Morgunblaðið - 12.07.1995, Blaðsíða 8

8 MIÐVIKUDAGUR 12. JÚLÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Kalkúnalærm ekki afgreidd úr tolli
Vottorð reyndust
frá röngu landi
Við erum alveg búin að stauta okkur fram úr vottorðunum á dönskunni, góði. Nú er það
hollenskan sem okkur langar að glíma við................
Ný-sjálenskur líffræðingur telur lúpínu ógna náttúrulegum gróðri í Skaftafelli
Ekki seinna vænna fyrir
Islendinga að grípa til
róttækra aðgerða
NÝ-SJÁLENSKI líffraðingurinn
Alicia Warren ráðleggur íslending-
um að grípa þegar í stað til rót-
tækra aðgerða í því skyni að hefta
útbreiðslu lúpínu í þjóðgarðinum í
Skaftafelli. Líffræðingurinn kom til
íslands sérstaklega til að kynna sér
landnám lúpínu í þjóðgarðinum.
Fyrr í vikunni hélt hún fyrirlestur
í boði Hins íslenska náttúrufræðifé-
lags um áhrif Russel-lúpínu á gróð-
ur og dýralíf á Nýja-Sjálandi.
Alicia efast ekki um gildi lúpínu
til uppræktunar lands en hún legg-
ur ríka áherslu á að lúpína og aðr-
ar skyldar tegundir nái ekki að
hafa skaðleg áhrif á sérstætt lífríki
á friðuðum svæðum og eyðileggi
ekki náttúrulegan gróður, t.a.m. við
árbakka jökuláa. „Ný-Sjálendingar
og íslendingar eiga það sameigin-
legt að telja uppgræðslu alls lands
nauðsynlega,“ sagði Alicia. „í
mörgum tilfellum hefur verið geng-
ið of langt og sérstæðu lífríki öræfa
og þjóðgarða stefnt í hættu. Það
er ekki sjálfsagt að gróðurlandslag
sé eftirsóknarvert landslag vilji
menn halda jafnvægi gróðurfars og
dýralífs í vistkerfinu."
Lúpína vandamái á
Nýja-Sjálandi
Alicia er verkefnisstjóri um-
fangsmikillar aðgerðar um verndun
lífríkis jökuláraura á vatnasviði
Waitiki-árinnar við Mt. Cook þjóð-
garðinn á suðureyju Nýja-Sjálands.
Þar hafa framandi plöntutegundir,
s.s. lúpína, niturbindandi runnar og
víðitegundir, vaxið óheftar með
ógnarhraða. Afleiðingar lúpínufar-
aldursins á Nýja-Sjálandi eru að
mati Aliciu hrikalegar á ákveðnum
svæðum. Plöntumar ógna varplönd-
um sjaldgæfra fugla og ryðja úr
vegi og drepa annan gróður.
I heimsókn sinni hér á landi
kannaði Alicia lúpínugróður í þjóð-
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
ALICIA Warren líffræðingur,
sem hér sést ásamt manni sín-
um, Richard Ayers, telur lúp-
ínu ógna náttúrulegum gróðri
í þjóðgarðinum í Skaftafelli.
garðinum í Skaftafelli. Hún kvaðst
sjá sömu ummerki þar og í heima-
landi sínu. Lúpínan vaxi þétt og
kæfi náttúrulegan gróður. Þá hindri
hún endurnýjun birkis af fræi. Hér
væri lúpínan ennfremur mjög ágeng
og dreifðist hratt, jafnvel upp í
móti fyrir tilstyrk sterkra vinda.
Öll von um að íslendingum takist
að hefta útbreiðslu lúpínunnar er
ekki úti að mati Aliciu. Hún segir
að ástandið sé að mörgu leyti ekki
jafn slæmt og á Nýja-Sjálandi. „Nú
er rétti tíminn fyrir íslendinga að
grípa til róttækra aðgerða," sagði
hún. „íslendingar þurfa að taka
ákvörðun um það hvernig nýta skuli
land sitt. Á þeim stöðum þar sem
varðveita á séríslenskt lífríki þarf
að útrýma aðskotaplöntum. Því
lengur sem ekkert er aðhafst þeim
mun erfiðara verður að leysa vanda-
málið.“
Alicia benti sérstaklega á að á
friðuðum svæðum þurfí að koma í
veg fyrir að lúpína blómstri við ár-
bakka og á jökuláraurum. Þá sé
mikilvægt að lúpínan komist ekki
í beijalönd víðs vegar um landið.
