Morgunblaðið - 19.09.1995, Blaðsíða 31

H
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
ÞRIÐJUDAGUR 19. SEPTEMBER 1995 31
Agi í viðskiptum
Á íslandi eru rekin
mörg þúsund fyrirtæki
og hjá þeim starfa tug-
þúsundir manna. Fyrir-
tækin eru uppspretta
lífsviðurværis fólksins í
landinu og leggja grunn-
inn að rekstri ríkis og
sveitarfélaga. Það er
þess vegna eðlilegt og
nauðsynlegt að reglur
um rekstur fyrirtækja
og ábyrgð þeirra sem
þeim stjórna séu skýrar
og sanngjarnar. Afleið-
ingar þess að fyrirtæki
getur ekki staðið við
skuldbindingar sínar
geta verið alvarlegar og
haft víðtæk áhrif. Orsakir þess að
fyrirtæki komast í þrot geta verið
fullkomlega eðlilegar, enda er at-
vinnurekstur í eðli sínu áhættusam-
ur. Orsakirnar geta líka verið mjög
óeðlilegar og jafnvel hægt að rekja
þær til glæpsamlegs atferlis stjórn-
enda. I báðum tilvikum er jafn
nauðsynlegt að draga úr tjóni eins
og unnt er. Sem betur fer er megin-
reglan sú að fýrirtæki
eru rekin að settum
reglum, hitt eru und-
antekningar sem þó
eru allt of margar
eins og reynslan sýn-
ir.
Milljarðar tapast
í nýlegri saman-
tekt Aflvaka hf. um
gjaldþrot kemur fram
að á árunum 1985-
1994 hafi 2.595 félög
verið úrskurðuð
gjaldþrota og að ætla
megi að kröfur í
þrotabúin hafi numið
um 94 milljörðum
króna en aðeins 15% þeirra fengust
greidd. Samkvæmt þessu hafa um
80 milljarðar ,tapast“, eða um átta
milljarðar á hveiju ári þessi tíu ár.
Þessir fjármunir hverfa ekki í eigin-
legum skilningi, heldur skipta um
hendur. Eignir og skuldir færast á
þennan hátt til í samfélaginu með
óeðlilegum hætti.
Það eru gífurlegir hagsmunir í
Hörð samkeppni er holl
og öllum nauðsynleg
segir Jón Steindór
Valdimarsson. Hún má
hins vegar ekki byggj-
ast á fölskum forsend-
um, lögbrotum og sið-
leysi.
húfi, hagsmunir sem felast í töpuð-
um viðskiptakröfum annarra fyrir-
tækja, hagsmunum launþega og töp-
uðum opinberum gjöldum til sam-
neyslunnar. Til samanburðar má
geta þess að rekstrarhalli ríkissjóðs
árið 1994 var rúmir 7 milljarðar.
Burtu með skúrkana
Mýmörg dæmi eru um að menn
komist upp með að stunda atvinnu-
rekstur, jafnvel árum og áratugum
Jón Steindór
Valdimarsson
Endurmenntunarstofnun
á síðdegis og kvöldnámskeið
CJ O
og verð í síma 525 4923, fax 525 4080.
Jósef, Jónas og Jesús
Biblían sem bókmenntir og biblíuleg
þemu í bókmenntum og listum samtím-
ans
• Lesnir þekktir textar úr biblíunni og
þeim fylgt eftir í bókmenntum, myndlist og
kvikmyndum. M.a. saga Jósefs og bræðra
hans og spádómsbók Jónasar. Síðasta
kvöldmáltíðin könnuð í ljósi myndverka og
kvikmynda.
• Dr. Gunnar Kristjánsson prestur
á Reynivöllum í Kjós.
• Miðvikud. 18.okt.-29.nóv. (7x).
Austur- og Suðaustur-Asía
Saga, trúarbrögð, lífsviðhorf
• Sagan, m.a. mótun samfélaganna og
samskipti við Evrópu/ Vesturlönd.Helstu
trúarbrögð / hugmyndakerfi, með hliðsjón
af samtímanum, en efnahagsþensla er nú
mest í þessum heimshlutum. Er skýringa
á þessum uppgangi að leita £trúarbrögð-
unum? Áhrif trúarbragða á lífsviðhorf og
þjóðfélagsgerð.
• Dagur Þorleifsson sagn- og
trúarbragðafr., stundak. HÍ,
• Fim. 12. okt.-30.nóv. (8x).
Heimspeki, tilfinningar og
valdabarátta
• Gerð verður tilraun til að greina (á
heimspekilegan hátt) samband tilfinninga
og valds. Spurt verður hvernig endur-
spegla tilfinningar valdatengsl; eru þær til
niarks um vanmátt eða styrk; og mótar
valdabarátta allar tilfínningar.
• Róbert H. Haraldsson heimspekingur
og stundakenn. HÍ
• Þri. 17.okt.-21.nóv. (6x).
hF
Fjölskyldulíf okkar tíma
Samskipti foreldra og barna
/ hjóna
• Einkum ætlað feðrurn og mæðmm í bamafjöl-
skyldum og sambúðarfólki / hjónum.
