Morgunblaðið - 19.09.1995, Blaðsíða 30

30 ÞRIÐJUDAGUR 19. SEPTEMBER 1995
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ

Konur og afbrot
Afbrot, varanlegnr
þáttur þjóðlífsins?
Á UNDANFÖRNUM
árum hefur umræða um
ofbeldi og önnur af-
brotamálefni í þjóðfé-
laginu aukist mjög. Öll
viljum við búa í þjóðfé-
lagi sem tryggir okkur
sem mest öryggi og
vemd og að afbrot heyri
undantekningu til. En
hvemig má það vera að
ekki hafi tekist að finna
leið til að hefta eða út-
rýma afbrotum? Til eru
margir fræðimenri sem
telja sig hafa skýringar
á því hvernig útrýma
eigi afbrotum. Þessar aðferðir hafa
hins vegar ekki skilað árangri og því
miður verðum við að mínu mati að
sætta okkur við að þjóðfélag án af-
brota mun aldrei verða við lýði í raun-
veruleikanum. Það koma alltaf til
með að vera til einstaklingar sem
ekki geta fylgt þeim réttarreglum
sem meirihluti borgara krefst. Þótt
ávallt verði eitthvað um afbrot þýðir
það ekki að við eigum
að leggja árar í bát í
þeirri baráttu að sporna
gegn fjölgun þeirra. Við
eigum einmitt að taka
höndum saman og tak-
marka þau eins og frek-
ást er unnt. Til þess að
ná því markmiði okkar
verður að vera breið
samstaða íbúa og opin-
berra aðila sem að þess-
um málaflokki vinna.
Lögregluembætti, dóm-
stólar og fangelsisyfir-
völd verða síðan að
vinna saman að því að
Karl Steinar þeir aðilar sem afbrotin
Valsson fremji finnist og þeir
taki út sína refsingu.
Karlmenn í meirihluta þeirra
sem ofbeldi beita
Athyglisvert er að sjá að karlmenn
eru almennt í meirihluta þeirra sem
afbrot fremja og virðist ekkert lát
vera á þeirri þróun þrátt fyrir miklar
breytingar á öðrum sviðum. Konur
hafa í auknum mæli haslað sér völl
á flestum sviðum þjóðlífsins að af-
Karlar eru í meirihluta
þeirra, segir Karl
Steinar Valsson, sem
afbrot fremja.
brotasviðinu undanskildu. Hér að
neðan má sjá hlutfall kvenna meðal
þeirra sem handteknir voru og vist-
aðir í fangageymslu lögreglunnar í
Reykjavík vegna ákveðinna afbrota
(skoðaðir voru fyrstu 8 mánuðir árs-
ins 1995).
Af þessu má ráða að hlutdeild
kvenna hefur heldur aukist í nokkr-
um brotaflokkum, en ekki er um
mikla breytingu að ræða nema helst
í líkamsárásarmálum (1). Athyglis-
vert er að hugleiða hvers
vegna konur eru ólíklegri
en- karlar til að fremja
afbrot. Rannsókn sem
gerð var á afbrotum bama
og unglinga (18 ára og
yngri) fyrir árin 1992-93
leiddi í ljós að hlutdeild
kvenna var að meðaltali
18%. Þá kom í ljós að
nokkrir brotaflokkar
skáru sig úr, meðal annars
fíkniefnamál, þar sem
hlutdeild kvenna var 22%
og hnupl, þar sem konur
höfðu framið meirihluta brota (68%).
Af þeirri rannsókn að dæma virðist
hlutdeild kvenna hærri meðal ungl-
inga en þegar litið er til eldri aldurs-
hópa (2). Konur virðast því láta
meira til sín taka í afbrotum meðan
þær eru yngri. Er hugsanlegt að
konur komist síður upp með afbrot
meðan þær eru yngri, eða eru þær
lævísari og komast upp með afbrotin
er þær verða eldri? Sú skýring sem
er þó hvað líklegust er að þær fremji
einfaldlega færri brot en karlar þeg-
KARLAR
gegn
OFBELDl
Hlutfall kvenna í einstökum brotaflokkum
Brotaflokkur 1990% 1991% 1992% 1993% 1994% 1995%
Líkamsárásir 2,7 4,4 2,5 2,7 6,2 7,5
Innbrot 4,3 3,2 2,4 2,4 2,5 2,9
Þjófnaðir 7,4 4,6 9,4 6,4 6,4 7,0
Fíkniefnamál 16,7 12,6 16,9 19,5 17,2 9,7
Eignaspjöll 4,3 3,1 2,0 7,7 2,8 7,5
Ölvun á alm.færi 8,0 8,2 7,7 8,9 9,5 13,5
ar þær eldast. Að mínu
mati er full ástæða til að
skoða þessi mál frekar
og reyna að finna skýr-
ingar á þessum mun.
