Morgunblaðið - 28.10.1995, Blaðsíða 42

42 LAUGARDAGUR 28. OKTÓBER 1995
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
GUÐRÚN
DAVÍÐSDÓTTIR
+ Guðrún Davíðs-
dóttir, hús-
freyja á Grund í
Skorradal fæddist á
Arnbjargarlæk í
Þverárhlíð 6. októ-
ber 1914. Hún lést
á sjúkradeild
Hrafnistu i Reykja-
vík 18. október síð-
astliðinn. Foreldrar
hennar voru hjónin
Davíð Þorsteinsson
bóndi, hreppstjóri
og oddviti á Arn-
bjargarlæk, og
Guðrún Erlends-
dóttir kona hans frá Sturlu-
reylgum í Reykholtsdal. Hún
átti tvö yngri systkini, Andreu,
f. 9. nóvember 1916, húsfreyju
í Norðtungu í Þverárhlíð, sem
gift er Magnúsi Kristjánssyni
bónda þar frá Hreðavatni í
Norðurárdal, og Aðalstein, f.
3. apríl 1919, d. 11. september
1990, bónda á Ambjargarlæk,
sem kvæntur var Brynhildi
Eyjólfsdóttur frá Skálmar-
nesmúla í Austur-Barðastrand-
arsýslu.
Arið 1935 giftist Guðrún
Pétri Bjarnasyni, f. 8. desember
1903, d. 10. desember 1944,
bónda og hreppstjóra á Grund
í Skorradal. Böm þeirra em:
1) Bjami, f. 30. aprfl 1936, deild-
arsljóri í Reykjavík, kvæntur
Magneu Kolbrúnu Sigurðar-
dóttur og eiga þau þijú böm,
Guðrúnu, f. 1963, Pétur, f. 1967,
og Sigurð, f. 1970. 2) Guðrún,
f. 29. júlí 1937, skrif-
stofustúlka í
Reykjavík, og á hún
einn son, Pétur Rún-
ar Pétursson, f.
1972. 3) Davíð, f. 2.
aprfl 1939, bóndi,
hreppstjóri og odd-
viti á Grund, kvænt-
ur Jóhönnu Guð-
jónsdóttur og eiga
þau fjögur böm,
Pétur, f. 1974, Jens,
f. 1976, Guðrúnu, f.
1978, og Guðjón El-
ías, f. 1981. 4) Jón,
f. 3. mars 1942, flug-
stjóri þjá Flugleiðum.
Guðrún hélt búskap áfram á
Grund eftir lát manns síns.
Arið 1951 kom til hennar sem
bústjóri Þorgeir Þorsteinsson,
f. 26. ágúst 1902, frá Miðfossum
í Andakíl. Þau eignuðust eina
dóttur, Áslaugu, f. 5. maí 1953,
hússtjómarkennara í Garðabæ,
sem gift er Ragnari Önundar-
syni, framkvæmdastjóra í
Reykjavík og eiga þau tvo syni,
Þorgeir, f. 1978 og Önund Pál,
f. 1982. Baraabaraabömin eru
tvö, Bjami Þór Pétursson, f.
1991, og Lea Vény Felice Lipp-
isch, f. 1992, börn Péturs og
Guðrúnar Bjarnabarna. Guð-
rún bjó á Gmnd til dánardags,
en með Davíð syni sínum frá
árinu 1962, og stóð hann fyrir
búinu frá þeim tíma.
Útför Guðrúnar fer fram frá
Hvanneyrarkirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 14.
HÚN TENGDAMÓÐIR mín, Guð-
rún á Grund í Skorradal, ein af
hetjum hversdagsins, hefur lokið
lífsstarfí sínu. Það var um páska
1959 að ég kynntist henni fyrst,
þá tæplega tvítug er ég kom með
syni hennar til að dvelja um hátíð-
ina í sveitinni. Ég var kvíðin og
óstyrk því að ég hafði heyrt margar
sögur af dugnaði hennar, kjarki og
ráðdeild við að byggja upp býlið
sitt eftir dauða manns síns. Hún
var aðeins þrítug þegar hún stóð
uppi ekkja með fjögur ung böm á
aldrinum þriggja til átta ára. Hún
varð að byija á því að kaupa jörð-
ina af tengdamóður sinni og síðan
að byggja upp allan húsakost. Hún
var víkingur til vinnu og oft varð
vinnutíminn langur og strangur
þegar gengið var bæði til úti- og
inniverka. En kvíði minn var
ástæðulaus. Hún tók mér af alúð
og lét mig fljótt finnast ég vera
eins og ein af heimilisfólkinu.
