Morgunblaðið - 04.10.1995, Blaðsíða 22

Morgunblaðið - 04.10.1995, Blaðsíða 22
22 MIÐVIKUDAGUR 4. OKTÓBER 1995 MORGUNBLAÐIÐ MORGUNBLAÐIÐ STOFNAÐ 1913 ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík. FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson. RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. FJARLAGAFRUM- VARPIÐ 1996 FRIÐRIK Sophusson fjármálaráðherra lagði fram fjár- lagafrumvarp ríkisstjórnarinnar fyrir árið 1996 á Alþingi síðdegis í gær. Þar er reiknað með, að halli á ríkissjóði verði tæpir 3,9 milljarðar á næsta ári og að ríkisfjármál verði komin í jafnvægi árið 1997. Tekjur ríkissjóðs eru áætlaðar tæpir 120 milljarðar og útgjöld tæpir 124 milljarðar. Standist þessar áætlanir verður hallinn 1996 sá minnsti í tólf ár, eða frá 1984, sem er síðasta árið, sem tekjuafgangur var af ríkissjóði. Minnk- andi ríkissjóðshalli kemur m.a. fram í því, að lánsfjár- þörf ríkissjóðs og opinberra aðila lækkar úr 14 milljörð- um í ár í 11,6 mílljarða á næsta ári. í greinargerð með fjárlagafrumvarpinu kemur fram, að meginmarkmið ríkisstjórnarinnar í efnahags- og ríkis- fjármálum sé að skapa skilyrði til varanlegs hagvaxtar og aukinnar atvinnu án þess að stofna í hættu stöðug- leika í verðlagi og lækkun erlendra skulda. Nýta verði batnandi afkomu þjóðarbúsins til að rétta ríkisfjármálin af. Óviðunandi sé að safna skuldum, þegar efnahagslíf- ið er í uppsveiflu og velta þannig skuldunum yfir á kom- andi kynslóðir. Ábyrg og traust fjármálastefna sé for- senda þess, að vextir geti lækkað, fjárfesting í atvinnu- lífinu geti aukizt, hagvöxtur komist á skrið og störfum fjölgi. Fjármálaráðuneytið reiknar með því, að tekjur ríkis- sjóðs aukist á næsta ári um 5,5 milljarða vegna bata í efnahagslífinu. Ekki er gert ráð fyrir aukinni skatt- heimtu nema hækkun tryggingagjalds á avinnurekstur um 0,5% til að vinna upp tekjutap vegna skattfrelsis lífeyrisiðgjalda, svo og verður 5% hátekjuskattur fram- lengdur um eitt ár. Sjálfvirk verðuppfærsla í skatt- og bótakerfinu, þ.á m. persónuafslætti, verður afnumin og hækkanir sæta ákvörðun ríkisstjórnar hveiju sinni. Þess- ar breytingar bæta stöðu ríkissjóðs um 1,5 milljarða króna. Á gjaldahlið verður dregið úr fjárfestingum, aðal- lega í samgöngum, um 2 milljarða, en hins vegar fer meira fé í skólamál en áður. í frumvarpinu kemur fram, að breytingar eru fyrirhug- aðar á tekjuskattskerfinu, m.a. til að létta svonefnda jaðarskatta. Þá verður fjármagnstekjuskattur lögfestur á yfirstandandi þingi. Sérstök nefnd fær það verkefni að endurskoða tekjuskattslögin og er henni ætlað að skila áliti fyrir árslok 1996. Það þýðir, að Alþingi verð- ur að fjalla um málið á árinu 1997 og ný lög geta því ekki komið til framkvæmda fyrr en í fyrsta lagi á árinu 1998. Það er löng bið eftir umbótum á alvarlegum mein- semdum tekjuskattskerfisins. ítrekað hefur komið fram hjá fólki, sem yfirgefur landið í leit að betri lífsafkomu, að skattaáþjánin er ein höfuðástæðan ásamt atvinnu- leysi og lágum launum. Vitað er, að skattakerfið fælir fólk frá aukavinnu, þar sem mestur hluti viðbótartekn- anna fer oft í skatt. Ekki bætir það framleiðnina í þjóðfé- laginu, að fólk veigri sér við vinnu. Hvers vegna ætlar ríkisstjórnin að bíða svo lengi með úrbætur? I greinargerð frumvarpsins kemur fram, að rekstrar- halli ríkissjóðs í ár verður 8,9 milljarðar króna. Ekki er lengra