Morgunblaðið - 07.10.1995, Qupperneq 4

4 LAUGARDAGUR 7. QKTÓBER 1995____________________________________________________________MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Fyrsta umræða um fjárlagafrumvarpið á Alþingi í gær
Eingreiðslur færðar
inn í bótakerfið
í fjárlagaræðu flármálaráðherra á Alþingi í
gær kom fram að gert sé ráð fyrir að festa
eingreiðslur Iqarasamninga inn í grunn bóta-
kerfís almannatrygginga og að jaðarskattar
bamafjölskyldna lækki. Stjórnarandstaðan
segir engar nýjar leiðir famar í frumvarpinu.
SkjálftavlrknflQ^^ og vestur af Hveragerði
llfof J Stærsti skiálftinn varð kl. I /
REYKJAVIK
íO
{
Hengill^
Stærsti skjálftinn varð kl.
03:37 og var hann 3,5 á
richter-kvaröa. Nokkrir
eftirskjálftar fylgdu og
færðist virknin til vesturs.
Skammt vestur af
Fremstadal, varð Z' Hverageröi ir
jarðskjálfti kl. 10:45
og var hann 2,5 á
richter-kvarða. —i / /\K£ í Se f -r H. ,
Þorlákshöfn
{,/
ly/
-■i' /.
Skjálftahrinan byrjaði um
kl. 01 með smáskjálftum
sem áttu upptök nálægt
Ölkelduháisi.
Skjálftahrinan stóð yfir frá um
kl. 01 aðfaranótt föstudags og
framtil kl. 11 að morgni.
—
SZ
Ibúar vakna við
drunur o g skjálfta
í FJÁRLAGARÆÐU sinni ræddi
Friðrik Sophusson m.a. um áhrif
þess afnáms sjálfvirkni í skatta- og
útgjaldamálum sem fjárlagafrum-
varpið gerir ráð fyrir og sagði að
með auknum stöðugleika í verðlags-
málum væru ekki lengur rök fyrir
sjálfvirkri verðuppfærslu ýmissa
bóta- og afsláttarliða í takt við vísi-
tölubreytingar. Ráðgert er að ákveða
breytingar á fjárhæðum við af-
greiðslu fjárlaga hveiju sinni. í fram-
haldi af þessu hefur verið ákveðið
að helstu afsláttar- og bótaliðir skatt-
kerfisins verði óbreyttir á næsta ári
og ekki er gert ráð fyrir að gjald-
skrár verði hækkaðar né skattar og
gjöld sem verið hafa tengd vísitölu,
s.s. bifreiðaskattur, bensíngjald og
skattur í Framkvæmdasjóð aldraðra.
Varanlegar eingreiðslur
Sömu grundvallarbreytingar verða
gerðar varðandi gjöld almannatrygg-
ingakerfísins, að sögn fjármálaráð-
herra. „Sjálfvirk tenging við laun er
afnumin. í staðinn er gerð sú mikil-
væga breyting að svokallaðar ein-
greiðslur, sem hingað til hafa verið
ákveðnar í tengslum við gerð kjara-
samninga hverju sinni, eru felldar inn
í frumfjárhæðir tryggingabótakerfís-
ins. Þetta þýðir að bótafjárhæðir
hækka í flestum tilvikum meira um
næstu áramót en annars hefði orðið.
Jafnframt þýðir þetta að eingreiðsl-
urnar verða varanlegar. Ekki þarf
lengur að semja um þær í kjarasamn-
ingum. Þeirri óvissu er því eytt,“
sagði Friðrik Sophusson.
Friðrik gerði einnig grein fyrir því
að hann hefði þegar óskað eftir til-
nefningu ýmissa aðila í nefnd til að
vinna að endurskoðun tekjuskatts-
kerfísins með það að markmiði að
lækka jaðarskatta. Nefndin eigi að
skila tillögum fyrir árslok 1996 og
stefnt sé að því að tillögumar geti
verið lögfestar næsta haust og komið
til framkvæmda á árinu 1997.