Grund í Skorradal var bæði
þingstaður og símstöð. Alla tíð var
því stöðugur gestagangur og öllum
boðið upp á kaffi, mat eða gistingu
eftir því hvers þurfti með í það
sinnið og ekkert til sparað í viður-
gemingi. Minnist ég þess að oft
var þröngt setinn bekkurinn og
fáar nætur yfir sumartímann svaf
húsmóðirin í rúmi sínu, en lét það
eftir einhveijum gestinum. Einnig
dvöldu alltaf mörg börn sumar-
langt á Grund í góðu atlæti og
lærðu að vinna undir hennar stjórn,
en hún var frábær í að segja þeim
til og láta þau vanda til þess sem
þau gerðu. Flest þeirra komu sum-
ar eftir sumar og var alltaf glatt
á hjalla. Það var stutt í gamansem-
+
Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúð og vinarhug við andlát og
útför föður okkar, tengdaföður, afa og langafa,
ÓLA GUÐMUNDSSONAR
útgerðarmanns,
Boðagranda 6.
Ægir Ólason, Þóra Einarsdóttir,
Ingi Ólason, Mínerva Haggerty,
Herbert Ólason, Ásta Gunnarsdóttir,
Elin Geira Óladóttir, Stefán Aðalsteinsson,
barnabörn og barnabarnabörn.
t
Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúð
og hlýhug við andlát og útför móður
okkar, tengdamóður, ömmu og
langömmu,
GUÐNÝJAR EINARSDÓTTUR,
Smáraflöt 9,
Garðabæ.
Jóhanna Greta Möller, Gunnlaugur Yngvi Sigfússon,
Sigríður Kristin Pálsdóttir, Snæbjörn Þór Olafsson,
Einar Kristján Pálsson, Árdís Bjarnþórsdóttir,
Ásgeir Heiðar Pálsson, Ingiríður Olgeirsdóttir,
Jóhann Georg Pálsson, Auður Laila Jónasdóttir,
barnabörn og barnabarnabarn.
ina og hláturinn á góðum stundum,
en hún mátti heldur aldrei neitt
aumt sjá og var alltaf tilbúin að
liðsinna þeim sem bágt áttu. Þau
voru mörg gamalmennin sem hún
tók til sín, hjúkraði á heimili sínu
síðustu ár þeirra, þar á meðal
hlynnti hún að foreldrum sinum í
fleiri ár, og dóu þau bæði á heim-
ili hennar.
Guðrún á Grund var búin fjöl-
mörgum góðum kostum. Henni lék
allt i höndum, bæði hin fínasta
handavinna og grófustu utanhúss-
verk og var gaman að vinna með
henni hvort heldur sem var í slátri
eða stórhreingemingum. Hún var
einnig mjög vel lesin og fróð og
hafði frá mörgu að segja af mönn-
um og málefnum. Hestakona var
hún svo að af bar og átti lengst
af ágæta reiðhesta. Hennar stærsta
ánægja var að komast á hestbak
og heyrði ég oft talað um það hve
glæsilegt par hún og Pétur vom
er þau riðu til Þingvalla á þjóðhátíð-
ina 1944. Síðustu árin þegar heilsan
var tekin að bila var oft viðkvæðið
að allt myndi lagast ef hún kæmist
á hestbak. Fyrir svo stórhuga konu
sem Guðrún var, var erfitt að sætta
sig við heilsuleysi og þjáningu og
að vera upp á aðra kominn. Nú
þegar hún er laus undan þeirri kvöl,
veit ég að henni hefur verið fagnað
af manni sínum, foreldrum, bróður
og fleiri ástvinum sem farin vom á
undan henni til eilífa landsins. Hún
þeysir nú þar um gmndir á Bleik
sínum í góðum félagsskap.
Að leiðarlokum vil ég þakka
tengdamóður minni kæra samfylgd
í 36 ár og bið henni allrar blessun-
ar guðs á nýjum slóðum.
