Morgunblaðið - 04.10.1995, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 4. OKTÓBER 1995 21
AÐSEIMDAR GREINAR

Vísíndasamfélagið
má ekki einangrast
HVARVETNA •
glíma stjórnmálamenn
við svipaðan vanda,
þegar rætt er um fjá-
veitingar til rann-
sókna, vísinda og
tækni. Hvaða mæli-
kvarða á að nota til
að meta, hvort ráð-
stöfun á skattfé al-
mennings hafi skilað
árangri? Hvert á að
vera svigróm háskóla
við ráðstöfun á þessu
fé? Hverjir eiga að
koma að ákvörðunum
um stefnumótun að
því er varðar rann-
sóknir og vísindi?
Spurningar á borð við þessar
voru til umræðu í höfuðstöðvum
OECD, Efnahags- og framfara-
stofnunarinnar, í París 26. og 27.
september, þegar ráðherrar vís-
inda- og tæknimála frá aðildar-
löndunum komu þar saman. Hér á
landi eins og víða annars staðar
fellur þessi málaflokkur undir
menntamálaráðuneytið, en Rann-
sóknarráð íslands er hin opinbera
stofnun, sem mest kemur að fram-
kvæmd stefnu íslenskra stjórn-
valda á þessu sviði. Á ráðherra-
fundi OECD var að þessu sinni
einkum litið á fjárfestingar í vísind-
um og tækni í alþjóðlegu sam-
hengi.
í Morgunblaðsgrein, sem ég las
í fiugvélinni á leið heim af fund-
inum, mátti sjá staðfestingu á því,
að ekki er síður brýnt fyrir okkur
en aðra að leita svara við spurning-
um, sem nefndar voru hér í upp-
hafi. I greininni, sem birtist 28.
september og er eftir Baldur
Hjaltason, forstjóra Lýsis hf., er
vakið máls á því, hvemig efla eigi
frumkvæði íslenskra fyrirtækja í
nýsköpun, rannsókn-
um og þróun. Baldur
telur hlut Háskóla ís-
lands of mikinn, þegar
litið sé á úthlutun
styrkja úr opinberum
sjóðum til þessara
mála hér. Hann segir:
„Þessi verkefni eru
síðan oftast unnin al-
farið innan veggja
Háskóla íslands eða
rannsóknastofnana at-
vinnuveganna, sem
leiðir oft til takmark-
aðrar markaðsþekk-
ingar og markaðssam-
banda sem eru nauð-
synleg til að nýsköpun
skili árangri og auknum arði í
þjóðarbúið."
Baldur Hjaltason telur skýring-
una á þessari ásókn Háskólans og
annarra opinberra stofnana í rann-
sóknarfé stafa af þörf þeirra fyrir
sértekjur vegna lítilla opinberra
fjárframlaga. Eftir hinar miklu
umræður á ráðherrafundinum í
París er ég ekki viss um, að þessi
skýring dugi. Málið snýst ekki síð-
ur um almenna stöðu háskóla,
hvaða markmið menn setja sér við
úthlutun á fé til nýsköpunar og
rannsókna og hvernig staðið er að
umsóknum um fjármunina.
í niðurstöðum ráðherrafundar-
ins kemur fram, að vísindasamfé-
lagið eða kerfið verði að laga sig
að breyttum aðstæðum, þar á
meðal væntingum almennings
varðandi félagslegt og efnahags-
legt gildi þess starfs, sem unnið
er á vettvangi þess. Talið er, að
við núverandi aðstæður sé megin-
verkefnið fólgið í því að endurmeta
hlutverk háskóla, sem myndi
kjarna vísindasamfélagsins í flest-
um löndum, og jafnvægið á milli
Stefnumörkun varðandi
vísindi og tækni er alls
staðar til endurmats,
segir Björn Bjarnason,
o g telur brýnt að rann-
sóknarstarf nýtist á öll-
um sviðum þjóðlífsins.