Staða þessara mála
erlendis er að heildarhlut-
fall kvenna í kærðum af-
brotum árið 1992 var 10%
á írlandi, 11% í Noregi
og 12,10% í Svíþjóð (3).
Það ár var hlutfallið hjá
lögreglunni í Reykjavík
7,8%. í ár er hlutfallið
11,1% (fyrstu 8 mánuði).
Samkvæmt því virðumst við heldur
færast í þá veru að nálgast hlutfallið
í öðrum löndum.
Hver verður þróun þessa mála?
Hlutdeild kvenna virðist vera lægri
hér á landi en almennt er í nágranna-
löndum, en þáttur kvenna í fíkniefna-
málum gefur tilefni til að óttast einn-
ig fjölgun þeirra í öðrum afbrotum.
Að mínu mati kann að verða hægfara
breyting í þá veru að hlutdeild kvenna
í afbrotum aukist á næstu árum, en
allir möguleikar eru þó fyrir hendi til
að spoma við þeirri þróun.
Heimildir (1). Kæruskrá lögreglunnar í
Reykjavík. (2). Afbrot barna og unglinga
- Lögreglan í Reykjavík 1994. (3). Árs-
skýrsla Interpol 1992 (Alþjóða lögreglu-
stofnun).
Höfundur er afbrotafræðingur og
lögreglumaður.
Tillits-
laus hækkun
ÞÆR gífurlegu
teækkanir á gjaldskrá
Strætisvagna Reykja-
víkur, sem fulltrúar
R-listans í borgarráði
hafa samþykkt, hafa
vakið bæði reiði og
hreykslan í borginni.
Þessar hækkanir eru á
bilinu 11 - 100%, sem
þýðir á ársgrundvelli
90 milljóna króna við-
bót fyrir farþega SVR.
Hér er um að ræða
mestu fargjaldahækk-
un í sögu fyrirtækisins.
Borgarstjóri segir
að ástæðumar fyrir
þessari miklu hækkun
§éu aðallega slæm afkoma SVR
svo og sú fyrirætlun R-listans að
bæta þjónustu SVR. Ekki liggja
fyrir neinar samþykktir um bætta
þjónustu SVR, hvað þá um kostn-
aðarauka vegna slíkra hugmynda.
Hækkunin bitnar mest
og verst, segir Yil-
hjálmur Þ. Vilhjálms-
son, á bamafjölskyld-
um og eldri borgurum.
> Yfirlýsingar borgarstjóra
Það vekur óneitanlega athygli
að borgarstjóri skuli nú bera við
slæmri afkomu SVR þegar horft
er til þess að forsendur fjárhags-
áætlunar SVR fyrir 1995 hafa ein-
göngu breyst á þann veg að gert
er ráð fyrir 15 mkr. kostnaðarauka
vegna kjarasamninga en á hinn
bóginn u.þ.b. 10 mkr. aukningu í
fargjaldatekjum miðað við áætlun
í bytjun ársins.
Borgarstjóri tók sérstaklega
fram í ræðu sinni við framlagningu
fjárhagsáætlunar Reykjavíkur-
borgar í febrúar sl. að ekki væri
gert ráð fyrir hækkun á gjaldskrá
SVR á þessu ári. Það var lítið að
marka þessa yfirlýsingu.
Fulltrúar R-listans hafa enn-
fremur haldið því fram, að eðlilegt
sé að samræma fargjöld SVR og
Almenningsvagna. Samkvæmt
þessari röksemda-
færslu leggur R-list-
inn væntanlega til að
eðlilegt sé að útsvar í
Reykjavík hækki úr
8,4% í 9,2% þar sem
útsvarið í Kópavogi sé
9,2%. Þannig myndu
skattaálögur á Reyk-
víkinga hækka um
750 milljónir króna.
Bitnar mest á
barnafjölskyldum
og eldri borgurum
Það vekur sérstaka
athygli að fargjöld fyr-
ir eldri borgara skuli
hækka um 100% og
farmiðakort unglinga einnig um
100%
Á meðan núverandi R-lista-
flokkar voru í minnihluta í borgar-
stjóm lögðust þeir nær alltaf gegn
öllum hækkunum á gjaldskrá SVR
og létu ætíð í ljós sérstaka um-
hyggju gagnvart eldri borgurum
og unglingum í því sambandi. Nú
er öll þessi umhyggja horfin. Mót-
mælum gegn þessum gífurlegu
hækkunum aðallega svarað á þann
veg að það vanti meiri peninga í
borgarsjóð og stefnt að því að
keyra málið í gegn í skjóli þess
moldviðris sem launamál þing-
manna og fleira hefur valdið.