Magnea K. Sigurðardóttir.
Nú hallar hausti óðum. Gróður
jarðar fellur fyrir vetri konungi.
Hætt er við að þeim sem eiga er-
indi í Borgarfjörðinn þessa dagana
þyki kuldalegt og sakni hlýrra sum-
ardaga. Og mannlífið er sama lög-
máli háð. Allt er af moldu komið
og allt hverfur aftur til moldar.
Miðvikudaginn 18. október sl.
lést tengdamóðir mín Guðrún Dav-
íðsdóttir frá Gmnd í Skorradal, 81
árs að aldri. Hún dvaldist síðustu
mánuðina að Hrafnistu í Reykjavík,
en heilsu hénnar var orðið þannig
farið að hún varð að vera stöðugt
undir læknishendi. Vonir um að
með dvölinni þar mætti breyta at-
burðarásinni bmgðust hins vegar,
þrátt fyrir góða umönnun og um-
hyggju bæði starfsfólks og nokk-
urra vistkvenna, sem tekið höfðu
henni opnum örmum. Því er nú
komið að leiðarlokum.
Ég hefí þekkt Rúnu í meira en
þrjátíu ár. Það var vorið 1963 sem
ég kom fyrst til sumardvalar að
Gmnd, þa á ellefta ári. Afi minn,
Ragnar Ásgeirsson ráðunautur hjá
Búnaðarfélagi íslands hafði lagt á
ráðin um þetta. Hann hafði vegna
starfa sinna kynnst fjölmörgum
bændum víða um land, ekki síst sem
fararstjóri í bændaferðum sem þá
vom reglulegar milli landshluta.
Hann var vinmargur maður og átti
víða innkomu. Hann var tíður gest-
ur á Gmnd og ég veit að það var
að vel athuguðu máli sem hann
beitti sér fyrir því að við þijú systk-
inin vomm til sumardvalar einmitt
á Grand. Systir mín var fyrst, síðan
ég og loks yngri bróðir minn.
Á Gmnd mnnu leikur og störf
saman i eitt. Sumrin mín þar urðu
sex, sem ég naut þess að fá að
taka þátt í fjölbreyttum bústörfum
í hópi góðra félaga. Við öðluðumst
svokallað verksvit, nokkuð sem ekki
er lært af bók. Af þessum kynnum
leiddi svo síðar að við Áslaug bund-
umst nánari böndum, þannig að ég
og Gmndarfólkið höfum átt samleið
um Iangan ,veg. Má segja að vel
hugsuð ráð afa míns hafí þama
reynst mér farsæl.
Að vera ellefu ára er góður ald-
ur. Þá er sagt að heilinn sé full-
þroskaður og hugurinn enn ósnort-
inn af þeim óróleik sem unglingsár-
unum fylgir stundum. Maður tók
því vel eftir öllu. Rúna bjó okkur
umhverfí sem gaf bjartsýni og
starfsgleði rými. Við krakkamir
vissum þó að sorgin hafði á ámm
áður knúð dyra. Hún hafði misst
mann sinn tæplega þrítug frá fjór-
um ungum bömum. En hún hafði
ekki látið undan síga heldur brotist
áfram og byggt jörðina upp. Maður
skynjaði því fljótt að húsmóðirin var
metnaðarfull kona. Hún gerði kröf-
ur um hirðusemi og hreinlæti, bæði
innan dyra og utan, hver maður
hafði sínar skyldur, bar sína ábyrgð
og var treyst til þess. Og það var
með nokkm stolti að maður skynj-
aði að Gmndarbúið var í fremstu
röð í þeirri miklu uppbyggingu sem
stóð yfír á bændabýlum landsins á
þessum ámm. En mestar kröfur
gerði hún til sjálfrar sín, var sístarf-
andi, jafnan fyrst á fætur og síðust
í háttinn.
