Morgunblaðið - 21.09.1995, Qupperneq 8

8 FIMMTUDAGUR 21. SEPTEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Ráðherrann og hermaður Krísts
Það var ekki lengi gert að fullmanna eitt stykki her.
Innfluttar unnar kjötvörur verða til sölu eftir mánaðamót
Innflutt kalkúnaálegg
kostar 1.300-1.500 kr.
UNNAR kalkúnavörur, sem Kjöt-
umboðið hf. og Stjarnan hf. hafa
fengið heimild til að flytja inn í land-
ið, kosta að öllum líkindum um
1.300-1.500 krónur kílóið í versl'-
unum. íslenskt kalkúnaálegg kostar
hins vegar 1.500-1.700 krónur hvert
kíló. Verð á innfluttri svínaskinku
er hins vegar a.m.k. 1.500 krónur
kílóið. Innfluttu kjötvörunar byrja
að koma á markað í byijun næsta
mánaðar. Stærstur hluti þeirra kem-
ur frá Norðurlöndum.
Lyst hf., umboðsaðili McDonald’s
á íslandi, ætlar að flytja inn kjúkl-
ingamola, sem matreiddir eru eftir
sérstakri uppskrift. Þeir verða fluttir
inn frá Svíþjóð og seidir á veitinga-
stöðum McDonald’s. Kjartan Orn
Kjartansson, framkvæmdastjóri
Lystar, sagðist hafa undanfarið ár
skoðað möguleika á að framleiða
þessa kjúklingabita hér á landi úr
íslensku hráefni. Niðurstaðan væri
sú að ekki væri grundvöllur fyrir
framleiðslunni vegna kostnaðar og
smæðar markaðarins.
Hann sagðist vera ánægður með
að fá tækifæri til að flytja vöruna
inn, en það væri hins vegar vissum
erfiðleikum bundið að kynna og þróa
vöru til sölu í veitingahúsum ef ekki
væri hægt að tryggja nægilegt fram-
boð á henni.
Kjartan sagði að varan yrði boðin
til sölu í fyrsta lagi í lok næsta
mánaðar. Hann sagði óljóst hvað hún
myndi kosta. Hann neitaði að gefa
upp innkaupsverð kjúklingabitanna.
Álegg frá írlandi
Kjötumboðið hf. mun hefja sölu á
unnum kalkúnavörum frá Danmörku
í næsta mánuði og verða þær seldar
bæði í verslunum og veitingahúsum.
Fyrirtækið hefur í u.þ.b. eitt ár fram-
leitt kalkúnaálegg og hefur það ekki
getað annað eftirspum. Ekki fengust
upplýsingar frá Kjötumboðinu um
verð kalkúnsins.
Stjarnan hf., sem er umboðsaðili
fyrir Subway á Islandi, ætlar að
flytja tæplega 5 tonn af áleggi til
landsins frá írlandi. Um er að ræða
álegg unnið úr kjöti af kalkúna,
kjúklingum, svínum og nautgripum.
Skúli Sigfússon, framkvæmdastjóri
Stjörnunnar, sagði að varan væri öll
til nota á veitingastöðum Subway.
Hann sagðist reikna með að hún
yrði komin til landsins fljótlega í
næsta mánuði.
Ekki hefur verið ákveðið hvaða
vörutegundir Sláturfélag Suðurlands
flytur til landsins, en það hefur leyfi
til að flytja inn 10,5 tonn af unnum
kjötvörum, mest unnið svínakjöt.
Finnur Árnason markaðsstjóri sagði
að verið væri að skoða vörur sem
framleiddar væru á Norðurlöndum,
í Þýskalandi og Frakklandi. Vörurnar
yrðu til sölu í matvöruverslunum.
Hann sagði að SS væri að leita eftir
að flytja inn vörur sem ekki væru
framleiddar hér á landi, en með því
vildi fyrirtækið auka fjölbreytni á
kjötmarkaðinum.
Viðmælendur Morgunblaðsins
voru mjög tregir til að gefa upp verð
á innfluttu vörunni. Samkvæmt upp-
lýsingum Morgunblaðsins er inn-
kaupsverð á kalkúnaáleggi um 300
krónur hvert kíló. Við það bætist 204
króna tollur. Tilboðsgjaldið er 302
krónur hjá Stjömunni og 280 krónur
hjá Kjötumboðinu. Kjötumboðið ætl-
ar að flytja vöruna með flugi, en það
kostar í kringum 190 krónur á kíló.