Lægri jaðarskattar
barnafj ölskyldna
í þessu sambandi nefndi hann að
samkvæmt fjárlagafrumvarfjinu væri
gert ráð fyrir að dregið verði úr tekju-
skerðingu bamabótaauka. „Þetta
jafngildir því að dregið verði úr jaðar-
áhrifum skattkerfisins og er þannig
fyrsta skrefíð í átt til almennrar lækk-
unar jaðarskatta og jaðaráhrifa. Með
þessu er jafnframt staða barnaíjöl-
skyldna með þunga framfærslubyrði
treyst. Þessar tillögur em enn í mótun
en gera má ráð fyrir að jaðarskattur
þriggja til fjögurra bama fjölskyldna
geti lækkað umtalsverð og bamabæt-
umar jafnframt hækkað um allt að
10 þúsund krónur á mánuði sé miðað
við 200 þúsund króna mánaðartekjur
hjónanna. Jaðaráhrifín jafngilda allt
að 10% lækkun jaðarskatts," sagði
Friðrik Sophusson.
Við fyrstu umræðu um fjárlaga-
frumvarpið lýstu talsmenn stjómar-
andstöðunnar sig sammála markmið-
um frumvarpsins en kváðust tor-
tryggja leiðimar. í því efni væri ekk-
ert nýtt í frumvarpinu að fínna. Mar-
grét Frímannsdóttir, Alþýðubanda-
lagi, sagði frumvarpið einkennast af
því að enn ætti að höggva í sama
knémnn og skera niður þjónustu við
sjúklinga og aðra sem ættu undir
högg að sækja. Þetta væm sömu
gömlu úrræðin og einkennt hefðu
fjárlagafrumvörp alla valdatíð Frið-
riks Sophussonar.
Fmmvarpið tefldi í tvísýnu friði á
vinnumarkaði þar sem hæpið væri
að verkalýðshreyfingin tæki þeirri
kjaraskerðingu sem það boðaði þegj-
andi. Ágúst Einarsson, Þjóðvaka,
sagði að í fmmvarpinu væm engar
nýjar leiðir famar.
Kristín Halldórsdóttir, Kvennalista,
gagnrýndi m.a. að alþingismönnum
hefði ekki verið sýndur sami trúnaður
og aðilum vinnumarkaðarins og Sam-
bandi sveitarfélaga sem kynnt hefði
verið eftii frumvarpsins áður en það
var lagt fram.
Framsókn gagnrýnd
Gísli S. Einarsson, Alþýðuflokki,
spurði hvort heilbrigðisráðherra og
Sturla Böðvarsson varaformaður fjár-
laganefndar ætluðu að láta það yfir
sig ganga að framkvæmdum við Gils-
fjarðarbrú yrði frestað þrátt fyrir yfír-
lýsingar fyrir kosningar. Hann og
fleiri stjómandstöðuþingmenn gagn-
lýndu sérstaklega það að Framsókn-
arflokkurinn, sem lofað hefði 12.000
nýjum störfum fyrir aldamót í kosn-
ingabaráttunni og haft hefði á lofti
slagorðið Fólk í fyrirrúmi, stæði að
þessu fjárlagafrumvarpi, sem gengi
gegn fiestum kosningaloforðum
flokksins.
Halldór Ásgrímsson utanríkisráð-
herra sagði að meginmarkmið ríkis-
stjómarinnar væri að draga úr halla-
rekstri ríkissjóðs og skuldasöfnun og
stuðla þannig að vaxtalækkun og
hagvexti. Valdi Alþingi því verkefni
að samþykkja á næstu árum hallalaus
fjárlög skapist samkvæmt spá Þjóð-
hagsstofnunar 9.000 störf í landinu
fyrir aldamót og sé þá ekki gert ráð
fyrir stóriðjuframkvæmdum. Mark-
mið Framsóknarflokksins um 12.000
störf fyrir aldamót sé því fyllilega
raunhæft.
HVERGERÐINGAR vöknuðu upp
af værum blundi við töluverðar
drunur og jarðskjálfta, 3,5 á Ric-
hter-kvarða, um kl. 3.30 í fyrri-
nótt. Ragnar Stefánsson, jarð-
skjálftafræðingur segir að virknin
hafí hafist á Olkelduhálsi, 5 til 7
km norður af Hveragerði, og færst
til vesturs. Hann segir ekki hafa
komið fram vísbendingar um að
meira væri í vændum.
