Morgunblaðið - 27.09.1995, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 27. SEPTEMBER 1995 21
AÐSENDAR GREINAR
ESB og hugrekkið
UMRÆÐUR um
hugsanlega aðildarum-
sókn íslendinga að Evr-
ópusambandinu, ESB,
hafa því miður verið í
heldur dapurlegum far-
vegi á undanförnum
mánuðum og misserum.
Hópar úti í þjóðfélag-
inu, eins og samtök at-
vinnulífsins og sumir
fjölmiðlar, hafa reynt
að efna til eðlilegra
skoðanaskipta um málið
en umræður hafa orðið
mun minni en efni
standa til. Hér er um
gífurlega stórt hags-
munamál að ræða fyrir
Helgi Magnússon
Islendinga og því mikilvægt að op-
inskáar og málefnalegar umræður
fari fram.
Óttast stjórnmálamenn
útlendinga?
Ein meginorsök þess, hve Evrópu-
umræðan hér á landi er enn skammt
á veg komin, er vilji flestra stjórn-
málaflokka til að slá umræðunni um
aðild að ESB á frest.
Það er vitanlega baga-
legt því framvinda þess-
ara mála hlýtur að verða
hæg á meðan löggjafinn
reynir að standa hjá.
Flokkarnir, að einum
undanskildum, virðast
einfaldlega ekki vera til-
búnir, þeir hafa ekki
unnið heimavinnuna og
þora því illa að blanda
sér í umræðuna. Eins
virðist örla á því hjá
sumum ráðamönnum
þjóðarinnar að þá bresti
kjark til að takast á við
útlendinga um þá_ miklu
hagsmuni okkar íslend-
inga sem eru í húfi.
Það má öllum vera ljóst að aðild
■'okkar að ESB verður risaskref í sögu
þjóðarinnar. Ég hygg að fáir mæli
með því að þetta skref verði stigið
nema hagsmunir okkar séu tryggðir
í hvívetna. Það er einnig útbreidd
skoðun að Evrópuþjóðin Islendingar
hljóti að sækja um inngöngu í ESB
einn góðan veðurdag. Spurningarnar
Það virðist örla á því
hjá sumum ráðamönn-
um þjóðarinnar, segir
Helgi Magnússon, að
þá bresti kjark til að
takast á við útlendinga
um þá miklu hagsmuni
-----------------------
okkar Islendinga sem
eru í húfi.
eru einungis: Hvenær og með hvaða
skilyrðum? Þeir ráðamenn sem hafa
ekki kjark til að horfa fram á veginn
af ótta við útlendingana í Brussel,
segja að okkur liggi ekkert á og að
við getum litið á ESB-málið á næstu
öld, seint eða snemma.
Með öðrum Evrópuþjóðum eða
einangraðir?
Samtök iðnaðarins eru ekki sam-
mála þeim sem vilja bíða fram yfir
aldamót og missa þannig mörg dýr-
mæt ár. A ársfundi sínum sl. vor
samþykktu Samtök iðnaðarins ítar-
lega stefnu á íjölmörgum sviðum
þjóðlífsins. Þar kemur fram sú af-
staða til ESB-aðildar að brýnt sé að
íslendingar verði fullgildir þátttak-
endur í samfélagi Evrópuþjóða enda
náum við fyrst sömu starfsskilyrðum
og samkeppnisþjóðir okkar innan
ESB með aðild.
Menn óttast að íslendingar muni
einangrast þegar flestar aðrar Evr-
ópuþjóðir verða komnar í Evrópusam-
bandið. Með aðild getum við haft
meiri áhrif á eigin framtíð og búið
við sömu leikreglur í viðskiptum og
helstu keppinautar okkar í nágranna-
■ löndunum. Aðild að ESB mun veita
íslendingum betri lífskjör að mati
Samtaka iðnaðarins, en það er ótví-
ræð reynsla núverandi aðildarríkja
ESB. Það á ekki að bíða. Málefnaleg
umræða þarf að fara á fulla ferð.
Landsmenn þurfa að kynna sér áhrif
aðildar að ESB. íslendingar verða að
koma sér saman um raunhæf samn-
ingsmarkmið og ráðast síðan í að
kynna málstað sinn og markmið í
aðildarríkjum ESB.
ESB er einnig fyrir smáríki
Sá ótti við útlendinga sem virðist
einkenna afstöðu sumra ráðamanna
er ástæðulaus. íslendingar hafa á
undanförnum áratugum tekið þátt í
margháttuðu samstarfi innan alþjóð-
legra samtaka með ágætum árangri.