síðan en í júlílok, að fjármálaráðherra full- yrti, að vegna aukinnatekna myndu fjárlög ársins stand- ast. Nú, tveimur mánuðum síðar, er ljóst, að hallinn verður 1,5 milljarði umfram fjárlögin, þrátt fyrir 6 millj- arða viðbótartekjur ríkissjóðs á árinu. Það leiðir hugann að því, hversu mikið er að marka niðurstöðutölur fjár- lagafrumvarpsins fyrir næsta ár. Heldur sami halladans- inn áfram og „eðlilegar“_skýringar bornar á borð fyrir skattgreiðendur eftir á? í frumvarpinu er hallinn 1996 áætlaður tæpir 3,9 milljarðar. Hver verður niðurstaðan, þegar þingmenn hafa farið höndum um frumvarpið í jólaösinni og hver verður hún, þegar fjárlagafrumvarpið fyrir 1997 verður lagt fram næsta haust? Stefnan, sem mörkuð er í fjárlagafrumvarpinu, er rétt og á skilið stuðning þings og þjóðar. Haldi hún er vörðuð leiðin út úr ríkissjóðshallanum og til bættrar afkomu fólks og fyrirtækja. Vandinn er að standa fast á stefnunni, þótt á móti blási. Það verður ríkisstjórnin að gera. +.- FORSETAKJÖR Sveinn Björnsson Ásgeir Ásgeirsson Kristján Eldjárn Vigdís Finnbogadóttir Fimmti forseti lýðveldis- ins kjörinn næsta sumar 29. júní næstkomandi munu íslendingar í fimmta sinn í sögu lýðveldisins ganga til for- setakosninga. Pétur Gunnarsson kynnti sér reglur um framkvæmd kosninganna og þau skilyrði sem væntanlegir frambjóðendur þurfa að uppfylla til að vera kjörgengir, EFTIR þá yfirlýsingu Vig- dísar Finnbogadóttur, forseta íslands, að hún gefi ekki kost á sér til endurkjörs að liðnu þessu kjörtíma- bili, 31. júlí á næsta ári, er ljóst að fimmtu forsetakosningarnar í sögu lýðveldisins verða haldnar laugar- daginn 29. júní næstkomandi. Væntanlegum frambjóðendum, sem standast kjörgengiskilyrði stjórnar- skrár og laga, gefst tími þar til fimm vikum fyrir kosningar, eða til 24. maí í vor, að skila inn framboðum og afla þess fjölda meðmælenda sem stjórnarskráin áskilur. í 3.-6. greinum stjórnarskrár- innar er fjallað um kjör forseta íslands og þær kröfur sem gerðar eru til þess sem sækist eftir embættinu. Kjörgengur er sérhver íslenskur rikisborgari """""...... sem náð hefur 35 ára aldri og hef- ur kosningarétt í alþingiskosning- um. Forseti er þjóðkjörinn og kosinn beinni kosningu af þeim sem rétt hafa til þátttöku í alþingiskosning- um. Kosið síðasta laugardag í júní Kjörtímabil forseta er fjögur ár og kjörtímabil þess forseta sem kjörinn verður næsta sumar telst frá 1. ágúst 1996 til 31. júlí 2000. I stjórnarskránni segir að for- setakjör eigi að fara fram í júní- eða júlímánuði en fastur kjördagur er nú síðasti laugardagur í júní. Til að framboð teljist gilt skulu forsetaefni hafa meðmæli minnst 1.500 kosningabærra manna og mest 3.000. Ákveðinn fjöldi meðmælenda skal koma úr hveijum lands- fjórðungi í réttu hlut- falli við fjölda kjósenda þar. Til Sunnlendinga- fjórðungs telst Suður- landskjördæmi, Reykja- neskjördæmi, Reykjavíkurkjördæmi og Borgarfjarðarsýsla úr Vestur- landskjördæmi. Við síðustu kosn- ingar þurftu frambjóðendur að afla minnst 1.120 meðmælenda en mest 2.235. Til Vestfirðingafjórðungs telst Vesturlandskjördæmi að frátalinni Minnst 1.500 - mest 3.000 með- mælendur Refsivert að skila fleiri en 3.000 með- mælum Borgarfjarðarsýslu og Vestfjarða- kjördæmi. Við forsetakosningarnar 1988 var krafist þaðan minnst 95 en mest 195 meðmælenda. Norðlendingafjórðungur er Norð- urlandskjördæmi vestra og