Morgunblaðið - 28.10.1995, Blaðsíða 28

28 LAUGARDAGUR 28. OKTÓBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
Bílalán samræmast ekki
hlutverki Tryggingastofnunar
ÞEIR viðskiptavinir
Tryggingastofnunar,
sem þurfa á bifreið að
halda vegna hreyfí-
hömlunar, geta átt rétt
á ýmsum bifreiðahlunn-
indum. Um er að ræða
bensínstyrk, niðurfell-
ingu bifreiðaskatts,
styrki til kaupa á bif-
reið, ýmsa hjálpar-
tækjastyrki og lán til
bifreiðakaupa. Nú hefur
Tryggingaráð ákveðið
að Tryggingastofnun
muni hætta að veita lán
til bifreiðakaupa um
næstu áramót.
Svala Jónsdóttir
Eiga sér ekki stoð í lögum
Tryggingastofnun hóf veitingu
lána til bifreiðakaupa árið 1947, en
þá var aðgangur almennings að
lánsfé takmarkaður. Auk bílalána
veitti stofnunin öryrkjum námslán,
svo og lán til verkfæra- og tækja-
kaupa, án þess að fyrirmæli væru
um það í lögum. Með lagasetningu
um málefni fatlaðra hafa þessi verk-
efni flust til svæðisskrifstofa málefna
fatlaðra.
Ríkisendurskoðun hefur gert at-
hugasemdir við bílalán Trygginga-
stofnunar. í stjómsýsluendurskoðun
Ríkisendurskoðunar um
Tryggingastofnun seg-
ir: „Lán til bifreiða-
kaupa eiga sér ekki stoð
í lögum og samræmist
það tæpast hlutverki
Tryggingastofnunar að
stunda lánastarfsemi."
Aðstæður á
lánamarkaði hafa
breyst
Lánveitingum Trygg-
ingastofnunar var fyrst
og fremst ætlað að gera
fötluðum kleift að fá
lán, þegar erfítt var að
fá lán á almennum
markaði. Nú er framboð
lána á fjármagnsmarkaði mun meira
og mörg fyrirtæki bjóða hagstæðari
lán en Tryggingastofnun, hvað varð-
ar lánstíma, upphæð lána, aldur bif-
reiða og ábyrgðir.
Bílalán Tryggingastofnunar voru
lengst af á sambærilegum kjörum
og lán á almennum lánamarkaði, þó
að nokkuð hafi dregið í sundur á
verðbólgutímum. Hagstæð vaxtakjör
lánanna voru því ekki meðvitaður
tilgangur þeirra, heldur afleiðing
verðlagsþróunar í landinu. Árið 1992
ákvað Tryggingaráð að vísitölubinda
bílalánin og þá var um leið gert ráð
Lán Tryggingastofhun-
ar til bifreiðakaupa eiga
sér ekki stoð í lögrim
og samræmast ekki því
hlutverki stofnunarínn-
ar, segir Svala Jón-
dóttír, að annast lífeyr-
is-, sjúkra- og slysa-
tryggingar.
fyrir áfangahækkunum vaxta.
Bílalánin hafa borið 1% vexti, en
nú var komið að framkvæmd vaxta-
hækkunar. Vaxtamunur á.bílalánum
Tryggingastofnunar og lánum á al-
mennum lánamarkaði hefði orðið
hverfandi, ef nokkur, eftir fyrirhug-
aða hækkun. Því taldi Tryggingaráð
ekki lengur grundvöll fyrir þessum
lánveitingum stofnunarinnar.