hefðbundinnar þekkingar-fram-
leiðslu (rannsókna) óg þekking-
armiðlunar (kennslu) í skólunum
annars vegar og hins nýja hlut-
verks þeirra hins vegar, sem felst
í þekkingar-yfirfærslu (bein aðstoð
og ráðgjöf við atvinnulífið). Það
er þó ekki sjálfgefið, að rannsókn-
ir leiði til einhvers eða færi eitt-
hvað í aðra hönd. Við þetta endur-
mat má ekki skerða hið mikilvæga
hlutverk háskóla, að stunda rann-
sóknir án þess að þær hafi aug-
ljóst hagnýtt gildi, spyrja gagnrýn-
inna og forvitnilegra spurninga og
leiða í ljós hið óvænta. Það endur-
nærir og skerpir háskólana í því
meginviðfangsefni þeirra að veita
sívaxandi Ijölda námsmanna víð-
tæka menntun á grundvelli bestu
fáanlegrar þekkingar á hveijum
tíma. I þessum efnum þarf að leita
skynsamlegs jafnvægis.
Á fundinum voru menn einnig
sammála um, að huga sérstaklega
að afstöðu ungs fólks til vísinda
og tækni. Afstaða þess skipti ekki
aðeins máli vegna starfa þess á
þessum vettvangi sem vísinda-
menn og verkfræðingar heldur
þegar litið væri til hæfni allra til
að átta sig á gildi vísinda og
tækni. Viðhorf almennings ræður
Björn
Bjarnason
Það kemur ekki til mála
að fresta Gilsfjarðarbrú!
ALLT FRÁ árinú
1984 hefur Vegagerð-
in haft til athugunar
brúargerð yfir Gils-
ijörð frá Kaldrana yfir
í Króksfjarðarnes, í
kjölfar tillögu Matthí-
asar Bjarnasonar þar
að lútandi sem hann
flutti á Alþingi með
stuðningi allra þing-
manna Vestfjarða og
Vesturlands.
Samkvæmt áætlun-
um og viljayfirlýsing-
um allra sem að þessu
máli hafa komið átti
að bjóða verkið út um
mánaðarmótin maí-
júní, í síðasta lagi júní-júlí. Nú virð-
ist vera að koma í ljós að fyrirheitin
og Ioforðin sem menn hafa treyst
að að staðið verði við varðandi Gils-
fjarðarbrú eru í endurskoðun og I
fréttum undanfarna daga hefur hvað
eftir annað verið nefnt að fram-
kvæmdinni verði frestað. Skera eigi
niður samkvæmt óframkomnum
ijárlögum um 7-900 milljónir í vega-
framkvæmdum á landinu.
Eg trúi ekki að fjölmiðlar hafi
nokkra vitneskju um hvað ríkistjórn
hyggst skera niður, almennir þing-
menn eins og undirritaður hafa
ekki fengið upplýsingar um tillögur
þar að lútandi. Það getur ekki ver-
ið að stjórnarþingmenn sem hafa
gefið loforð og hástemmdar yfirlýs-
ingar um brúargerð yfir Gilsfjörð,
standi ekki við þær og
hafist verði handa ekki
síðar en í haust 1995.
Mér er kunnugt um
að öll gögn eru tilbúin
fyrir útboð og hefðu
getað verið tilbúin fyrr.
Afsakanir sem hafa
komið frá Vegagerð-
inni vegna tafa eru
marklausar, það er ein-
hver sem tefur fyrir
málinu. Getur það verið
að háttvirtur ráðherra
borðaklippir eigi þar
hlut að máli?
Orð skulu standa
Á fundum með
heimamönnum fyrir og eftir kosn-
ingar hafa þingmenn gefið fyrirheit
um málið. Ég sem þetta rita hef
heyrt heimamenn á svæðinu lýsa
því yfir, að ef ekki verði staðið við
umrædd fyrirheit muni það koma
fram í stuðningi við þá sem bregð-
ast í þessu milkilvæga máli. Ég
verð nú að játa að ég legg ekki
mikinn trúnað á þær yfirlýsingar,
það er sama hvað framsókn og íhald
hefur lagt á fólk í byggðum sem
liggja næst Gilsfirði, það hefur allt-
af sett x við sitt gamla B eða D.