Illgresiseitur nothæft
Að sögn Aliciu hefur reynst vel
á heimaslóðum hennar að dreifa
illgresiseitri yfir lúpínu og drepa
plöntuna á þann hátt. Hún viður-
kenndi að almenningur á Nýja-Sjá-
landi hafi haft áhyggjur af notkun
eiturs en hliðarverkanir hafi verið
kannaðar. Þess er gætt að dreifa
eitrinu ekki í ferskvatn og sam-
kvæmt rannsóknum hefur það eng-
in merkjanleg áhrif á dýralíf.
Alicia kveðst fyllilega geta mælt
með notkun illgresiseiturs í barátt-
unni við lúpínu og það megi nota
samhliða öðrum þekktum leiðum til
að hefta útbreiðslu hennar.
Lög um innflutning
plantna
í Nýja-Sjálandi hafa verið sett
lög um innflutning plantna og dýra
og segir Alicia að það sé mikilvægt
til að koma í veg fyrir að skaðlegar
plöntur vfixi á röngum stöðum. Hún
sagði að innflytjendur verði fram-
vegis að láta gera umhverfismat
með það að markmiði að kanna
hugsanleg áhrif plantna og dýra á
umhverfið.
Borgþór Magnússon plöntuvist-
fræðingur telur vel koma til greina
að leiða álíka takmarkanir á inn-
flutningi plantna í lög hér á landi.
„Það er ekkert sjálfsagt að flytja
inn hvaða plöntur sem er í þeim
tilgangi að græða landið upp,“ sagði
hann. „Innflutningur getur haft
óæskilegar afleiðingar í för með sér
m.a. þær að plöntur eyðileggi nátt-
úrulegan gróður sem fyrir er. Eink-
um ber að fara gætilega í þjóðgörð-
um og á friðuðum svæðum.“
Varðveisla skinnhandrita
íslensk skinnhand-
rit endast betur
Hannesson
NOKKRIR íslending-
ar hafa menntað sig
í forvörslu,_ en í
Félagi forvarða á íslandi
eru um fimmtán meðlimir.
Forverðir fást, eins og
nafnið gefur til kynna, við
viðgerðir, viðhald og eftir-
lit með listmunum og hvers
konar minjum. Ekki er
hægt að nema forvörslu
við Háskóla íslands og
sækja flestir námið til
Danmerkur eða sunnar í
Evrópu.
Rannver Hólmsteinn
Hannesson starfar sem
forvörður á Listasafni ís-
lands og er hann sér-
menntaður í forvörslu
grafískra muna, s.s. papp-
írs, skinna, filma, ljós-
mynda, o.fl. Hann hefur
nýlokið MA-prófi í grein-
inni við Konunglega listaháskól-
ann í Kaupmannahöfn, en í
lokaverkefni sínu rannsakaði
hann m.a. íslenskt handrita-
skinn._
- í hveiju var rannsóknin
fólgin?
„Ég rannsakaði hvort það
væri samband á milli fram-
leiðsluaðferðar, geymsluskil-
yrða og endingar. Ég setti í
upphafi fram þá kenningu að
íslenskt skinn til bókfells væri
verkað á annan hátt en tíðkað-
ist á sama tíma erlendis. Hingað
til hafa menn haldið að íslensk
skinnhandrit hafi verið unnin á
sama hátt og norðurevrópsk, en
í ljós kom að svo hefur ekki
verið. Rannsóknir mínar skutu
einnig stoðum undir þær tilgát-
ur að kálfsskinn hafi einkum
verið notað í bókfell hér á landi.
Erlendis hafa menn aftur á
móti notast við fleiri tegundir
dýraskinna, s.s. skinn geita og
kinda.“
- I hverju fólst munurinn?