Fjárveiting er ekki fyrir hendi
Þegar úthlutun bílalána hófst, var
Tryggingastofnun með sjálfstæðan
fjárhag. Fjármunir til lánveitinganna
voru teknir af rekstrarafgangi. Þar
ISLENSKT JVIAI
Bernharð Haraldsson skóla-
meistari kemur mér í nokkurn
vanda sem stundum fyrr. Ég
þakka honum það athæfi. Bréf
hans er í fimm tölusettum liðum
og ég reyni að gera því helsta
nokkur skil:
Bemharð segin
1. „Eins og þú veist þurfa
kennarar stundum að tví- eða
margtaka fræðin, áður en nem-
andinn er fullnuma. Þá kemur
fyrir, að nemandinn les alls ekki
heima og fer á mis við fróðleik-
inn. Fyrir skömmu gerðir þú orð-
ið „vélarvana" að umræðuefni. í
Morgunblaðinu segir nýverið frá
því, að vélbáturinn Oddbjörg sé
„vélarvana" suðaustur af Ingólfs-
höfða. Reyndist báturinn hafa
fengið á sig brotsjó með þeim
afleiðingum að vél hans bilaði,
en var eftir því sem best varð séð
enn á sínum stað í bátnum.“
Með hliðsjón af því, sem B.H.
segir vitna ég í 814. þátt:
„Til er lýsingarorðið vanur
með eignarfalli. Það merkir að
vera án, vanta. Handar vanur í
Hávamálum er einhendur, hann
vantar aðra höndina. Stundum
verður okkur orðs vant. Þetta
kemur fram í breyttri mynd
(veikri) í nokkrum óbeygðum lýs-
ingarorðum, svo sem aflvana og
máttvana. Mikill vöxtur hljóp
um skeið í samsetninguna „vél-
arvana" um skip og það þó að
þau væru ekki vélarlaus. Það
dugði mönnum til þessa orðs,
að vélin væri biluð. Nú ætla
ég að segja fréttamönnum, til
hróss, að þeir hafa lagað þetta
að verulegu leyti og segja til
dæmis aflvana eða með bilaða
vél og fleira sem rétt er.“
Viðbót nú: Satt best að segja
þykir mér og ýmsum öðrum ekki
mjög ámælisvert að nota orðið
vélarvana um skip sem er með
„aflvana“ vél, þó að á þessu séu
hnökrar ef menn vilja vera hárná-
kvæmir. En aðrar eins merking-
arbreytingar hafa gerst átölulítið.
„2. í æsku minni voru sperðlar
hinn besti matur. Nú kallast þeir
bjúgu og bragðast vel. Þeir voru
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
820. þáttur
kenndir við hráefnið, sem þeir
voru unnir úr, s.s. hrossabjúgu
úr hrossaketi o.s.frv. Því undrast
ég er ég heyri verslun eina aug-
lýsa „sveitabjúgu" margoft fyrr
í mánuðinum. Finnst þér þetta
standast skv. þinni málvenju?"
Já, mér finnst standast að tala
um „sveitabjúgu“, þó að það sé
ekki eftir minni málvenju. Ég
geri ráð fyrir að þetta séu „þjúgu
búin til í sveitum" eða önnur sam-
bærileg. Ég man eftir útláta-
naumum bónda sem þótti kaupa-
fólk heimtufrekt og kröfuhart um
aðbúnað og viðurgjöming. Meðal
annars vildi það, að hans sögn,
hafa „kaupstaðarfæði“.
Sperðlar heyrist enn og man
ég vel eftir hjákátlegri auglýsingu
ekki fyrir löngu. Þar voru aug-
lýstir hlið við hlið „hrossasperðl-
ar“ og „ömmusperðlar“.
Enn er frá því að segja, að nú
örlar meira en lítið á kynskiptingu
hjá bjúgum. Bjúga (= hið boga-
myndaða) er nafnorð í hvorug-
kyni, beygist eins og auga og
nýra. Þar af kemur Bjúgna-
krækir. Ekki skulum við fara að
tala um „þær bjúgurnar" og það-
an af síður *Bjúgukræki.
