Morgunblaðið - 11.06.1995, Blaðsíða 28

28 SUNNUDAGUR 11. JÚNÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
>
t
Ástkær móðir okkar, tengdamóðir og
amma,
GÍSLÍNA VILHJÁLMSDÓTTIR,
Hringbraut 90,
Reykjavík,
lést á heimili sínu 7. júní.
Ólafur Kristinn Hafsteinsson,
Erna Kristín Júlíusdóttir,
Hjördís Jónsdóttir
og barnabörn.
t
Eiginmaður minn, faðir okkar, tengda-
faðir, afi og langafi,
MATTHÍAS GUÐMUNDSSON
vélsmiður,
Þingeyri,
sem lést 3. júní sl. verður jarðsunginn
frá Þingeyrarkirkju þriðjudaginn 13. júní
kl. 14.00.
Camilla Sigmundsdóttir,
Jónas Matthíasson, Guðbjörg Þorbjarnardóttir,
Gerður Matthíasdóttir, Ólafur Bjarnason,
Guðmundur Jón Matthíasson, Margrét Jónsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
t
Ástkær móðir okkar, tengdamóðir,
amma og langamma.
HELGA AXELSDÓTTIR,
Grettisgötu 66,
verður jarðsungin frá Fossvogskirkju
mánudaginn 12. júní kl. 13.30.
Jóhannes Sigurðsson,
Rakel Sigurðardóttir, Sigurður Björnsson,
Elis Heiðar Ragnarsson, Helga S. Gísladóttir,
Pétur Hallgrímsson, Inga Björgvinsdóttir,
Guðrún Hallgrimsdóttir,
Stefanía Inga Hallgrímsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
t
Amma okkar, langamma og langalang-
amma,
SIGURBJÖRG HELGA SIGURVINS-
DÓTTIR,
Flúðaseli 40,
áður Hagamel 43,
verður jarðsungin frá Bústaðakirkju
þriðjudaginn 13. júní kl. 13.30.
Ingibjörg S. Karlsdóttir, Sigfús Guðmundsson,
Sigurbjörg K. Karlsdóttir, Valdimar Runólfsson,
Svanhildur Karlsdóttir, Þórður H. Jónsson,
barnabarnabörn og barnabarnabarnabarn.
t
Ástkær móðir okkar, systir, amma og
langamma,
MARÍA ÞORSTEINSDÓTTIR
Skeljagranda 3,
sem lést á heimili sínu 4. júní sl., verð-
ur jarðsungin frá Fossvogskirkju mánu-
daginn 12. júní kl. 15.00.
Herborg Friðjónsdóttir, Freyja Þorsteinsdóttir,
Birna Þorsteinsdóttir,
Þorsteinn Rögnvaldsson,
Ólafur Halldórsson, Ýr Sigurðardóttir,
Anna M. Halldórsdóttir, Björk Gunnarsdóttir,
Erna M. Halldórsdóttir, Friðjón Guðjónsen,
María Friðbertsdóttir,
Óskar Friðbertsson,
Tinna Ólafsdóttir,
Kári Bertelsen.
MARÍA
ÞORSTEINSDÓTTIR
+ María Þorsteins-
dóttir fæddist á
Hrólfsstöðum í
Skagafirði 24. maí
1914. Hún lést í
Reykjavík 4. júní
síðastliðinn. For-
eldrar hennar voru
Þorsteinn Björns-
son, bóndi Hrólfs-
stöðum, Skagafirði,
f. 24. mars 1889, d.
15. ágúst 1980, og
kona hans Margrét
Rögnvaldsdóttir, f.
8. okt. 1889, d. 22.
sept. 1993. Systur
Maríu eru Birna, f.
13. des. 1920, húsmóðir og
verkakona á Breiðdalsvík, nú
búsett í Hafnarfirði, eiginmaður
hennar er Sigurður Magnússon,
vélsljóri, Breiðdalsvík, lést 1979;
Guðrún, húsmóðir í Hafnarfirði,
f. 17. ágúst 1925, d. 31. des. 1980.