Ragnar sagði að smáskjálftar
hefðu byijað upp úr kl. 1 í fyrri-
nótt. Stærsti skjálftinn hefði verið
3,5 á Richter-kvarða á fjórða
tímanum um nóttina. Eftirskjálftar
hefðu fylgt honum og færst til
vesturs. Þegar virknin var að dofna
tók hún sig skyndilega upp aftur
og varð jarðskjálfti, 2,5 á Richter-
kvarða, skammt norður af Skíða-
skálanum í Hveradölum kl. 10.45
í gærmorgun.
Ragnar sagði ekki óeðlilegt að
virknin tæki sig upp. „Við áttum
í rauninni von á því hrinan færði
sig til og gæti verið að dofna niður
þótt hún tæki sig upp aftur,“ sagði
hann.
Mesta virkni frá ’52-’54
Ragnar sagði að virknin suður
undir Hengli hefði ekki verið meiri
frá 1952-1954 frá því í júlí-ágúst
í fyrra. Hann sagði að skýringin
fælist í jöfnum og þéttum plötu-
hreyfingum. „Þótt virknin sé hvim-
leið er hún ekki endilega slæm því
hún kemur í veg fyrir að mikil
orka hlaðist upp og leysist úr læð-
ingi með virkilega stórum jarð-
skjálfta. Þá er yfirleitt verið að
tala um tugi eða hundruð ára,“
sagði hann.
Ragnar sagði að töluvert hefði
verið hringt á vakt Veðurstofunnar
frá Hveragerði vegna skjálftanna
í fyrrinótti. Einhveijir hefðu fundið
þá í Reykjavík.
Engar skemmdir
Hvergerðingar virðast almennt
hafa vaknað við miklar drunur
rétt áður en stóri skjálftinn reið
yfir í fyrrinótt. íbúarnir segja að
drunurnar hafí verið miklar og
óhuggulegar. Sjálfur jarðskjálftinn
var snarpur og jörð titraði lengi.
Ekkert virðist hafa skemmst eða
dottið úr hillum. Hins vegar skröltu
munir í hillum og glamraði í öllu
lauslegu.
Margir sögðust í samtali við
fréttaritara Morgunblaðsins hafa
stokkið fram úr og ætlað út og
mörgum varð ekki svefnsamt eftir
að jarðskjálftinn reið yfír. Þótt j
Hvergerðingar séu orðnir vanir
skjálftum að þessu tagi bregður
þeim alltaf jafn mikið við titring-
inn.
Spænskar ástríður
mæta þýskri reglu
Morgunblaðið/Halldór
INGVAR E. Sigurðsson og Halldóra Bjömsdóttir sýna afbragðsleik.
LEIKUST
Þ j ód I e i k h ús i ð , Litla
s v i ð i ð
SANNURKARLMAÐUR
Eftir Tankred Dorst. íslensk þýðing:
Bjami Jónsson. Leikarar: Halldóra
Bjömsdóttir, Hilmar Jónsson, Ingvar
E. Sigurðsson og Rúrik Haraldsson.
Leikstjóri: Maria Kristjánsdóttir.
Leikmynd: Óskar Jónasson. Búning-
ar: Helga Rún Pálsdóttir. Lýsing:
Ásmundur Karlsson. Danshöfundur:
Ástrós Gunnarsdóttir. Föstudaginn
6. október.
FERNANDO Krapp er ríkur
maður og að eigin áliti og margra
annarra karlmennskan holdi klædd.
Hann á því skilið að fá fallegustu
konuna sem völ er á, konu sem er
kvenleikinn holdi klæddur; sönn
kona handa sönnum karlmanni.
Svo einfalt er það og gengur að
sjálfsögðu eftir, burtséð frá því
hvað hin tilvonandi brúður er að
tuldra í byijun.
Það eru hreinar línur, eins og
þessar sem leikritið snýst um
(a.m.k. á yfirborðinu). í verkinu
takast andstæður á 5 sífellu, bæði
á opinskáan og dulinn hátt: karl-
kona, styrkur-veikleiki, heilbrigt-
sjúkt, heiðarleiki-undirferli o.s.frv.