Norður- landskjördæmi eystra að slepptri Norður-Þingeyjasýslu. Þaðan þurftu forsetaefni að afla a.m.k. 200 en ekki meira en 405 meðmæl- enda við síðustu kosningar. Austurlandsfjórðungur er svo Austurlandskjördæmi, að viðbættri Norður-Þingeyjasýslu. Þaðan eiga meðmælendur að vera 85-165. Óljóst er hvernig kröfum um fjölda meðmælendanna 1.500-3.000 verður háttað fyrir kosn- ingarnar næsta sumar. Breytingar á fjölda þeirra í einstökum landsfjórð- ungum ráðast af búsetu- þróun í landinu frá síð- ustu kosningum. Að sögn Ólafs Walters Stefáns- sonar, skrifstofustjóra í dómsmála- ráðuneytinu, er það forsætisráðu- neyti sem ekki síðar en þremur mánuðum fyrir kjördag auglýsir að forsetakjör standi fyrir dyrum og þá jafnframt hvaða meðmælenda- fjölda sé krafist úr einstökum fjórð- ungum til að framboð teljist gild. Þessi háttur er hafður á á fjög- urra ára fresti, án tillits til þess hvort forseti gefur kost á sér til endurkjörs eða ekki. Nái frambjóðendur ekki að leggja fram tilskilinn lágmarksfjölda með- mælenda telst framboð þeirra ekki gilt en skili þeir aftur á móti fleiri meðmælum en sem nemur há- marksfjöldanum getur það varðað refsingu, sem brot á kosningalög- um, að sögn Ólafs Walters. í kosn- ingalögum er lagt bann við að fram- bjóðendur safni áskorunum eða lof- orðum um stuðning um- fram það sem kveðið er á um í lögum. Er brotið jafnrefsvert þeim sem safnar og þeim sem undir- _______ ritar meðmæli vitandi að tilskildum hármarksfjölda meðmælenda er náð. Hins vegar mun ekkert í lögum banna kjósend- um að mæla með fleiri en einum frambjóðanda. Þær kröfur sem að framan er lýst eiga við í lok hvers kjörtíma- bils forseta, hvort sem hann gefur kost á sér til endurkjörs eða ekki. I framboði: Asgeir Asgeirsson Bjarni Jónsson Gísli Sveinsson Auðir og ógildir seðlar Fjöldi atkvæða 32.924 31.Q45 4.255 2.223 Hlutfall atkvæða 46,7% 44,1% 6,0% 3,2% Samtals: 70.447 100,0% mBFr' 1 103.890 92,2% í framboöi: Fjöldi Hlutfall atkvæða atkvæða pl Kristján Eldjárn 67.544 65,0% Gunnar Thoroddsen 35.428 34,1% Auðir og ógildir seðlar 918 0,9% 1,9% Samtals: 103.890 100,0% I framboði: Fjöldi atkvæða Hlutfall atkvæða 04% 14,0% 2,0% 5,3% Vifldís Finnbogadðttir 43.611 33,6% Guðlaugur Þorvaldsson 41.700 32,2% Albert Guðmundsson 25.599 19,8% Pétur J. Thorsteinsson 18.139 14,0% Auðirog ógildir seðlar 546 0,4% Samtals: 129.595 100,0% Idi á kjörskrá:! 174.732 fe 126.535 72,4% í framboði: Fjöldl atkvæða Hlutfall atkvæða Vigdís Finnbogadóttir 117.292 92,7% Sigrún Þorsteinsdóttir 6.712 5,3% Auðirog ógildir seðlar 2.531 2,0% Samtals: 126.535 100,0% Framboðsfrestur til 24. maí Eins og fyrr sagði er skilafrestur framboða fimm vikum fyrir kjördag og telst því væntanlega 24. maí næstkomandi vegna kosninganna 29. júní. Framboðum skal skilað til dómsmálaráðuneytisins. Komi aðeins fram eitt gilt fram- boð telst sá frambjóðandi rétt kjör- inn forseti íslands en séu frambjóð- endur fleiri er gengið til kosninga. Kosningarétt hafa allir þeir sem rétt hafa til þátttöku í alþingiskosn- ingum og er staðið að framkvæmd kosninganna með sama hætti og um alþingiskosningar væri að ræða. Að loknum kosningum senda yfirkjörstjórnir niðurstöður sínar til Hæstaréttar sem síðan úrskurðar um kosninguna. Ekki er gerð krafa um að forseti skuli hljóta meirihluta eða ákveðið lágmarkshlutfall atkvæða og telst sá rétt kjörinn forseti íslands sem hlýtur