„Sjálfs er höndin hollust" og „sá
veit gjörst hvar skórinn kreppir sem
ber hann á fætinum" gætu hafa
verið hennar kjörorð. Hún hafði
reynsluna. Henni var minna gefíð
um hugmyndir kenndar við sam-
vinnu. Mér kemur þetta stundum í
hug, þegar borgarbúar ræða um
vanda „landbúnaðarins" og
„bænda“. Líklega em engin heimili
og engin smáfyrirtæki á íslandi
betur rekin, upp til hópa, en ein-
mitt bændabýlin. Það er nú öðm
nær en að þetta fólk sé baggi á
þjóðfélaginu. En í vinnslustöðvun-
um hafa orðið afdrifarík mistök, í
nafni samvinnu. Ekki er því að
neita og af því má læra sitthvað
um stjórnun og nauðsyn skýrrar
ábyrgðar eigenda fyrirtækja. Kaup-
félagið, sem faðir Rúnu tók þátt í
að stofna og stjórna fyrr á öldinni,
hefur nú bæði gefíst upp á rekstri
mjólkurbús og sláturhúss.
Innandyra á Grund var allt með
sama svip. Ibúðarhúsið, sem er stórt
og reisulegt, var miðað við fjöl-
mennið sem þá var í sveitum að
sumarlagi. Stofur em stórar, útsýni
yfír vatnið og dalinn og til Skarðs-
heiðar. Þær em prýddar mörgum
listaverkum. En kannski segja bæk-
urnar sem Rúna eignaðist og las
mesta sögu um hana. Þar er marg-
ur kjörgripurinn og hún naut þess
að geta leitað í þann sjóð að vetrar-
lagi, þegar hægara var um. Áber-
andi gestkvæmt var á Gmnd og
það var eins og Rúna hændi að sér
úrvalsfólk, fólk sem ánægjulegt er
að hafa kynnst. Oft heyrði maður
gesti sem komu í fyrsta sinn í stof-
umar á Grand hafa orð á að þetta
væri glæsilegt heimili. Þar ríkti
reisn og rausn í senn.
Flest sumrin mín á Grund vom
foreldar hennar þar. Þau vom síð-
ustu æviár sín hjá Rúnu og létust
bæði á Gmnd í hárri elli. Að hafa
kynnst þeim auðveldaði mér að
skilja persónu hennar, því hún líkt-
ist þeim báðum.
Davíð Þorsteinsson á Ambjarg-
arlæk var mikill höfðingi. Maður
framtaks og framfara i atvinnulífi
og menningarmálum. Hann var orð-
inn hægfara og heymardaufur á
þessum tíma, en minnugur og
skemmtilegur. Hafði oft stráksleg-
an stríðnisglampa í augum. Margar
sögur em til frá fyrri ámm af Dav-
íð og gamansemi hans, sem gat
verið dálítið meinleg. Hann sat
gjarnan í hominu í eldhúsinu á
Grand og púaði pípu sína og rýndi
í blöð. Ef hann sá stráki bregða
fyrir brást varla að honum kom
eitthvert smáskens í hug og kunni
þá best að meta ef strákur gat svar-
að fyrir sig. Eitt sinn tókst mér
betur upp en endranær. Honum
sýndist ég víst eitthvað alvömgef-
inn á svip og sagði því: „Þarna er
10 ára gamall drengur með áttræð-
an haus.“ Svarið fékk hann um
hæl: „Og þarna er áttræður karl
með 10 ára gamlan haus.“ Þetta
gat þýtt að hann væri genginn í
bamdóm. Mér er í fersku minni að
gamli maðurinn ætlaði ekki að láta
mig sjá að hláturinn sauð í honum,
en hann hristist allur og kom þann-
ig upp um sig.
Móðir Rúnu, Guðrún Erlends-
dóttir, hafði allt annan stíl. Góðsem-
in var hennar aðalsmerki, hún var
áberandi mild og nærgætin, átti
alltaf hlý orð og handtök, ekki síst
þegar við krakkamir áttum í hlut.
Mikið orð hafði farið af gestrisni
hennar og rausnarskap sem hús-
móður á Arnbjargarlæk.
Framan af fannst mér Rúna líkj-
ast föður sínum mest, gamansemin
af sama toga, sami glampinn í aug-
um. En eftir því sem árin liðu
breyttist þetta. í hlutverki ömm-
unnar varð hún æ líkari móður sinni
og þess nutu bamabömin. Siðustu
árin sem foreldrar Rúnu lifðu þurftu
þau mikillar umönnunar við.