Undirliggjandi grunndrættir verks-
ins eru þannig allir nokkuð klárir
og augljósir.
María Kristjándóttir leikstjóri
eykur þessi áhrif með því að velja
stílfærða útfærslu á verkinu. Og
það sama er að segja um leikmynd
og búninga. Notaðir eru fáir en
sterkir litir - svart og rautt er ríkj-
andi - og lítið er um leikmuni.
Sviðið er aflangt og rýmið mikið
fyrir þá fáu leikarar sem leika í
sýningunni. Það eru Ingvar E. Sig-
urðsson og Halldóra Björnsdóttir
sem fara með aðalhlutverkin, hlut-
verk hjónanna Júlíu og Femando
Krapp, og það mæðir mikið á þeim
að gæða einfalt svart rýmið lífi.
Þetta tekst þeim á aðdáunarverðan
hátt, leikur beggja og samleikur
er frábær.
Hilmar Jónsson leikur þriðja
hjólið undir vagninum, hann er
hugsanlega elskhugi Júlíu (það vit-
um við ekki fyrir víst) a.m.k. er
hann sá aðili sem er keppinautur
Fernandos, andstæðingur sem
hann þarf að sigra. Ég var ekki
sátt við túlkun Hilmars á greifan-
um. Hann er of yeikgeðja, of aum-
ur til að geta talist verðugur and-
stæðingur hins sanna karlmanns.
í túlkun hans skorti þann þokka
sem „Don Juan“-týpa verður að
hafa til að bera. Rúrik Haraldsson
var í litlu hlutverki föður Júlíu og
reyndi lítið á hann, en hann skilaði
hlutverkinu ágætlega.
Tankred Dorst er Þjóðveiji og
byggir hann þetta leikverk á
spænskri smásögu eftir Miguel de
Unamuno. Nú er það svo að hin
spænska og hin þýska þjóðarsál er
í grundvallaratriðum ólík, næstum
ósamrýmanleg (a.m.k. þær frum-
hugmyndir sem við gerum okkur
um þessar tvær þjóðir). Hugsanlegt
er að í því sé að fínna skýringuna
á því hvers vegna maður situr að
sýningu lokinni með þá tilfinningu
að verkið hafi endanlega ekki geng-
ið upp: Að hin þýska regla eigi illa
við hinn spænska ástríðuhita og
óreiðu tilfinninganna. Þrátt fyrir
afbragðsleik Halldóru og Ingvars,
viðeigandi sviðsmynd og búninga,
og texta sem er á köflum mjög
skemmtilegur, þá er eitthvað sem
virkar ósannfærandi í uppfærslunni
í heild. Vera kann að stílfærslan
sé of mikil. Hún veldur því m.a.
að umskipti eru mjög snögg; bæði
milli tíma og rúms í framvindu
leiksins, en ekki síður í tilfinningum
persóna. Það er lítið sem ekkert
nostrað við smáatriði, hinar hreinu
grundvallarlínur eru ráðandi.
Ahorfandinn stendur uppi með
spurningar um hvað það er sem
ræður sveiflum og umskiptum til-
finninga - en fær engin svör. Til
að njóta verksins verður áhorfand-
inn því að gefast stílfærslunni á
vald, fallast á að kjarni verksins
-sé falinn, liggi milli lína og atriða
leiksins, bak við sjáanlegar athafn-
ir leikaranna. Út frá því má svo
vafalaust spá mikið og spekúlera
um vald peninganna og veldi til-
fínninganna, um sannleika og lyg*>
um eðli ástarinnar o.s.frv. Ég hefði
þó kosið að fá meira upp á yfirborð-
ið, að sjá nánar útfærðar þær miklu i
tilfinningar sem óneitanlega búa í
verkinu.
Heildaráhrif sýningarinnar voru
þau að efnið væri á einhvern hátt
bælt, að það næði ekki að blómstra.
Og það er satt að segja undarlegt
að upplifa slík heildaráhrif þegar
aðalleikarnir fara á kostum. Hérna
hlýtur því ábyrgðin að vera hjá leik- t
stjóra og þeim stíl sem hún velur j
uppfærslunni. . . .
Soffía Auður Birgisdóttir