Bernharð orðrétt:
„3. í dagblaði _var fjallað um
verslunarrekstur. Í feitletaðri fyr-
irsögn var talað um „opnun-
artíma“, en í meginmáli fréttar-
innar um „afgreiðslutíma". Var
blaðamaðurínn ekki að rugla
saman þeim tíma er tekur að
opna verslunina, snúa lykli og
snerli, þ.e. „opnunartíma'* og
þeim tíma er afgreiðsla má fara
fram þ.e. „afgreiðslutíma“?“
Umsjónarmaður: Orðið „opn-
unartími" er ótækt í merkingunni
„tíminn sem búðin er opin“. Ekki
tekur nema andartak að opna
búðina. Ég er á sama máli og
bréfritari og vitna auk þess í
góða menn eins og Árna Böðvars-
son og málfarsráðunauta varp-
anna. Ef menn hugsa málið er
afgreiðslutími örugglega allar
þær stundir sem búðin er opin,
en „opnunartími" er áður skii-
greindur.
Nú hvíli ég mig á bréfi B.H.
um hríð og geymi síðari hlutann
næsta pistli.
Matthías Jochumsson var á
samkomu, ^ þar sem deildu sr.
Amljótur Ólafsson og Guðmund-
ur á Sandi. „Fundargerð" Matth-
íasar í hringhendum samhendum
er gott dæmi um bullandi mælsku
hans og hagmælsku. Þijú fyrstu
erindin em svo:
Heyrist styr í herbúðum,
höldur spyr að tíðindum;
vex þá byr I voðanum;
„Varstu á fyrirlestrinum?"
Hljóðagöngin hreinsaði,
hallaði vöngum preláti,
vall og söng í vélindi,
veifaði öngum glottandi.
Fellur Doná freyðandi
úr Friðjónssonar stálkjafti,
hendist on’í helvíti:
hann er konungsgersemi.
★
... Prik fær Einar Sveinbjörns
son veðurfræðingur fyrir að muna
að ísland er í Evrópu og Frakk-
land er á meginlandi þeirrar
heimsálfu.
En ráðherra utanríkismála á
íslandi í útvarpinu: „Síðan eiga
ýmsir aðrir [umsækjendur að
framkvæmdastjórastöðu NATO]
eftir að koma upp á borðið."
★
Áslákur austan sendir:
Maron á merinni situr,
mjög er hans reiðslq'óti vitur.
En visku sína eigin
hans áfram um veginn
ekki í þverpokum flytuiv
Spurningum ósvarað: 1) Kristinn G.
Jóhannsson eftir símbreytinguna: „Hvaða
sími er á Kroppi í Eyjafjarðarsveit?"
Símadaman á móti: „Hver er kroppurinn?"
2) I hvaða félagi skyldu þeir vera sem
tala sífellt um þetta og hitt „úti í þjóðfé-
laginu“? Ætli þeir séu inni í þjóðfélaginu
sjálfír eða utan við það?
sem aidrei hefur verið nein fjárveit-
ing til bílalána, hefur fjármagn til
lánanna verið tekið úr rekstri stofn-
unarinnar.
Bílalán Tryggingastofnunar hafa
kostað mikla vinnu í ýmsum deildum
Tryggingastofnunar og hjá umboðs-
mönnum. Lánastarfsemi fellur ekki
að hlutverki Tryggingastofnunar,
sem er að annast lífeyris-, sjúkra-
og slysatryggingar. Auk þess getur
varla talist eðlilegt að stofnunin taki
„veð“ í framtíðarbótagreiðslum líf-
eyrisþega með þeim hætti, sem nú
er gert.
Afgreiðsla bílalána Trygginga-
stofnunar hefur oft valdið óánægju,
þrátt fyrir skýrar reglur. Ellilífeyr-
isþegar þurfa að skila læknisvottorði
um hreyfihömlun til að fá lánin og
lánveitingar eru byggðar á læknis-
fræðilegu mati. Tryggingaráð af-
greiðir síðan hveija einstaka umsókn
um bílalán. Sú fyrirhöfn sem fylgir
bílalánum Tryggingastofnunar er
vart réttlætanleg, þegar á það er lit-
ið að um er að ræða þjónusþu, sem
sinnt er annars staðar í þjóðfélaginu.
Fylgst verður með
framkvæmd
Tryggingaráð hefur falið forstjóra
Tryggingastofnunar að fylgjast með
framkvæmd þessara breytinga á
starfsemi stofnunarinnar í sam-
þykkt Tryggingaráðs er óskað eftir
því að stofnunin veiti viðskiptavinum
sínum upplýsingar um bílalán á al-
mennum lánamarkaði. Mun Trygg-
ingastofnun leita eftir samvinnu við
lánastofnanir um upplýsingamiðlun
til viðskiptavina.
