Morgunblaðið - 19.09.1995, Blaðsíða 20

20 ÞRIÐJUDAGUR 19. SEPTEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Vantrú o g áhugaleysi einkenndu
kosningarnar í Svíþjóð
ESB-and-
staðan vann
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.
NÝTT pólitískt landakort af Svíþjóð og skriðuföll í óvæntar áttir er það
sem lesa má úr fyrstu beinu kosningum landsmanna til þings Evrópusam-
bandsins, ESB, sem fóru fram á sunnudag. í landinu, sem átt hefur heims-
met í kosningaþátttöku, sendu kjósendur Evrópuhugsjónunum langt nef,
þar sem aðeins 41,3 prósent kjósenda hirtu um að greiða atkvæði. Í fjöl-
miðlum eru niðurstöðumar túlkaðar sem kjaftshögg fyrir jafnaðarmenn,
bæði hvað varðar lítinn stuðning og litla kosningaþátttöku. Flokkar andsnún-
ir ESB rökuðu til sín atkvæðum.
Svíar hafa 22 þingmenn á Evrópu-
þinginu. Jafnaðarmenn höfðu ellefu,
en fá nú sjö, Hægriflokkurinn hafði
fimm og heldur þeim, Miðflokkurinn
heldur sínum tveimur, Kristilegi
demókrataflokkurinn missir sinn
þingmann og Þjóðarflokkurinn held-
ur sínum eina. Sigurvegaramir eru
óumdeilanlega Umhverfísflokkur-
inn, sem hafði einn mann, en fær
nú fjóra og Vinstriflokkurinn sem
fær nú þrjá þingmenn.
Umhverfísflokkurinn meira en
þrefaldar atkvæðamagn sitt, hafði
áður 6,3 prósent, en hlaut nú rúm
sautján prósent atkvæða og er því
þriðji stærsti flokkurinn á eftir jafn-
aðar- og hægrimönnum. Framlag
Svía til hins tortryggna hóps Evr-
ópuþingmanna er umtalsvert og ekk-
ert aðildarríki hefur jafnmarga slíka
í sínum þingmannahópi.
M istök jafnaðarmanna
Ingvar Carlsson, forsætisráðherra
og formaður Jafnaðarmannaflokks-
ins, sagði eftir kosningamar að
ástæðan fyrir útreið flokksins væri
að mistekist hefði að skýra út fyrir
kjósendum hvers vegna kosningarn-
ar væru mikilvægar, auk þess sem
slæmt efnahagsástand mótaði af-
stöðu Svía til ESB. Kjósendur hefðu
ekki áttað sig á að ástandið færi
nú batnandi.
Viðbrögð Carls Bildts flokksfor-
manns hægrimanna við kosningun-
um vom að þátttakan bæri vott um
hrikalegt áhugaleysi kjósenda, sem
drægi úr krafti Svía á evrópskum
vettvangi.
Sigurvegaramir em Gudrun
Schyman, formaður Vinstriflokks-
ins, og Birger Schlaug, talsmaður
Umhverfísflokksins í kosningunum.
Það er engin einhlít skýring á áhuga-
Ieysi kjósenda annarra flokka en
ýmislegt er tínt til.
Jafnaðarmenn og Miðflokksmenn
buðu fram lista með blöndu af þeim,
sem studdu ESB-aðild í þjóðarat-
kvæðagreiðslunni fyrir ári og and-
stæðingum hennar. Það kann að
hafa leitt til þess að kjósendur hafí
fremur leitað til flokka með afdrátt-
arlausa stefnu. Meðal Svía gætir
áhugaleysis og vantrúar, sem hefur
haft áhrif á kosningaþátttökuna nú.
Reuter
Dauðadómi mótmælt
MIKIL reiði ríkir á Filippseyjum
vegna dauðadóms yfir 16 ára
gamalli, filippeyskri stúlku, Sarah
Balabagan, í Sameinuðu arabísku
furstadæmunum. í júní var hún
fundin sek um að hafa stungið
húsbónda sinn til bana eftir að
hann hafði nauðgað henni og þá
var hún dæmd í sjö ára fangelsi
fyrir manndráp. Forseta landsins,
Zaid Bin Sultan al-Nahayan, lík-
aði hins vegar ekki dómurinn og
skipaði dómstólnum að dæma aft-
ur í málinu. Þá var Balabagan
dæmd til dauða. Ráðamenn á
Filippseyjum ætla að fara fram á
það við forsetann, að Iífi stúlkunn-
ar verði þyrmt. Filippseyingar
hafa enn ekki gleymt aftöku ann-
arrar filippeyskrar stúlku í Sin-
gapore í mars sl. Myndin er frá
mótmælum, sem efntvar til fyrir
frapian sendiráð Sameinuðu arab-
ísku furstadæmanna í Manila.