Það er ekki vegna þess að ég haldi
að fólk skipti um skoðun vegna
frestunar þessarar framkvæmdar
að ég rita þessi orð, heldur vegna
þess að ég tel að orð eigi að standa.
Því skora ég á alla þingmenn Vest-
Ég skora á þingmenn
Vestfjarða og Vestur-
lands, segir Gísli S.
Einarsson, að sjá
til þess að Gilsfjarðar-
brú verði boðin út
nú í október.
Ijarða og Vesturlands að sjá til
þess að Gilsfjarðarbrú verði boðin
út nú í október og framkvæmdir
geti hafist meðan tækifæri er til
vegna veðurs. Ef skera þarf niður
í vegaframkvæmdum verður það
að gerast annarsstaðar. Ég er reiðu-
búin að ganga til þess verks af
sanngirni með öðrum þingmönnum
með jöfnuð í huga og með mark-
mið fyrri ríkisstjórnar að leiðarljósi
um stækkun þjónustusvæða, sam-
einingu sveitarfélaga og aukna
þjónustu í verslun og atvinnulífi.
Mikilvægi Gilsfjarðarbrúar er
ekkert vafamál, það var meira og
minna ófært í tvo mánuði á síðasta
vetri milli byggðarlaga sem eiga
allt undir öruggum samgöngum
með tilliti til áðurnefndra mark-
miða.
Höfundur er þingmaður á Vestur-
landi.
Gísli S.
Einarsson
úrslitum um það, hver eru tengsl
vísinda við þjóðlífið allt. Allt skóla-
kerfið verður að taka mið af þessu.
Jafnframt er nauðsynlegt, að fyrir
opnum tjöldum sé rætt um gildi
vísinda og tækni með þátttöku
fulltrúa stjórnvalda, atvinnulífs,
vísindasamfélagsins og annarra,
sem láta sig þessi mikilvægu mál
varða.
Ljóst er, að hér á landi verður
vísindasamfélagið aldrei jafnfjöl-
mennt og hjá stærri þjóðum.
Breyting í upplýsingatækni veldur
því hins vegar, að Ijarlægðir
skipta minna máli en áður. Vís-
indamaður getur verið í jafnnánu
rannsóknarsambandi við mann í
annarri heimsálfu og í sömu há-
skólabyggingu. Hér eins og ann-
ars staðar þarf þó að leiða inn-
lenda krafta saman til að ná best-
um árangri og nýta fjármuni með
skynsamlegum hætti.
Við Islendingar hljótum að
fagna auknu alþjóðlegu samstarfi
í vísindum og tækni. Á evrópskum
vettvangi höfum við sótt um styrki
til margvíslegra verkefna, sem
hafa verið gjaldgeng í hinni hörðu
samkeppni þar. Við veijum einnig
háum ijárhæðum á ári hverju til
sameiginlegra evrópskra sjóða og
til þátttöku í samvinnu Evrópu-
þjóðanna. Hér á landi og í hafinu
umhverfis er unnt að stunda vís-
indarannsóknir, sem falla undir
stórverkefni á alþjóðlegan mæli-
kvarða. Þetta eru „megascience“
-verkefni, eins og þau eru nefnd
á erlendum tungum. Lúta þau
meðal annars að hnattrænum
breytingum og snerta jarðfræði,
veðurfræði og haffræði. Við hljót-
um að skilgreina rannsóknarverk-
efni hér á þann veg, að þau falli
innan stórverkefnaramma, þar
sem tilefni gefast.
Yfirstjórn innlendra rannsókn-
armála var breytt á síðasta ári.