Eiginmaður hennar var Hinrik
Albertsson, sjómaður, Hafnar-
firði.
María giftist Friðjóni Stefáns-
syni, rithöfundi, f. 12. okt. 1911,
d. 27. júlí 1970. Börn þeirra eru
Þorsteinn Stefán, f. 19. ágúst
1936, d. 14. sept. 1961; Herborg
Margrét, f. 20. nóv. 1937; Katrín
Guðrún, f. 25. júní 1945, d. 2.
des. 1990. María og Friðjón
gengu sonardóttur sinni, Freyju,
f. 13. feb. 1961, í foreldrastað.
María var virkur félagi í Sós-
íalistaflokki íslands,
síðan Alþýðubanda-
laginu og síðast
Samtöku um
kvennaiista. Hún sat
um árabil í sljórn
Menningar- og frið-
arsamtaka íslenskra
kvenna og íslensku
friðarnefndarinnar,
starfaði með Sósíali-
stafélagi Reykjavík-
ur og Kvenfélagi
sósíalista. Hún vann
ötullega í MIR og
félaginu ísland-
DDR. Hún starfaði
með Samtökum
hernámsandstæðinga, síðar
Samtökum herstöðvarandstæð-
inga.
María starfaði um hríð við
blaðamennsku á Þjóðviljanum.
Hún vann á skrifstofu Starfs-
stúlknafélagsins Sóknar 1962-
1976 og var ritstjóri timaritsins
„Fréttir frá Sovétríkjunum" sem
gefið var út af APN-fréttastof-
unni á íslandi 1977-1991. María
tók virkan þátt í baráttunni fyr-
ir friði í heiminum og sótti ráð-
stefnur og þing á þeim vettvangi
um heim allan, ýmist sem full-
trúi íslenskra samtaka eða á eig-
in vegum.
Utför Mariu Þorsteinsdóttur
fer fram frá Fossvogskirkju á
morgun og hefst athöfnin klukk-
an 15.
KVENHETJAN María Þorsteins-
dóttir er fallin í valinn. Langri ævi
er lokið. María var þjóðkunn kona
fyrir stjórnmálaviðhorf sín og af-
stöðu og kringum hana stóð oft styr.
Ung að aldri skipaði hún sér í raðir
þeirra sem börðust fyrir þjóðfélags-
legu réttlæti, jöfnuði og auknum
mannréttindum. Hún var einlægur
sósíalisti og talsmaður kvenréttinda,
ódeig að láta afstöðu sína í ljósi og
standa við skoðanir sínar. En hún
hlaut síður en svo alltaf lof og hrós
fyrir að vera ákveðin og föst fyrir.
Henni var oft legið á hálsi fyrir sjón-
armið sín og hún uppskar ósjaldan
óréttmæta og háværa gagnrýni. Það
lét hún sér í léttu rúmi liggja og
hélt ótrauð áfram á sinni braut.
María helgaði friðarbaráttunni
krafta sína um árabil. Hún var skel-
eggur fulltrúi íslands á ótal friðar-
þingum og samkomum víðs vegar um
heim, þar sem hún stofnaði til vináttu
og tengsla við fólk af ýmsu þjóðerni,
jafnt heimsfrægar persónur sem al-
þýðumanninn. Þar sýndi sig heims-
borgaraeðli Maríu. Hún var haldin
útþrá, hafði yndi af að ferðast, kynn-
ast nýjum stöðum og fólkinu sem þar
bjó. Fram til hinsta dags dreymdi
hana um ferðalög til góðra vina á
fomum slóðum í Evrópu.
Skólaganga Maríu var af skornum
skammti eins og verða vildi með fólk
af hennar kynsjóð, en hún bjó að
menningaruppeldi sem hún hafði
hlotið í foreldrahúsum, svo og var
hún haldin sterkri löngun til að kynna
sér hlutina, vita, þekkja og skilja.