Flutningskostnaður með skipi er hins
vegar miklu mun lægri. Við þetta
bætist virðisaukaskattur og álagn-
ing. Miðað við 15% álagningu gæti
kalkúnaálegg kostað 1.300-1.500
krónur kílóið í verslunum.
Innkaupsverð á erlendri svína-
skinku er í kringum 470 krónur kíló-
ið. Við það bætist 511 króna tollur
og 56 króna tilboðsgjald, ef miðað
er við tilboð SS. Með flutningskostn-
aði, 15% álagningu og 25% virðis-
aukaskatti verður verðið til neytenda
tæplega undir 1.500 krónum kílóið.
Tilboð Hagkaups týndist
Vegna mistaka í landbúnaðar-
ráðuneytinu kom tilboð um innflutn-
ing á unnum kjötvörum frá Hag-
kaupi ekki fram áður en tilboðsfrest-
ur rann út. Hagkaup sendi inn tilboð
um innflutning á 26 tonnum af unn-
um kjötvörum fyrir 26.000 krónur,
sem er ein króna á kíló. Tilboðið
hefði engu breytt um niðurstöðuna
því að það var lægra en önnur tilboð
sem bárust.
Óskar Magnússon, forstjóri Hag-
kaups, sagðist telja að sú aðferð að
óska eftir tilboðum í innflutning á
búvörum væri í andstöðu við GATT.
Með henni væri verið að setja viðbót-
argjald ofan á vöruna, sem leiddi til
hærra vöruverðs til neytenda. Verið
væri að verðlauna þann sem treysti
sér til að selja vöruna á hæsta verði.
Þess vegna hefði Hagkaup ekki boð-
ið nema eina krónu í kílóið.
Svipuð gagnrýni hefur vaknað í
öðrum löndum þar sem þessi aðferð
hefur verið notuð við að útdeila toll-
kvótanum.
Fundað um sorg og sorgarviðbrögð
Verðum að
ganga í gegn-
um sársaukann
Páll Eiríksson
NÝ Dögun, samtök um
sorg og sorgarvið-
brögð, standa fyrir
ráðstefnu um sorg í kjölfar
náttúruhamfara og slysa í
Gerðubergi á laugardag. Páll
Eiríksson geðlæknir er einn
frummælenda á ráðstefn-
unni, en hann er jafnframt
einn af stofnendum Nýrrar
dögunar sem hefur starfað
síðan í desember 1987 til að
auka upplýsingaflæði um
eðlileg og óeðlileg sorgarvið-
brögð og gefa syrgjendum
kost á að kynnast öðrum sem
hafa syrgt og komist í gegn-
um sorgina.
„Það skiptir gífurlega
miklu máli þegar fólki finnst
allt vera svart, að tala við
einhvern sem skilur það og
hefur gengið í gegnum eitt-
hvað svipað og lifað af. Þetta
kveikir vonarneista og hefur hjálp-
að mjög mörgum,” segir Páll.
Fyrsti formaður samtakanna var
séra Sigfinnur Þorleifsson.
Páll segir að margir aðilar hafi
lagt hönd á plóginn við stofnun
samtakanna á sínum tíma en þau
séu byggð á erlendum fyrirmynd-
um að nokkru leyti. Hann hafi
unnið með hópi ekkja og ekkla í
einn vetur og í kjölfarið hafi verið
ákveðið að ráðast í stofnun sam-
takanna.
Hann hefur starfað sem yfir-
læknir á móttökudeild í Sölvesborg
í Suður-Svíþjóð seinustu fimm ár
og m.a. fengist við sorg og við-
brögð flóttamanna frá ríkjum fyrr-
um Júgóslavíu. Hann hefur í fjögur
ár starfað með hópi sálfræðinga,
félagsfræðinga, geðlækna og fé-
lagsfræðinga sem hafa verið að
byggja upp móttökuhóp fyrir þá
sem lenda í hörmungum á borð
við sprengingu í kjarnorkuveri eða
sjóslys.
„Viðbrögð manns við stóráföll-
um skipta gífurlega miklu máli
fyrir það hvernig viðkomandi vinn-
ur sig í gegnum sorgina seinna,
og það þurfum við að bæta mikið.“
- Hver eru helstu umíjöllunar-
efni fyrirlestrarins?