• Breytingar á fjölskyldunni síðustu áratugi og
áhrif þeirra á hjónaband, uppeldi, kynslóðasam-
skipti. Lífsskeið fjölskyldunnar, tjáskipti, náin
tengsl og uppbyggilegar leiðir í gleði og sorg.
• Nanna K. Sigurðardóttir MSW og
dr. Sigrún Júlíusdóttir báðar fjölskyldufræð.
og félagsráðgjafar
• Mán. 16.okt.-20.nóv. (6x).
Tónar og töfrar
Vínar og Austurríkis
• Habsborgarar og stórveldistími þeirra. Einkenni
austurríska keisaradæmisins sem fjölþjóðlegs ríkis.
Kynning á Vínartónlist og Vínarskólanum í
málaralist.
• Gunnar Þór Bjarnason sagnfræðingur,
Ólafur Gíslason blaðamaður, Dr. Lisa Fischer
sem kemur í boði austurríska
mentamálaráðuneytisins o.fl.
• Miðvikud. 18.okt.-15.nóv. (5x).
Hagnýt og fræðileg hagfræði
Allt sem þú vildir vita en ...
Ymis gmndvallaratriði í hagfræði, hagnýtar
upplýsingar um helstu atvinnugreinar landsmanna,
búskap hins opinbera, peninga- og gengismál,
samhengi helstu þjóðhagsstærða og vísitölur.
• Þorvaldur Gylfason HÍ, Bolli Þór Bollason,
fjármálaráðn., Yngvi Örn Kristinsson
Seðlab. Isl., Hallgrímur Snorrason Hagstofu ísl.
og Bjöm Rúnar Guðmundsson ÞJóðhagsstofnun.
Umsj.: Finnur Sveinbjömsson,
Samb. ísl. viðskiptabanka.
• Mán. og fim. 2. okt - 9. nóv. kl. 17-19:30 (6 v).
saman, byggðan á kennitöluskipt-
um, gjaldþrotum og vanskilum.
Jafnvel finnast þess dæmi að menn
hefji rekstur í þeim eina tilgangi
að ná til sín umtalsverðu fjármagni
með því að afla lána, fá lánaðar
vörur og selja. Skattar og gjöld eru
ekki greidd en reksturinn gerður
gjaldþrota og lánardrottnar og
birgjar sitja uppi með sárt ennið.
Háttsemi af þessu tagi er hrein
glæpamennska.
Enn algengara er að menn stundi
reksturinn löngu eftir að öll teikn
benda til þess að ekki sé unnt að
standa við skuldbindingar og stöðv-
un rekstrarins óumflýjanleg. í stað
þess að grípa til ráða sem duga eða
hætta rekstrinum er haldið áfram
að hlaða upp skuldbindingum sem
engin leið er að standa við. Þegar
að formlegu gjaldþroti kemur fá
kröfuhafamir aðeins broti af kröf-
um sínum fullnægt. Menn eiga ekki
óáreittir að geta stundað atvinnu-
rekstur undir þessum formerkjum.
Brengluð
samkeppni
Einn af verstu fylgifiskum þess
ófremdarástands sem hér hefur
verið lýst er sá að samkeppnisstaða
þeirra fyrirtækja sem rekin eru með
eðlilegum hætti og samkvæmt rétt-
um reglum verður mjög erfið og
leiðir oft á tíðum til mikilla og
óþarfra rekstrarerfiðleika. Það gef-
ur auga leið að þegar keppt er við
fyrirtæki sem ryðja sér til rúms á
tnarkaði með hagstætt verð á vöru
og þjónustu í skjóli þess að þau
standa ekki í skilum við hið opin-
bera né við viðskiptamenn sína þá
er herkostnaðurinn að lokum
greiddur af þeim sem síst skyldi,
þ.e. almenningi.
Lög og reglur
í íslenskum lögum er víða að
finna ákvæði sem eiga að koma í
veg fyrir að fyrirtæki komist upp
með óreiðu í viðskiptum og standi
ekki skil á gjöldum og gögnum til
opinberra aðila. Gallinn er hins veg-
ar sá að framkvæmd þeirra er mjög
í molum. Skýrt dæmi um þetta er
Hlutafélagaskráin sem hefur ekki
hingað til getað gegnt því mikil-
væga eftirlits- og aðhaldshlutverki
sem henni er ætlað. Sömuleiðis
hefur RLR ekki verið gert kleift að
takast á við rannsókn mála sem
lúta að margvíslegum brotum í
rekstri fyrirtækja, t.d. í tengslum
við gjaldþrotaskipti. Þetta hefur
leitt til þess að þótt bústjórar þyk-
ist finna merki um lögbrot þá hefur
litla þýðingu að kæra málið til
RLR. Það er frumskilyrði að þeim
sem hafa hlutverk af þessu tagi sé
gert mögulegt að gegna lögbundnu
hlutverki sínu.