Hún hafði lært þýsku, ensku og
sænsku á ferðum sínum um heiminn,
heimskortið var greypt í huga henn-
ar og með þjóðfélagsmálum fylgdist
hún alla tíð af lifandi og einlægum
áhuga. Hún var ætíð tilbúin að brjóta
heimsmálin og landsmálin til mergj-
ar, gagnrýna nýútkomna bók, upp-
setningu leikhússverks, nýja kvik-
mynd eða þá að hefja heimspekilegar
vangaveltur um lífið og tilvist okkar
hér á jarðríki og í öðrum heimi. f
þeim viðræðum var María oftar en
ekki fijór og gjöfull veitandi.
En María var jafnframt og ekki
síður hetja hversdagslífsins. Hún var
ein af þeim manneskjum, sem standa
óbugaðar og teinréttar eftir svipti-
vinda lífsbaráttunnar. Lífið var henni
harður skóli. Mörgum fannst skapar-
inn leggja á hana þyngri byrðar en
hún verðskuldaði, en María stóð af
sér áföllin. Hún lærði að sætta sig
við orðinn hlut og ekkert var henni
fjær en kveinstafir og sjálfsvorkunn.
Samhliða sósíalískri lífsskoðun sinni
varðveitti hún alla tíð innilega bama-
trú, sem hún sótti styrk til. Hún
sagði vandamál vera til að leysa
þau, erfiðleika til að takast á við.
Fórnfýsi og ósérhlífni voru henni í
blóð bornar. Hún gerði ekki miklar
kröfur fyrir sjálfa sig, en þeim mun
meiri fyrir aðra. Hún studdi þá sem
hún átti samleið með, en sjálf gekk
hún ætíð ein og óstudd. María ósk-
aði sér þess að fá að kveðja þennan
heim meðan hún hefði kraft og styrk
til að standa á eigin fótum. Hún vildi
ekki verða neinum byrði. Maríu varð
að ósk sinni.
Hljómar í huga
hinsta andartakið
vökuljóð viðkvæmt
og vorfuglakvakið.
Ljúft mun að deyja
og loka þreyttum brám.
- Sé ég enn ljóma
af löndunum blám.
(Jakobína Sigurðardóttir.)
Að leiðarlokum er margs að minn-
ast og margt að þakka. Með söknuði
kveð ég mína kæru vinkonu í hinsta
sinn og flyt henni innilega þökk fyr-
ir samfylgdina og fyrir hennar
traustu og einlægu vináttu.
Megi María Þorsteinsdóttir hvíla í
friði.
Bergþóra Einarsdóttir.
Það var ákveðin lífsreynsla að
kynnast Maríu Þorsteinsdóttur og
að starfa með henni að hennar helsta
hugðarefni var endalaus upplifun og
á köflum hreint undrunarefni.
Þegar ég á sínum tíma gekk til
Bróðir minn,
GUÐMUNDUR KR. HELGASON,
bóndi,
að Efra-Apavatni,
Laugardal,
verður jarðsunginn frá Selfosskirkju þriðjudaginn 13. júní kl. 14.00.
Jarðsett verður að Stóru-Borg. Jón Sö|vj He|gason.
liðs við friðarhreyfingar heimsins
fyrir áeggjan Maríu höfðum við
þekkst um nokkurt skeið. En ég vissi
satt að segja harla lítið um hana,
fortíð hennar og lífshiaup. Vissi að
vísu að hún var virkur félagi í Menn-
ingar- og friðarsamtökum íslenskra
kvenna og aðalsprautan í íslensku
friðarnefndinni. Mér var líka ljóst að
hún var illa þokkuð af þeim öflum
sem afgreiddu allt friðarbrölt sem
sovéskan áróður, en það hlaut að
vera reiknað henni til tekna af minni
hálfu. Skammir í Staksteinum og
ritstjórnargreinum Morgunblaðsins
voru eins og heiðursmerki í barmi
hins sanna friðarboða.
Ég átti eftir að kynnast því að
orðspor þessarar hugsjónakonu fór
víða. Eftir því sem setum á alþjóðleg-
um þingum og baráttufundum er-
lendis fjölgaði í áranna rás gerði ég
mér betur í ljós þau áhrif og þau
tengsl sem María Þorsteinsdóttir
hafði aflað sér um heimsbyggðina.