flest atkvæði frambjóðenda. MIÐVIKUDAGUR 4. OKTÓBER 1995 23 Dýrustu réttarhöldum í sögu Bandaríkjanna lokið Reuter FRED Goldman, faðir Ronalds Goldmans, er hér með dóttur sinni, Kim, eftir að úrskurð- O.J. Simpson fagnar er ljóst var að hann ur kviðdómsins um sýknu Simpsons hafði verið lesinn upp. hafði verið sýknaður af ákæru um morð. Kviðdómurinn sýkn- aði O. J. Simpson RETTARHÖLDUM aldar- innar, sem svo hafa verið kölluð, í máli bandarísku ruðningshetjunnar O.J. Simpsons er lokið og kviðdómurinn kvað í gær upp þann úrskurð, að hann væri sýkn saka. Þetta mál, sem haldið hefur Bandaríkjamönn- um föngnum í meira en ár, hófst 12. júní á síðasta ári þegar hundgá varð til þess að vekja athygli vegfar- anda á líkum tveggja manneskja, sem lágu á gangstétt fyrir utan hús í Brentwood, fínu hverfí í Los Ange- les. Hafði fólkið verið stungið marg- sinnis og voru líkin mjög illa leikin. Líkin reyndust vera af Nicole Brown Simpson, 35 ára gamalli, fyrrverandi eiginkonu O.J. Simp- sons, og 25 ára gömlum vini henn- ar, Ronald Goldman. Hafði hann fengist við ýmislegt um dagana, meðal annars þjóns- og fyrirsætu- störf og lét sig dreyma um að verða leikari. Voru þau oft saman á fínu veitingastöðunum í vesturhluta Los Angeles og sat Goldman oft undir stýri á Ferrari-bílnum hennar. Þegar lögreglan kom á vettvang fann hún tvö börn þeirra hjónanna fyrrverandi sofandi í húsinu en þeg- ar reynt var að hafa samband við O.J. Simpson, sem bjó í nokkurra km fjarlægð, var sagt, að hann væri í Chicago til að taka þátt í golfmóti og vegna viðræðna í sam- bandi við starf hans sem ________ talsmaður Hertz-fyr- Irtækisins. Vöktu morðin strax gífurlega athygli og ekki dró úr henni dag- inn eftir þegar ljóst var, að íþróttahetjan og átrúnaðargoð margra, sjálfur O.J. Simpson, var grunaður um ódæðið. Ævintýralegur eltingarleikur Næstu daga ræddi Simpson við lögfræðinga sína og vini og var við- staddur útför fyrrverandi eiginkonu sinnar. Fimm dögum eftir morðin tilkynnti lögreglan, að Simpson ætlaði að gefa sig fram við hana ásamt lögfræðingi sínum, Robert Shapiro. Hann kom þó ekki um morguninn eins og til stóð og síðar um daginn sagði Shapiro, að hann væri horfinn, hefði flúið á hvítum Ford Bronco, sem vinur hans ók. Kviðdómur í Los Angeles sýknaði í gær O.J. Simpson af ákæru um morð á fyrrverandi eiginkonu sinni og vini hennar. Réttarhöldin stóðu í níu mánuði og hafa fá eða engin vak- ið jafn mikla athygli í Bandaríkjunum og víðar. nærri.“ Líkja margir réttarhöldunum við beint tilræði við bandarískt réttarfar og þau hafa kynt undir kröfum um verulegar umbætur í dómskerfinu, til dæmis í þá átt, sem er í Evrópu. Þá hefur verið lagt til, að afnumið verði það ákvæði, að kviðdómend- ur verði allir að vera á einu máli og ennfremur, að sjónvarpsútsendingar frá réttarhöldum verði bannaðar. Sókn og vörn NICOLE Brown Simpson, fyrrverandi eiginkona O.J. Simpsons, og Ronald Gold- man, vinur hennar. Þau fundust látin og illa leikin fyrir utan heimili hennar 12. júní á sl. ári. Líkt við tilræði við réttarfarið Þá um kvöldið fengu sjónvarps- áhorfendur um öll Bandaríkin að verða vitni að þeim óvenjulega at- burði þegar lögreglan elti Broncoinn um götur Los Angeles og Simpson aft- ur í með skammbyssu, sem hann beindi að höfði sér. Lauk eltingarleikn- um með því, að ökumaðurinn, vinur Simpsons, ók heim að húsi hans þar sem lögreglan