„Það sem mér hefur fundist
mikilvægast í sambandi við sorgina
er að ekki er um sjúkdóm að ræða,
heldur er hún eðlileg viðbrögð við
óvæntu og óeðlilegu ástandi þegar
t.d. um náttúruhamfarir er að
ræða. Menn vita fæstir hver eðlileg
sorgarviðbrögð eru, því
að slíkt er ekki um-
Ijöllunarefni í skóla-
kerfinu eða þjóðfélag-
inu yfirleitt. Margir
upplifa ranghugmyndir
og martraðir og halda
að þetta sé óeðlilegt, ásamt mikilli
þreytu og erfiðleikum við að ein-
beita sér. Eg kem inn á hver eru
eðlileg viðbrögð í sorg og hvernig
hún getur haldið út á rangar braut-
ir, ef ekki er rétt á málum haldið.
Spurningin er oft, t.d. á íslandi,
hvort ekki er hugsað fyrst um eign-
ir áður en sjónir beinast að and-
legri líðan barna og unglinga og
annarra sem upplifa mikinn missi.
Eg varð mikið var við þetta eftir
gosið í Vestmannaeyjum á sínum
tíma, þegar íjölskyldur sundruðust
og aðalatriðið virtist vera að út-
vega nýtt húsnæði en sálræni þátt-
urinn gleymdist. Ég komst oft í
tæri við þetta seinna og fólk hafði
ekki gert sér grein fyrir því hver
eðlileg sorgarviðbrögð væru eða
höfðu ekki möguleika á að sinna
þeim, og fékk fyrir vikið ýmis ein-
kenni sem voru eingöngu merki
►PÁLL Eiríksson er fæddur
1941 í Reykjavík og alinn upp í
Hafnarfirði. Hann varð stúdent
frá MR 1961, nam sálarfræði í
Bandaríkjunum í eitt ár en hóf
síðan nám í geðlækningum við
HÍ og lauk því 1969. Hann stund-
aði framhaldsnám í Danmörku
og Noregi. Hann er kvæntur
Jónu Bjarkan og eiga þau þrjú
börn.
um sorg sem ekki var búið að vinna
úr.“
- En tæplega er til einhver ein
leið til að bregðast við sorg?
„Nei, við erum öll mismunandi
og upplifum heiminn á mismun-
andi hátt. En aðalatriðið fyrir
flesta er að fá að tala um sorgina
og tilfinningar sínar, og að um-
hverfið bregðist rétt við þegar hlut-
aðeigandi líður sem verst, þannig
að fólk loki sig ekki inni og ein-
angri. Þegar maður missir ein-
hvern sem er honum hjartfólginn,
kemst hann ekki í gegnum þá sorg
án þess að fínna fyrir sársauka.
Auðvitað reynum við að forðast
sársauka, en við verðum að ganga
í gegnum hann við allan missi til
að vaxa og komast áfram.
Ef eiginkona eða eiginmaður
deyr eftir 20 ára hjónaband, lendir
eftirlifandi maki oft í að finnast
hann vera fimmta hjól undir vagni
og geta ekki rætt sorgina. Ég held
að íslenska samfélagið hafi tekið
betur á þessum málum áður fyrr,
en það virðist því miður vera að
breytast."
- Er fiótti algeng-
ustu viðbrögðin við
áfalli?
„Oft er það svo að
fólk leitar til lækna eft-
ir ákveðinn tíma og fær
lyf sem stuðlar því miður að enn
verri líðan. Fólk er kannski á ró-
andi lyfjum í tvö ár, meira eða
minna úr sambandi við eigin til-
fínningar, en síðan hættir það að
taka lyfin og þá kemur sorgin aft-
ur. Margir lenda í að verða sjúkl-
ingar langtímum saman.
Fólk leitar gjarnan í mikla
vinnu, ekki síst hér á íslandi, fái
það ekki útrás fyrir sorgina á rétt-
an hátt, og hlaupa þannig frá sárs-
aukanum. Einnig er algengt að
fólk leiðist út í óhóflega neyslu
áfengis og haldi því áfram þangað
til það springur á limminu. Tíminn
læknar ekki öll sár og vinni fólk
ekki með tilfinningar sínar og fái
aðstoð er því hætta búin. 1 flestum
tilvikum gengur það vel, því að
vonandi er þjóðfélagið enn þannig
að hægt er að vinna sig í gegnum
sorg með hjálp vina og fjölskyldu."
Mikilvægast
að tala um
sorgina