Umönnunar sem í dag er ekki talið
á færi einstaklinga og heimila að
veita. Það er engum blöðum um það
að fletta að á þessum tíma gekk
Rúna of nærri sér og naut ekki
fullkomlega góðrar heilsu eftir það.
En hún hafði gert það sem hún
vildi gera, vilji hennar var eins og
ósigrandi afl.
Samheldni hefur jafnan verið
mikil innan fjölskyldunnar á Gmnd.
Vafalaust hefur þungbær sorg vald-
ið og sú lífsreynsla að ná með þraut-
seigju að vinna bug á miklum erfíð-
leikum. Þessi mikla samstaða hefur
alla tíð haldist, þó mismunandi
starfsvettvangur hafí eðlilega orðið
hlutskipti fólks. Allir hafa lagst á
eitt í þeim efnum. Mér er þó hlutur
Þorgeirs tengdaföður míns ofarlega
í huga. Hann kom sem ráðsmaður
að Grund 1951 og hefur síðan ver-
ið þar. Ég varð aldrei var við að
hann glímdi við nein vandamál,
aðeins úrlausnarefni. Hann varð
fastur punktur í lífí Rúnu og bú-
skapnum. Hann var alltaf til stað-
ar, sístarfandi og skipti næstum
aldrei skapi. Og enn tekur hann á
móti manni á Gmnd, hress og kát-
ur, 93 ára gamall. En seinni árin
hafa Davíð og Jóhanna haldið merk-
inu á lofti. Þeim verður seint full-
þakkað þeirra framlag á tímum
langvarandi veikinda Rúnu. Og
Gmnd er í góðum höndum.
Nú er komið að leiðarlokum.
Sérhver endir hlýtur þó alltaf að
marka nýtt upphaf. Þó mannlegri
skynjun og skilningi séu sett mörk
vitum við þetta. Sú hugsun vermir
óneitanlega á þessum köldu dögum.
En Rúna mun einnig lifa í hugum
aðstandenda sinna og vina og þann-
ig halda áfram að veita þeim styrk
til að takast á við verkefni dagsins.
Minningin um Guðrúnu Davíðsdótt-
ur á Gmnd mun lifa. Blessuð sé
minning hennar.
Ragnar Onundarson.
Það syrtir að er sumir kveðja.
Eigi að síður er og verður bjart
yfír minningunni um Guðrúnu Dav-
íðsdóttur.
Endir er bundinn á sex áratuga
vináttusamband. Það samband var
þétt ofið kærleika og gagnkvæmu
trausti úr ótal þáttum. Hvorki togn-
aði það né brast þótt stundum væri
langt milli samfunda.
Hér var um að ræða annan þátt
í þriggja kynslóða vináttu sem hófst
sumarið 1934. Þá var að Arnbjarg-
arlæk í Þverárhlíðarhreppi rekið
sumargistihús, eins og víðar var í
Borgarfírði á þeim ámm, löngu
áður en hugtakið „bændagisting“
var upp fundið til bjargar dreifbýli
á íslandi.
Fá, ef nokkur bændabýli á ís-
landi, voru glæsilegri heim að líta,
en bæjarhúsin að Ambjargarlæk
og allt var að sama skapi þá inn
var komið. Þar hæfði hvað öðm,
innviðir og ábúendur.
Davíð Þorsteinsson var þá löngu
þjóðkunnur búskömngur og sveita-
goði, hreppsstjóri, oddviti og hvers
manns hollráður þeim sem til þurftu
að ieita og þeir voru margir þar í
sveit. Mun leit að bónda sem hafði
jafn óskorað traust sveitunga sinna.
Um Davið hafa ritað menn ná-
kunnugir m.a. í bókinni „Bóndi er
bústólpi", sem Guðmundur Jónsson
skólastjóri á Hvanneyri safnaði efni í.
Jafnræði var með þeim hjónum
Davíð og Guðrúnu Erlendsdóttur
frá Sturlureylq'um. Búið var stórt
og þurfti margs með, ekki síst þau
sumrin þegar um og yfír 30 sumar-
gestir bættust í hóp heimilisfólks.
Ollu stjórnaði Guðrún af rausn og
ráðdeild.
Meðal gesta að Ambjargarlæk
sumarið 1933 vom foreldrar mínir
og flaut ég þar með. Var þá stofn-