beið. Skemmtiefni fyrir fjölmiðla „í þessu máli sameinast allt, kyn- líf og kynþáttamál, ofbeldi, frægt fólk og íþróttir, og eina vitnið var hundur,“ segir Jeffrey Toobin, einn af þeim fjöldamörgu rithöfundum, sem nú vinna að bók um réttarhöld- in, og Lawrence Friedman, lagapró- fessor við Stanford-háskóla, segir, að réttarhöldin hafí verið uppákoma en ekki tilraun til að leiða hið sanna í ijós. „Þau breyttust í skemmti- efni, sápuóperu þar sem lögfræðileg og siðferðileg álitaefni komu hvergi Hér skal stiklað á stóru hvað varðar helstu ákæruatriði og málflutn- ing verjendanna: TÆKIFÆRI: Til að sýna, að Simp- son hefði haft tækifæri til að fremja glæpinn leiddu saksóknarar fram vitni, sem báru, að ekkert ______ væri vitað um ferðir hans frá 9.35 um kvöldið til klukkan 11. Er því haldið fram, að hundurinn hafí gelt klukkan 10.15 og lík- lega hafí morðin átt sér stað þá. Vitni varnarinnar draga í efa tímasetningu morðanna, segjast sum ekki hafa heyrt neinn hund gelta en'eitt segir, að hann hafi fyrst byijað geltið klukkan 10.35. ASTÆÐA: Vitni skýrðu frá því, að Simpson hefði oft beitt konu sína ofbeldi og væri fullur heiftar og afbrýðisemi. Nokkrum klukku- stundum áður en Nicole var myrt reiddist hann henni mjög vegna þess, að hann fékk ekki að hitta dóttur sína. Vörnin segir hins veg- ar, að Simpson hafi verið búinn að jafna sig eftir skilnaðinn og verið hamingjusamur með vinkonu sinni, Paula Barbieri. Nokkur vitni báru, Hafði enga fjarvistar- sönnun að hann hefði verið niðurbrotinn maður við útför Nicole. VOPNIÐ: Bæði líkin voru illa leikin'" en vopnið hefur ekki fundist. Lík- skoðari segir, að notaður hafi verið hnífur með einni egg og sérfræðing- ur varnarinnar segir, að Goldman hafi barist lengi við banamann sinn eða banamenn. BLÓÐ OG TREFJAR: Sérfræðing- ar saksóknara segja, að blóð úr Simpson hafí fundist á morðstaðn- um; að blóð úr hinum látnu hafí fundist á heimili hans og í Broncoin- um og hár af Simpson og trefjar úr fötum hans hafí fundist á morð- staðnum og á klæðum hinna myrtu. Sá framburður lögreglumannsins Marks Fuhrmans, að hann hefði fundið blóðugan hanska í garðinumi. við heimili Simpsons, sem hefði átt við annan, sem fannst á morðstaðn- um, var hins vegar ómerktur þegar vörnin sýndi fram á, að Fuhrman væri kynþáttahatari og meinsvari. Sokkar með blóði úr Simpson og konu hans fundust í svefnherbergi hans en vörnin reyndi að sýna fram á, að blóðið hefði komist í sokkana eftir að þeir voru teknir á heimili Simpsons. F J ARVIST ARSÖNNUN: Lög- fræðingar Simpsons gátu ekki lagt fram neina fjarvistarsönnun en reyndu að sá fræjum efasemda í huga kviðdómenda með ýmsum ________ kenningum. Drógu þeij^ til dæmis í efa, að hann hefði haft tíma til að fremja morðin en fyrst og fremst lögðu þeir áherslu á, að sönnunar- gögnum hefði verið komið fyrir eða væru ekki áreiðanleg. Dýrustu réttarhöld í bandarískri sögu Réttarhöldin yfir O.J. Simpson eru þau langdýrustu, sem um getur í bandarískri sögu. Þau hafa kostað skattgreiðendur í Los Angeles k sjötta hundrað milljóna kr. og vörn- in hefur kostað Simpson sjálfan á sjöunda hundrað millj. kr. Voru eignir hans metnar á hátt í átta hundruð millj. kr. en síðan hefur hann haft nokkur hundruð millj. kr. í tekjur af sölu bókarinnar „í sann- leika sagt“ og af ýmsum „minja- gripum“.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.