Sífellt fleiri mál ráðast til lykta á fjöl-
þjóðlegum vettvangi. Það geta ekki
verið tilviljanir að þjóðir heims velja
að starfa saman í alþjóðlegum sam-
tökum. Það geta ekki verið tilviljanir
að flestar Evrópuþjóðir sækjast eftir
aðild að Evrópusambandinu.
Ríki ESB bíða ekkert eftir íslend-
ingum til að traðka á hagsmunum
þeirra! Smáríkið Lúxemborg hefur
verið með frá upphafí og unað sér
vel. Smáríkin Kýpur og Malta sækj-
ast nú eftir aðild. Hvers vegna ætti
smáríkið ísland að standa fyrir utan
þegar flestar aðrar Evrópuþjóðir
verða komnar inn? Hvað er það sem
gerir okkur svona einstök?
I stefnu Samtaka iðnaðarins er
hvatt til þess að landsmenn kynni sér
áhrif aðildar og að þess verði freistað
að ná samstöðu um raunhæf samn-
ingsmarkmið. Eftir það eigum við að
knýja á um hagstæða samninga um
aðild að ESB. Við megum ekki gefa
okkur fyrirfram að samningar takist
ekki. I þessu máli, sem og öðrum,
verða íslendingar að hafa trú á sjálf-
um sér til að ná árangri.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Hörpu hf. og stjórnarmaður i Sam-
tökum iðnaðarins.
Hvers verður að
vænta af sagn-
fræðingum?
JÓN Aðalsteinn
Jónsson birtir grein í
Morgunblaðinu 24.
september sl. undir fyr-
irsögninni, „Hvers
verður að vænta af
sagnfræðingum?“.
Hann skrifar að sér
hafi dottið þessi spurn-
ing í hug eftir að hafa
lesið „svör Guðjóns
Friðrikssonar sagn-
fræðings við hógværum
athugasemdum Sigur-
geirs Jónssonar, fyrrv.
hæstaréttardómara, við
nokkur atriði í bók Guð-
jóns sem nefnist Indæla
Reykjavík". Jón Aðal-
steinn skrifar að Guðjóni finnist „fátt
um afskiptasemi" Sigurgeirs af bók-
inni sem er ekki vel maklegt vegna
þess að Guðjón segist einmitt fagna
réttmætum athugasemdum hans. Er
ekki annað að sjá en Jón Aðalsteinn
ijúfi úr samhengi svör Guðjóns og
mistúlki þau. Kemst hann að þeirri
niðurstöðu að Guðjón hafi haft það
í huga, þegar hann samdi umrædda
bók sína, að hann gæti lagfært mis-
fellur í næstu útgáfu hennar. Þetta
segir Guðjón hvergi í svari sínu held-
ur annars vegar að hægt verði að
lagfæra missagnir í næstu útgáfu og
hins vegar að hann hafi gert ráð fyr-
ir því frá upphafi að smávillur hlytu
að fljóta með, efnið væri þannig vax-
ið. Með fyrirsögninni, sem Jón Aðal-
steinn valdi grein sinni, gefur hann
í skyn að það sé ný stefna hjá sagn-
fræðingum að vanda sig ekki af því
að þeir geti alltaf bætt, einhvern tíma
síðar, það sem þeir skrifa og finnst
honum það „undarleg sagnfræði",
sem vonlegt er.
Þá virðist Jón Aðalsteinn telja að
þessi afstaða hafi einnig mótað
vinnubrögð Guðjóns þegar hann
samdi Sögu Reykjavíkur af því að
hann frnnur missagnir þar í mynda-
textum. Sjálfur sit ég í ritnefnd þess-
arar Reykjavíkursögu og veit að Guð-
jón hlífði sér hvergi í umfangsmikilli
heimildavinnu og lagði mikla rækt
við texta sinn. Hefur hann hlotið lof
fyrir vinnu sína og það maklega. Er
algjör firra að hann eða ritnefnd
hafi talið að hér væri unnið að ein-
hvers konar bráðabirgðaútgáfu! Mis-
sagnir í myndatextunum ber auðvitað
að harma en ekki verður annað sagt
en Jón Aðalsteinn gangi ærið langt
í aðfinnslum sínum, fmni að ýmsu
sem ekki getur talist rangt.
Ekki veit ég af hverju Jóni Aðal-
Helgi Þorláksson
steini dettur í hug að
blanda gjörvallri stétt
sagnfræðinga inn í
þessa umræðu með áð-
urnefndri fyrirsögn.