Full reynsla er ekki komin á hið
nýja Rannsóknarráð íslands. Það
hlýtur að vera enn brýnna hér en
í hinum stærri löndum, að allir
taki höndum saman í rannsóknar-
málum. Við höfum síður efni á
því en aðrir, að háskólar einangr-
ist og sinni aðeins hnýsirannsókn-
um. Erfitt er að finna óumdeildan
mælikvarða til að meta gildi rann-
sókna. Eðli máisins samkvæmt
hlýtur hann að vera rúmur, því
að enginn getur sagt fyrir um
hagnýtt gildi vísinda- og rann-
sóknarstarfs. Besta tryggingin
fyrir því, að niðurstöður og þekk-
ing nýtist til fulls fæst með því
að ryðja burtu múrum á milli vís-
indasamfélagsins og annarra
þátta þjóðfélagsins.
Höfundur er menntamálaráð-
herra.
<I<1<I<1<I<1<I<I<4<I<4<I
Dömuhaustfatnaður,
stórar stærðir.
Tösku-, slæðu- og hattaúrval.
Nýjar sendingar.
Hán
s. 553-2347.
!>!>!>!>♦>!>!>!>!>!>!>!>
Jólaefni - 700 gerðir
úr að velja. Verð frá kr. 385 til kr. 947 pr. m.
Gífurlegt úrval af jólaföndursniðum, bókum, blúndum og
satínborðum. Föndurlímið vinsæla ávallt til hjá okkur.

m-
VIRKA
.-.•k' Mörkin 3 við Suðurlandsbraut.
•:‘s- Sími 568-7477
Opið mán.-föst.
kl. 10-18.
og laugard.
kl. 10- 14.
Eftirlitsstofniin EFTA
Flæði vöru, vinnuafls, þjónustu og fjármagns er frjálst innan Evrópska
efnahagssvæðisins. EES-sainningurinn felur í sér jafnbindandi reglur
hvað þetta varðar fyrir þær þjóðir EFTA sem aðild eiga að honum
(Island, Noregur og Liechtenstein) og gilda milli hinna fimmtán aðildar-
ríkja Evrópusambandsins.
Til að tryggja gildistöku og framkvæmd fjórfrelsisins styðst EFTIR-
LITSSTOFNUN EFTA við áþekkar reglur og hefur áþekk völd og
framkvæmdastjórn Evrópusamhandsins gagnvart aðildarríkjunum.
Þrátt fyrir að starfsmenn stofnunarinnar eru alla jafna ríkisborgarar
EFTA-rikjanna Jiriggja er stofnunin einnig reiðuhúin að taka til greina
umsóknir frá borgurum annarra ríkja, er aðild eiga að samningnum.
Frá og með 1. desember 1995 hyggjumst við ráða til starfa fuUtrúa cr
her áhyrgð á eftirfarandi inálailokkum:
- félagslegt öryggi
- vernd á réttindum launþega
- jöfn nieðferö karla og kvenna
- öryggi og heUbrigði á viiuiustaö
Starfsmaðurinn sem við óskum eftir að ráða þarf að hafa lokið
háskólanámi í lögfræði eða öðru áþekku námi er gerir honum/henni
kleift að takast á við einn eða fleiri af ofantöldum málaflokkum.
Þá ætti hann að hafa starfsreynslu af að minnsta kosti einum þeirra.
Þekking á reglum Evrópusambandsins „aequis communautaire",
á þessum sviðum yrði metin sem mjög inikilvægur kostur.
Umsækjanda ber einnig að hafa afliurða vald á ensku, jafnt munnlega
sem skriflega, en hún er opinhert mál EFTA og ágæta þekkingu á annað-
hvort norsku, íslensku, þýsku, dönsku eða sænsku. Frönskuþekking
er mjög æskileg.
Umsóknarfrestur rennur út: 20. októher 1995.
Frekari upplýsingar um stöðuna veitir:
Dr. Hannu von Hertzen, frainkvæmdastjóri.
Skrifstofa frjáls flæðis fólks, þjónustu og fjárntagns.
Sími: 00 32-2-2861-860.
Umsóknareyðublöð er hægt að nálgast hjá:
Administration
EFTA Surveillance Authority
Rue de Tréves 74, B - 1040 Brussels
Sími: 00 32-2-2861-891, fax: 00 32-2-2861-800