„Munurinn fólst aðallega i því
að erlendis var notuð svokölluð
kalkmjólk við verkun skinnsins,
en hún losar hárin af því og
gefur því ákveðinn lit. Hér hefur
aftur á móti verið notuð geijun
á einhvern hátt. Annaðhvort var
skinn látið rotna þannig að hár-
in duttu af, eða notuð ger-
blanda, þ.e. blanda af jurtaseyði
eða einhveiju slíku sem var lát-
ið geijast þannig að geijun hljóp
í skinnið og hárin féllu af. Það
er og líklegt að jarðhiti hafi
verið notaður til að auka geij-
un, en það fannst töluvert magn
af brennisteinssamböndum í ís-
lensku handritunum. Þetta er
mun eldri aðferð og tíðkaðist
fyrir 700 erlendis, en eftir það
var kalkið mest notað.
Geijunaraðferðin er
reyndar notuð enn af
gyðingum."
- Þú kannaðir
endingu skinna sem
unnin hafa veríð með þessum
a ðferðum?
„Ég bar saman endingu ís-
lenskra skinna frá tímabilinu
1400-1650 við annars vegar
erlend skinn frá sama tímabili
og hins vegar nýframleidd skinn
með kalkaðferðinni. Og það kom
í ljós að íslensku skinnin stóðu
sig best, þau stóðu sig meira
að segja betur en nýframleiddu
skinnin. Sýnir það glögglega að
skinn sem eru verkuð með geij-
►Rannver Hólmsteinn Hann-
esson er fæddur árið 1955 í
Austur-Skaftafellssýslu. Hann
lauk stúdentsprófi frá Mennta-
skólanum í Reykjavík 1975.
Tveimur árum síðar lauk hann
búfræðiprófi frá Hvanneyri.
Árið 1983 útskrifaðist hann úr
Myndlista- og handíðaskóla
íslands. Hann hóf nám í for-
vörslu við Konservator-skól-
ann í Konunglega listaháskó-
lanum í Kaupmannahöfn árið
1985 og lauk þaðan MA-prófi
í júní síðastliðnum. Rannver
starfaði sem myndmennta-
kennari á Húsavík og í Reykja-
vík á árunum 1983-1985. Hann
starfaði við forvörslu með
námi sínu erlendis, bæði í Kon-
ungsbókhlöðunni í Kaup-
mannahöfn og í Nútímalista-
safninu Louisiana í Danmörku.
Rannver er kvæntur Sólveigu
Hafsteinsdóttur læknanema
og eiga þau tvö börn.
unaraðferðinni eru ekki eins
móttækileg fyrir niðurbroti og
önnur skinn. Útlit íslensku
skinnanna er hins vegar annað
en þeirra erlendu, þau eru dökk
en þau evrópsku eru ljós. Ég
gerði einnig amínósýrugrein-
ingu á skinnunum til að skoða
niðurbrotsferlið og íslensku
skinnin komu einnig best út úr
henni þrátt fyrir aldurinn og
hrörlegt útlit oft á tíðum.“
- Islensku handritin eru sem
sagt hetur varðveitt en útlit
þeirra gefa til kynna?
„Já. Þegar maður fær þessi
handrit upp í hendurnar dettur
manni fyrst í hug að þetta séu
ræflar, þau virðast a.m.k. vera
það miðað við erlendu handritin,
en annað kom í ljós
við þessar rannsókn-
ir.“
- Hvað ályktanir
getur þú dregið af
þessum rannsóknum
og verður eitthvert framhald á
þeim?
„Niðurstaðan er í meginatrið-
um sú að það er greinilegt sam-
hengi á milli framleiðsluað-
ferðarinnar á skinnunum,
geymsluskilyrða og endingar
þeirra. Ég vona að þessar rann-
sóknir séu enungis upphafið að
frekari athugunum á íslenskum
handritum, en tæknilegar rann-
sóknir sem þessar hafa lítið
verið stundaðar á þeim.“
Framleiðslu-
aðferð íslend-
inga betri