Eigin leikreglur
Ekki er rétt að hafa oftrú á a&
lög og reglur leysi allan vanda.
Þeir, sem stunda viðskipti, verða
að tileinka sér eigjn leik- og vinnu-
reglur. Hér ættu ríki og sveitarfélög
að fara í fararbroddi sem lang-
stærstu viðskiptaaðilarnir. Þau
ættu t.d. að taka upp þá reglu að
eiga ekki viðskipti við aðila sem
ekki standa skil á á opinberum
gjöldum. í kjölfarið myndu aðrir
taka upp sömu reglur. Einnig ætti
að verða almenn venja að fynrtæki
hafi ársreikninga sína aðgengilega
að eigin frumkvæði og jafnframL
sjálfsagt að fyrirtæki leggi fram
gögn um greiðslugetu sína þegar
stofnað er til viðskipta. Nái við-
skiptahættir af þessu tagi fram að
ganga mun þeim sem ekki eiga
erindi í fyrirtækjarekstur verða gert
ómögulegt að stunda reksturinn og
fyrirtæki sem ekki hafa raunveru-
legan rekstrargrundvöll munu
hætta fyrr en ella.
Endurreisn
fyrirtækja í vanda
Það er langt frá því að það sé
skynsamlegt að öll fyrirtæki sem
lenda í tímabundnum erfíðleikum
hætti rekstri. Þess vegna er nauð-
synlegt að taka til rækilegrar skoð' *
unar á hvem hátt best er að standa
að fjárhagslegri endurskipulagn-
ingu fyrirtækja sem eiga í rekstrar-
vanda en eru þó talin geta átt fram-
tíðina fyrir sér. Samræma þarf á
hvem hátt ríki og sveitarfélög koma
að slíkum málum og sömuleiðis fjár-
málastofnanir. Hér koma m.a. til
skoðunar reglur um greiðslustöðv-
un og nauðasamninga. Við endur-
reisn fyrirtækja þarf að gæta vel
að jafnræðisreglum og þeim áhrif-
um sem endurreisn eins fyrirtækfc
kann að hafa á önnur.
Það er löngu tímabært að hags-
munasamtök, lánastofnanir og
stjórnvöld setjist niður og bijóti öll
þessi mál til mergjar og leiti sam-
eiginlegra leiða til þess að draga
úr tjóni vegna gjaldþrota, gera sam-
keppni fyrirtækja á markaðinum
eðlilega og að allir standi skil gagn-
vart hinu opinbera. Að þessu leyti
fara hagsmunir atvinnurekstrarins
og ríkisins saman. Samtök iðnaðar-
ins munu ekki láta sitt eftir liggja
í þeim efnum.
Höfundur er lögfræðingur /yá
Samtökum iðnaðarins. V'
Magnús Óskarsson
Kristín í Kína
DAPURLEG framhaldssaga í pistilinn“, en er sem sagt að
fréttaformi hefur að undanförnu reyna að fá fund. Næsta Kína-
birzt í DV. Hún byrjaði svo sem frétt DV bar fyrirsögnina:
nógu vel. í fyrirsögn á baksíðu „Kristín Ástgeirsdóttir: Vonlítil
var frá því greint að Kristín um að fá fund.“ í fréttinni seg- 4
Ástgeirsdóttir, þingmaður ist Kristín vera „orðin ansi von-
Kvennalistans, væri á förum til lítil að fá tækifæri til að tala
Kína þeirra erinda „að lesa Kín- við þá“ (Kínveijana). Að vísu
veijum pistilinn“. Fór ekki á segist hún „vonast til að tæki-
milli mála að ásetningur þing- færið gefist á laugardaginn þeg-
mannsins var að segja nú fjórð- ar ráðstefnugestir streyma
ungi mannkynsins rækilega til burt.“
syndanna og siða hann til. DV Enn hafa ekki borizt fréttir
taldi vitaskuld skylt að fylgjast af því hvernig Kristínu gekk að
með því þegar pistill Kristínar lesa pistil sinn á meðan ráð-
yrði lesinn upphátt í Kína. Hefur stefnugestirnir streymdu burt.
blaðið hringt þangað reglulega Ef það hefur gengið illa, sem von
til þess að missa ekki af lestrin- er við slíkar aðstæður, væri fróð-
um. En með hveiju símtali dofn- legt að vita hvort Kristín hefur ;
aði yfír þingmanninum. lesið pistilinn eftir að allir voru
Stór fyrirsögn birtist einn farnir og þá hvar, eða hvort hún
daginn í DV svohljóðandi: kemur með hann ólesinn heim.
„Reynum að fá fund með ráða- Væri þá illa farið með góðan
mönnum, segir Kristín Ástgeirs- pistil.
dóttir.“ í frétt sem fylgir kveðst ___________________________________
þingmaðurinn ekki hafa „fengið Höfundur er hæstaréttarlög-
tækifæri til að lesa Kínverjum maður.