Með henni og grein
sinni í heild vekur hann
vafalítið þá hugmynd
að í sagnfræðikennslu
við Háskóla íslands sé
nemendum ekki kennt
að vanda heimildakönn-
un sína sem best og
gahga þannig frá verk-
um sínum að ekki þurfi
helst um að bæta. Þessu
er auðvitað öfugt farið,
vandvirkni og ná-
kvæmni eru leiðarljós í
sagnfræði, nú sem fyrr.
eins og Guðjón
kennslu í
Hitt er annað mál,
bendir á, að erfitt er að veijast villum
þótt menn vandi sig sem best; allir
höfundar sem birta texta eftir sig
eiga á hættu að finna megi í honum
villur eða missagnir þótt vandað hafi
verið til verksins. Jón Aðalsteinn fer
ekki varhluta af þessu, hann segir
td. að Reykjavíkursaga Guðjóns taki
Ekki verður annað sagt,
segir Helgi Þorláks-
son, en Jón Aðalsteinn
gangi ærið langt í að-
finnslum sínum.
til tímans 1786-1940 þegar hið rétta
er að Guðjón er að fjalla um tímann
1870-1940. Örlar á frekara mishermi
í grein Jóns Aðalsteins og getur hann
verið sammála mér um það að erfítt
sé að sjá við öllu slíku; engu að síður
á markmið vandaðra fræðimanna að
vera að ryðja burt öllum hugsanleg-
um villum í skrifum sínum. Guðjón
Friðriksson hefur það að leiðarljósi
ekki síður en Jón Aðalsteinn Jónsson.
Að lokum er vert að benda á að
Jón Aðalsteinn hefur lesið bókina
Indæla Reykjavík af alúð og áhuga
og hefur mikla þekkingu á efni henn-
ar; engu að síður verður ekki séð að
hann bendi á neinar umtalsverðar
missagnir í henni. Aðfinnslur hans
beinast nánast eingöngu að því sem
honum finnst að vanti í bókina. Það
verður jafnan matsatriði hvað eigi
að taka með og hveiju að sleppa í
slíkri bók.
Höfundur er prófessor í sagnfræði
við Háskóla Islands.
Hvers eiga Suður-
nesjamenn að gjalda?
Jón Benediktsson
EINS og fram hefur
komið í fjölmiðlum síð-
ustu daga hefur heil-
brigðisráðherra
ákveðið að setja svo-
kallaðan tilsjónar-
mann yfir nokkrar
heilbrigðisstofnanir
sem eiga í ijárhagserf-
iðleikum. Ein þessara
stofnana er Heilsu-
gæslustöð Suðurnesja.
Þegar maður heyrir í
fréttum að slíkar ráð-
stafanir séu gerðar
vegna reksturs opin-
berra stofnana er það
fyrsta sem kemur í
hugann, að hér hljóti að vera um
að ræða óráðsíu eða bruðl í rekstr-
inum. Þeir sem eitthvað þekkja til
starfsemi Heilsugæslustöðvar Suð-
urnesja vita vel að sú er ekki raun-
in.
Undanfarin 3 ár hefur verið um
að ræða hallarekstur sem nemur
5-6 milljónum króna á ári og hefur
safnast upp skuldahali sem þessu
nemur með tilheyrandi fjármagns-
kostnaði. Megin ástæðan fyrir
þessum hallarekstri er sú að fjár-
veitingar eru óraunhæfar miðað
við þá starfsemi sem hér hefur
verið rekin undanfarin ár. Fjöldi
starfsmanna við Heilsugæslustöð
Suðurnesja er, miðað við íbúa-
fjölda, sá lægsti sem þekkist á
landinu utan höfuðborgarsvæðis
og hefur því aðstaðan hér til að
skera niður þjónustu verið mun
þrengri en annars staðar á landinu.
í rekstrarkostnaði heilsugæslu-
stöðva vegur launakostnaður
þyngst og er hann hjá okkur yfir
70% heildar útgjalda. Síðan kemur
kostnaður við rekstur húsnæðis og
loks innkaup á ýmsum rekstrarvör-
um. Starfsemi og hlutverk heilsu-
gæslustöðva er hið sama alls stað-
ar á landinu og er því samanburð-
ur á rekstrarkostnaði og starfs-
mannafjölda raunhæfur þegar um
er að ræða t.d. þéttbýlisstaði af
svipaðri stærðargráðu. Eðlilegt er
að staðir í dreifbýli þar sem búa
nokkur hundruð manns, búi við
eitthvað dýrari þjónustu miðað við
íbúafjölda heldur en annars staðar.