Jafnframt er forstjóra falið að láta
fylgjast með því, hvort viðskiptavin-
um Tryggingastofnunar sé synjað
um slík lán á almennum lánamark-
aði. Ef fram koma kvartanir eftir
áramót, um að viðskiptavinum
Tryggingastofnunar sé neitað um
bílalán, munu Tryggingastofnun og
Tryggingaráð bregðast við þeim.
Þær upplýsingar, sem stofnunin afl-
aði sér um lánamarkaðinn, benda
hins vegar til þess að nægt framboð
sé af lánum til bifreiðakaupa og því
ættu ekki að skapast nein vandræði
vegna þessa.
Höfundur er dcildarstjóri
fræðslu- og útgifudeildar Trygg-
ingastofnunar ríkisins.
Sjálfstæðis-
konur, gerum
okkur gildandi
Opið bréf til
sjálfstæðis-
kvenna
Ásgerður
Halldórsdóttir
TIL AÐ auka hlut
kvenna í starfí Sjálf-
stæðisflokksins verða
sjálfstæðiskonur að
ganga til leiks af fullri
alvöru á öllum sviðum.
Málefnanefndir á veg-
um flokksins, sem
starfa milli landsfunda
og skila áliti fyrir
landsfund, eru 24 tals-
ins.
Þær eru:
Byggðanefnd, efna-
hagsmálanefnd, hús-
næðismálanefnd,
iðnaðarnefnd, orku-
nefnd, sjávarútvegs-
nefnd, Skattamála-
nefnd, skóla- og
fræðslunefnd, sveitar-
stjórnanefnd, umhverf-
is- og skipulagsnefnd,
utanríkismálanefnd,
viðskipta- og neytenda-
nefnd, vinnumarkaðs-
nefnd, tryggingamála-
nefnd, íþróttá-, æsku-
lýðs- og tómstunda-
nefnd, nefnd um sam-
göngu- og fjarskipta-
mál.
Þessar ofangreindu nefndir, alls
16, hafa formenn sem allir eru karl-
kyns, síðan koma eftirtaldar 6
nefndir sem hafa formenn sem er
kvenkyns:
Mikilvægt er fyrir stöðu
flokksins, segja greinar-
höfundar, að konur láti
meira að sér kveða í
flokksstarfi.
Heilbrigðisnefnd, jafnréttis- og
fjölskyldumálanefnd, nefnd um mál-
efni aldraðra, landbúnaðamefnd,
stjómskipunarnefnd, ferðamála-
nefnd, nefnd um upplýsingamál.
Mikilvægt er fyrir framtíð flokks-
ins, að sem flestar konur taki þátt
í starfí málefnanefnda, geri sig gild-
Helga
Ólafsdóttir
Katrín
Gunnarsdóttir
Margrét
Sigurðardóttir
andi og gefí kost á sér til að stýra
formennsku þeirra. Hlutfallið 16
karlar og 6 konur verður að bæta.
Formenn málefnanefndar geta haft
áhrif á að konur séu tilnefndar og
taki virkan þátt í því stefnumark-
andi starfi sem málefnanefndir
starfa að; við treystum á ykkar
stuðning.
Virk þátttaka kvenna í stjóm-
málastarfi er frumskilyrði þess að
unnt sé að styrkja stöðu Sjálfstæð-
isflokksins. Með samstöðu karla og
kvenna getum við öll gengið bjartsýn
inn í 21. öldina.
Kjörorð okkar er:
„Sjálfstæðiskonur látið að ykkur
kveða og málefni flokksins ykkur
varða.“
Ásgerður Halldórsdóttir viðskipta-
fræðingur, Helga Ólafsdóttir
framkvæmdastjóri, Katrín Gunn-
arsdóttir fulltrúi, Margrét Sigurð-
ardóttir viðskiptafrœðingur.