Tillaga sjálfstæðismanna
Borgarfulltrúar Sjálfstæðis-
flokksins hafa lýst því yfir að þeir
geti fallist á 6% hækkun fargjalda
SVR í samræmi við verðlagsþróun
Þannig fást 30 millj. kr. tekjur til
viðbótar 10 millj. króna áætlaðri
aukningu á tekjum SVR frá því
fjárhagsáætlun var samþykkt í
febrúar sl. Það dugir vel til að
mæta 15 millj. kr. kostnaðarauka
vegna kjarasamninga auk þess að
draga úr. framlagi borgarsjóðs til
rekstrar SVR. Ljóst er að sú
stefnumörkun þarf að eiga sér stað
með skynsamlegri hætti en nú er
ráðgert auk þess sem samtímis
þurfa að liggja fyrir tillögur og
ákvarðanir um hagræðingu í
rekstri SVR.
Höfundur er borgarfulltrúi.
Vilhjálmur Þ.
Vilhjálmsson
Háskóli Islands
Við bjóðum ykkur velkomin
Skráning og nánari upplýsingar um efni, tíma
Frjálshyggja nútímans
Hugmyndafræði og áhrif
• Er rétt að neyða menn til að hjálpa
öðrum? Er eignarréttur grundvallarþáttur
frelsisins? Er sköttun réttlætanleg og þá að
hvaða marki? Hvaða rök eru fyrir róttækri
einstaklingshyggju og viðskiptafrelsi?
Fjallað um spumingar af þessu tagi í ljósi
kenninga nýfrjálshyggjumanna, s. s.
Roberts Nozick, Friedrichs von Hayek og
Miltons Friedman. Kennt á ensku. Lesnir
textar úr ritum nýfrjálshyggjumanna
• Valeria Ottonelli, Genúa-háskóla.
• 25., 27. og 28.sept.
Kínverskur samtími
Villtra svana
• Villtir svanir, saga þriggja kynslóða kín-
verskra kvenna, eftir Jung Chang verður
höfð til hliðsjónar umfjöllun um sam-
tímasögu Kína, einkum tímabilið frá val-
datöku kommúnista árið 1949 til loka
menningarbyltingarinnar. Stjómarfar,
þjóðfélagshættir og mannlíf en menningin
fær sinn skerf, sérstaklega kínverska
kvikmyndavorið sem þykir miðla ófegraðri
sýn á þjóðfélag kommúnismans.
• Hjörleifur Sveinbjömsson þýðandi bókar-
innar Villtir svanir.
• Þriðjud. 17.okt.-7.nóv. (4x).
Þrjár Borgfirðingasögur
Gunnlaugssaga Ormstungu, Hænsna-
Þórissaga og
Bjarnarsaga Hítdælakappa
í samstarfi við Tómstundaskólann
• Hænsna-Þórissaga er sakamálasaga sem
lýsir skuggahliðum mannlífs skýrlega, s.s.
illgirni, öfund og lygum og telst merk heim-
ild um lögfræði og réttarfar á þjóðveldisöld.
Gunnlaugssaga er ástarsaga. Skáldmælt
ungmenni berjast um hylli glæsikonu og
láta báðir lífið í einvígi. Bjamarsaga
Hítdælakappa sýnist efnislík við skjóta sýn
en greina má napurt háð í frásögn um
litríkan feril keppinauta í víkingasamfélagi
utan landsteina og síðan í sveitum við
Hítará.
• Jón Böðvarsson cand.mag.
• þri. 3.okt.-5.des. (lOx) eða
mið. 4.okt.-6.des. (lOx).
Vöðvabúnt og veimiltítur
ímynd kvenna í kvikmyndum
• Kvenhetjur kvikmyndatjaldsins í dag. Er
ímynd kvenna einsleit eða eru fleiri en einn
túlkunarmöguleiki fyrir hendi? Islendingar
sjá mest af verkum úr bandarísku drauma-
verksmiðjunni, því verður sjónum helst
beint að kvikmyndum þaðan. Skilaboð frá
kvenpersónum þessarra mynda, „góðu“ og
„vondu" konurnar. Finnst annars konar
kvenímynd í evrópskum og svokölluðum
listrænum kvikmyndum? ímynd kvenna í
kvikmynda-fræðilegu og sögulegu ljósi með
eldri og nýrri kvikmyndadæmum.
• Anna Sveinbjamardóttir kvikmynda-
fræðingur.
• Fim. 12.okt.-16.nóv. (6x).