ERLENT
Sókn Króata og múslima veldur fjöldaflótta og ringulreið
Reuter
FLOKKUR stjórnarhermanna í Bosníu á leið frá borginni Bosanski Petrovac sem þeir
tóku nýlega af Serbum.
Serbar ráða að-
eins hálfri Bosníu
Bania Luka, Sarajevo. Reuter.
TUGÞUSUNDIR flóttamanna úr
röðum Serba voru í gær á veginum
milli borgarinnar Banja Luka í norð-
urhluta Bosníu á flótta undan her-
flokkum múslima og Bosníu-Króata
sem einnig njóta stuðnings her-
manna frá Króatíu. Fólkið, sem
notar ýmis farartæki, þ. á m. drátt-
arvélar og hestvagna, er ráðvillt og
oft skelfíngu lostið, margir reyna
að komast til Serbíu og segja tals-
menn Sameinuðu þjóðanna að lestin
sé um -70 km löng. Bílalestir alþjóð-
legra hjálparstofnana koma dag-
lega til Banja Luka með teppi,
matvæli og önnur neyðargögn.
Sérstök neyðarnefnd stjómar
Bosníu-Serba í Pale sagði að ákveð-
ið hefði verið að senda flóttafólk
frá Jajce, Sipovo og Drvar, sem
allar eru nú í höndum múslima og
Króata, áleiðis til svæða austar í
landinu og yrði reynt að fínna því
samastað í bæjunum Derventa og
Brod.
Að sögn talsmanna SÞ í gær dró
nokkuð úr ringulreiðinni í Banja
Luka í gær og var talið að þetta
benti tit þess að stjómvöld á staðn-
um væm að ná betri tökum á
ástandinu.
Fulltrúi Flóttamannahjálpar
Sameinuðu þjóðanna, Mans Ny-
berg, sagði að menn óttuðust nú
um örlög 35.000 múslima og Kró-
ata sem búa á Banja Luka-svæð-
inu. Gæti farið svo að Serbar gripu
til hefndaraðgerða gegn fólkinu.
Ibúar Sarajevo-
borgar vantrúað-
ir á friðarvilja
Serba
Um 14.000 serbneskir flóttamenn
eru nú í borginni Doboj og hafa
þeir hrakist undan sókn múslima í
grennd við Ozren-fjail.
Múslimar og Króatar hafa tekið
stór svæði í vestur- og miðhluta
Bosníu með leiftursókn undanfarn-
ar vikur, að flatarmáli um 8% alls
landsins og ógna nú Banja Luka
sem er helsta vígi Bosníu-Serba í
norðurhlutanum.
Óljós staða
Talsmenn Bosníu-Serba vísuðu í
gær á bug fregnum Sarajevo-
útvarpsins um að herir múslima
hefðu tekið borgimar Sanski Most
og Mrkonjic Grad auk þess sem
þeir ógnuðu Prijedor og Bosanski
Novi. „Varnimar við Sanski Most
voru efldar og fjendurnir fengu
ekki ráðrúm til að ógna henni,“
hafði fréttastofan Tanjug eftir tals-
manni hers Bosníu-Serba. SÞ hefur
fáa eftirlitsmenn á svæðinu og gat
því ekki kannað hvor stríðsaðila
hefði rétt fyrir sér.
Talsmaður friðargæsluliðs SÞ,
Chris Vernon, sagði í gær að staðan
væri nú þannig að Bosníu-Serbar,
sem fyrir fáum vikum réðu um 70%
alls landsvæðis Bosníu, hefðu nú
helming þess á sínu valdi, ríkjasam-
band múslima og Bosníu-Króata
hinn helminginn, „Það hallar enn á
Serba og þetta er varfærnislegt
mat“. Vernon taldi þó að Serbar
gætu varist af hörku sunnan við
Banja Luka og taldi stjórnarherinn
eiga á hættu að færast of mikið í
fang.
Tortryggni
í Sarajevo
íbúar Sarajevo telja of snemmt
að anda léttar þótt Serbar hafí flutt
á brott verulegan hluta þungavopna
sinna. Þótt skilyrðum SÞ um brott-
flutninginn verði uppfyllt verða
Serbar enn með hundmð öflugra
vopna á svæðinu, þ. á m. léttarj
sprengjuvörpur og loftvamabyssur.