A Suðurnesjum búa 15.500 manns,
þar af búa 10.000 í Reykjanesbæ
og samtals 5.500 í Grindavík,
Sandgerði, Garði og Vogum á
Vatnsleysuströnd.
Heilsugæslustöð
Suðurnesja er með
starfsaðstöðu þar sem
tekið er á móti sjúkl-
ingum á öllum þessum
5 framangreindu þétt-
býlisstöðum.
Fyrir rúmu ári gaf
Hagsýsla ríkisins út
skýrslu um rekstur
heilsugæslustöðva þar
sem koma fram ýmsar
fróðlegar upplýsingar
um starfsemina. Fróð-
legt er að bera saman
hvernig búið er að
rekstri heilsugæslu-
stöðva á Akureyri,
Suðurnesjum og Hafnarfirði, en
íbúafjöldi þessara svæða er af svip-
aðri stærðargráðu en byggðin á
Suðurnesjum hins vegar dreifðari
en á Akureyri og í Hafnarfirði.
Upplýsingarnar miðast við starf-
semi á árinu 1992. í meðfylgjandi
töflu sést að fjöldi íbúa á hvern
lækni á Suðurnesjum er 2.245, í
Hafnarfirði 2.028 og á Akureyri
1.530.
í rekstrarkostnaði
heilsugæslustöðva, seg-
ir Jón Benediktsson,
vegur launakostnaður
þyngst.
neytis þessa dagana virðist ekki
vera um að ræða að úr þessu eigi
að bæta með auknum fjárveiting-
um, heldur sé það alfarið vanda-
mál heimamanna að breyta rekstr-
inum þannig að endar nái saman.
Eins og aðstæður eru hér á Suður-
nesjum er borin von að þetta sé
hægt án þess að það komi verulega
niður á þjónustu við íbúana. Suður-
nesjamenn gera sér vel grein fyrir
því að bæta þarf stöðu ríkissjóðs
en það hlýtur að vera krafa íbúa
hér á svæðinu að þeir sitji við sama
borð og aðrir landsmenn þegar rík-
issjóður veitir fé til þessa mála-
Heilsugæslustöð íbúar
Akureyri 17.355
Suðurnes 15.491
Hafnarfjörður 17.238
Stöðugildi
Læknar Hjúkr.fr.
11,34
6,90
8,5
15.50
10.50
12.50
FJöldi íbúa á stöðug.
Læknar Hjúkr.fr.
1530 1120
2245 1475
2028 1379
Þessi samanburður hlýtur að
teljast mjög sláandi. Ekki er með
nokkru móti hægt að sjá nein rök
fyrir því að fjöldi íbúa á hvern
heilsugæslulækni skuli vera þetta
miklu meiri á Suðurnesjum heldur
en á Akureyri.
Eins og kom fram hér að ofan
er megin kostnaður við reksturinn
fólginn í launum starfsmanna og
ráðast því útgjöld af starfsmanna-
fjölda annars vegar og hins vegar
kjarasamningum sem greiða þarf
laun eftir. Þeir kjarasamningar
sem fulltrúar ríkisins gera við heil-
brigðisstéttir hafa því í för með
sér aukin útgjöld þegar um er að
ræða launahækkanir en ríkið hefur
ekki á undanförnum árum veitt
aukið fjármagn til starfsemi heilsu-
gæslustöðva til að mæta þeirh
kostnaði sem hefur fylgt nýjum
kjarasamningum. Eins og tónninn
er í talsmönnum heilbrigðisráðu-
flokks. Ef þrengja á hag okkar enn
frekar hlýtur það að vera eðlileg
krafa að þessi mál séu skoðuð í
víðara samhengi og reynt að koma
á meiri jöfnuði í framlögum ríkis-
sjóðs miðað við íbúaljölda.
I framangreindri skýrslu Hag-
sýslu ríkisins kemur fram að hún
sé unnin að beiðni heilbrigðis- og
tryggingamálaráðuneytis og fjár-
málaráðuneytis. Þetta framtak
þeirra ráðuneytismanna er að
sjálfsögðu lofsvert. Hitt er jafn
ljóst að ef ekki er ætlun ráðuneyt-
ismanna að taka mið af niðurstöð-
um skýrslunnar við fjárlagagerð
hefðu þeir fjármunir sem fóru í
skýrslugerðina verið mun betur
komnir beint inn í rekstur heilsu-
gæslustöðvanna.
Höfundur er yfirlæknir á Heilsu-
gæslustöð Suðurnesjn.