Karlar og konur frá fjarlægustu afk-
imum jarðar komu gjarnan að máli
við fulltrúa íslands og fyrsta spurn-
ingin var oftar en ekki: „Þekkirðu
Maríu Þorsteinsdóttur?" Þegar þeirri
spurningu var svarað játandi komu
óðara hrós og frásagnir af samskipt-
um við hana á þingfundum og við
nefndarstörf, þar sem ástríðufull
baráttugleði hennar naut sín best.
Lokaorðin voru gjaman beiðni um
að skila kærri kveðju til Maríu.
María sagði mér einu sinni að hún
hefði heitið því að helga líf sitt bar-
áttunni gegn styrjöldum þegar hún
þurfti hvað eftir annað að hlaupa
með börn sín í skjól vegna þess að
gefin voru merki um yfirvofandi
loftárás. A Seyðisfirði minnir mig.
Hún stóð svo sannarlega við þetta
heit sitt, hvað sem leið þeim mögn-
uðu árásum sem hún varð stundum
fyrir vegna þess. Það er slík afstaða
sem skapar hetjur.
Akveðnin og festan sem hún sýndi
í friðarbaráttunni komu sér einnig
vel þegar hún framkvæmdi hið
óframkvæmanlega; náði barnabörn-
um sínum tveimur frá Þýska alþýðu-
lýðveldinu eftir að faðir þeirra, sonur
Maríu, hafði látist þar af slysförum.
Það var stefna stjórnvalda DDR að
börnin skyldu alast upp þar í landi
en ekki flytjast til hins kapítalíska
hluta Evrópu og alast upp þar. Mar-
ía hætti hins vegar ekki fyrr en hún
hafði sitt fram — og höfðu þá bæði
Walter Ulbricht, aðalritari flokksins,
og Erich Honnecker, þá forystumað-
ur ungliðasamtakanna, orðið að láta
undan. Auk minni spámanna í reglu-
gerðakerfmu.
Þegar fólk vinnur saman að hug-
sjónastörfum ~er óhjákvæmilegt að
tilfinningahiti liti samstarfið. Þær
stundir komu líka í okkar samstarfi
að okkur greindi á, en það varð aldr-
ei alvarlegur né langvarandi ágrein-
ingur. Stundum raunar misskilning-
ur vegna mismunandi túlkunar sömu
sjónarmiða. Ég er þakklátur fyrir að
hafa fengið að starfa með Maríu
Þorsteinsdóttur; líf mitt hefði verið
fábreyttara án þess, lífsreynsla mín
snöggtum fátæklegri. Nú, þegar
María hefur kvatt þennan heim eftir
lífshlaup sem lagði slíkar byrðar á
herðar henni að hið hálfa hefði nægt
venjulegri manneskju, er ástæða til
að þakka henni samveruna og sam-
starfið, þolinmæðina og langlundar-
geðið. Hennar verður sárt saknað,
ekki aðeins hér á landi heldur einnig
meðal samherja víða um heim.
Haukur Már Haraldsson.
Fyrir fáum árum kom út bók með
frásögn um ævi og störf Maríu Þor-
steinsdóttur og þá hörðu skilmála
sem henni voru tíðum settir í lífínu.
Þar lýsir María því á trúverðugan
og hógværan hátt hvernig hún brást
við margvíslegu mótlæti með já-
kvæðu hugarfari og eindregnara
starfí en ella í þágu hugsjóna um
frið og jöfnuð meðal allra manna.
Friðarhugsjónin, jafnaðarmennskan,
réttlætiskenndin — allt eru þetta
hugtök sem Maríu voru hugleikin og
hún skipaði sér jafnan þar í félag
með öðrum sem stóðu í baráttunni
gegn styijöldum, gegn ójöfnuði, gegn
ranglæti. Hún lét að sér kveða í þess-
um félögum; var um langt árabil í
forystu MFÍK, Menningar- og friðar-
samtaka íslenskra kvenna, og starf-
aði af krafti í hreyfingu sósíalista