Einnig er bent á að margir þeirra
þúsunda óbreyttra borgarbúa, sem
fallið hafa fyrir Serbum, hafí verið
fórnarlömb leyniskyttna með riffla
eina að vopni. Loks eru þúsundir
af jarðsprengjum umhverfís borg-
ina.
Trúin á friðarvilja Serba er lítil'
flestir borgarbúar virðast telja að
þeir hafi aðeins dregið sig í hlé með
vopn sín vegna loftárásanna og
voni nú að SÞ og Atlantshafsbanda-
lagið hiki við að hefja þær aftur,
missi áhugann á deilunum. Þá geti
umsátrið hafist á ný.
London. Reuter. The Daily Telegraph.
LÍKUR á samvinnu stjórnarand-
stöðuflokkanna tveggja í Bretlandi,
jukust um helgina eftir að Tony
Blair, leiðtogi Verkamannaflokks-
ins, gaf til kynna áhuga flokks síns
á samstarfí við Frjálslynda demó-
krata. Möguleikamir á samstarfi
koma á versta tíma fyrir John Maj-
or forsætisráðherra en líkurnar á
því að stjórn íhaldsflokksins takist
að koma í gegn skattalækkunum
eru afar litlar eftir að ljóst varð í
gær að lántökur ríkisins hafa farið
fram úr áætlunun. Vonuðust íhalds-
menn til þess að skattalækkanir
myndu afla þeim atkvæða þeirra
sem hafa snúið baki við flokkinum.
í viðtali sem birtist um helgina í
The Times leggur Blair til að flokk-
amir tveir eigi viðræður um stefnu-
mál áður en til þingkosninga kem-
ur, fyrir maí 1997. Segir Blair í
viðtalinu að hann telji slíkar viðræð-
ur sjálfsagðar, jafnvel þó að flokkur
Blair ber víurnar í
frjálslynda demókrata
hans ynni hreinan meiri-
hluta í kosningunum.
Ósáttir við
tímasetningu
Greinilegt var að leiðtog-
ar fijálsiyndra demókrata
voru ósáttir við tímasetn-
inguna sem Blair valdi sér
en hann lét þessi ummæli
falla á sama tíma og flokks-
þing þeirra hófst í Glasgow. Þeir
vísuðu þó tillögum Blairs ekki á bug.
Á þinginu var tillaga Paddy Ash-
down, leiðtoga flokksins, um að
hverfa frá þeirri stefnu að
standa mitt á milli íhalds-
flokksins og Verkamanna-
flokksins, samþykkt með
miklum meirihluta. Lagði
Ashdown á það áherslu að
aðalmarkmið flokksins væri
að koma íhaldsflokknum
frá völdum. Hins vegar úti-
lokaði annar háttsettur
flokksmaður, Charles
Kennedy, kosningabandalag við
Verkamannaflokkinn.
. Ashdown hvatti Verkamanna-
flokkinn í gær til þess að opinbera
stefnumál sín svo að kjósendum
mætti verða ljóst hvort þeir verð-
skulduðu að komast til valda.
Undir stjórn Blairs hefur Verka-
mannaflokkurinn færst mjög frá
sósíalískum stefnumálum sínum í
átt að miðjunni, þar sem Frjálslynd-
ir demókratar eru fyrir. Þeir njóta
nú um 15% fylgis í skoðanakönnun-
um.
Prescott úti í kuldanum
Fréttir um að varaleiðtogi Verka-
mannaflokksins, John Prescott, sé
úti í kuldanum, fengu byr undir
Tony Blair
báða vængi um helgina þegar upp-
lýst var um leynifund sem háttsett-
ir menn í flokknum héldu í mars
sl. en Prescott var ekki boðaður á
hann. Mun hann hafa hafa reiðst
Blair mjög vegna þessa en á fund-
inum var stefna flokksins í efna-
hagsmálum rædd, svo og stefnu-
mörkun í kosningabaráttunnni.
Samkvæmt heimildarmönnum
innan Verkamannaflokksins, mun
leynifundurinn, svo og áhyggjur
flokksmanna vegna aðferða Blairs,
verða tilefni til umræðna á fundi
skuggaráðuneytis Verkamanna-
flokksins í haust.
Fundurinn var haldinn um svipað
leyti og minnisblað eins ráðgjafa
Blairs, sem lekið var í fjölmiðla í
síðustu viku, var skrifað. Olli það
miklu írafári en í því segir m.a. að
Verkamannaflokkurinn sé ekki enn
fær um að taka við stjórnartaumun-
um og lagt til að valdsvið ráðgjafa
Blairs verði aukið.