húkka
þann þorsk sem dettur af,“ segir
skipstjóri á línubát fyrir vestan.
„Þetta gekk í hálfan dag, þá fór
veiðimannseðlið að segja til sín
og menn gátu ekki séð á eftir
þessu aftur í sjóinn."
Öfugsnúið
• „Mér finnst þetta öfugsnúið,"
segir viktarmaður. „Hér er bátur
að veiða steinbít og hendir þorsk-
inum því hann er kvótalaus. Við
hliðina á honum er annar bátur
sem er að veiða þorsk fyrir salt-
fiskvinnslu og hendir steinbítn-
um. Línubátarnir eru hættir að
koma með undirmálsfisk vegna
þess að hann dregst allur frá
kvóta.... [nafngreindur bátur]
kom reyndar með undirmál tvisv-
ar eða þrisvar sinnum í vetur
vegna þess hvað lítið fiskaðist!"
Lifir fiskurinn
• „Það er ekki óalgengt á grunn-
slóð hér við norðanverða Vest-
firði að krókabátarnir hendi
fimm fiskum á móti hveijum sem
þeir hirða,“ segir eigandi króka-
leyfisbáts og veltir því fyrir sér
hvort fiskurinn lifi sem þannig
sé gefið frelsi. „Af hverju kemur
þá aldrei skaddaður fiskur á
krókana?"
Allt hirt
• „Það er allt hirt á frystitogur-
unum,“ segir sjómaður. „Veiðin
er það lítil að við verðum að nýta
allt til þess að fá eitthvað út úr
þessu."
Henda eða hætta?
• „Þegar menn eru búnir með
þorskkvótann standa þeir frammi
fyrir því að hætta eða reyna að
ná ufsa,“ segir sjómaður. „Ef
þorskur kemur með er annað-
hvort að henda honum eða
hætta."
Enginn borgar 100
kr. fyrir kvóta
• „ÞAÐ hefur enginn maður efni
á því að borga 100 krónur fyrir
kvótakílóið án þess að standa í
einhverju braski," sagði fiskverk-
andi.
„Menn sem taka þátt í því eru
annaðhvort að smygla fiski í land
í stórum stíl eða að láta pína sig
til að landa í föstum viðskiptum
á undirverði. Ég tel öruggt að
þetta geri enginn án þess að velja
stærsta fiskinn úr og henda
öðru.“