Morgunblaðið - 02.03.1996, Blaðsíða 28

28 LAUGARDAGUR 2. MARZ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Páll, Paul, Poul og
bankavextirnir
Vextir (%) í nokkrum löndum ísland
Belgía Danmörk England
Neyslulán 12,43 7,45-13,37 14,9-18,9 12,9-14,25
Yfirdr. á tékkar. 23,0 18,9 13,95-14,5
Greiðslukort 23,4-25,3 12,9 (raðg.)
Ríkisvíxlar (3 mán.) 3,27 4,3 6,1 7,6
Rikissk.br. (5 ár) 5,6 6,4 7,3 10,3
AF OPINBERRI um-
ræðu síðustu vikna
mætti ætla að banka-
vextir hér á landi væru
einhveijir þeir hæstu á
byggðu bóli. Það jaðrar
jafnvel við að bönkun-
um sé kennt um skulda-
vanda heimilanna og að
hagvöxtur hér á landi
jafnist ekki á við hag-
vöxt í spútnikríkjunum
í Suðaustur-Asíu. Þetta
er ekki rétt.
í fréttaþættinum
Hér og nú 19. febrúar
sl. voru vaxtamál bank-
anna til umíjöllunar. í
þættinum var m.a. rætt
við fréttaritara Ríkisútvarpsins í
Kaupmannahöfn. Hann greindi frá
því að hann hefði aflað upplýsinga
um vexti í nokkrum bönkum. Fram
kom að vextimir væru frá rúmlega
5% fyrir húsnæðislán og upp í
13.37% fyrir venjuleg neysluián.
Finnur
Sveinbjörnsson
Einnig upplýsti hann
að algengt væri að við
kaup á varanlegum
neysluvörum í verslun-
um, þ.e. raftækjum,
húsgögnum og öðrum
vörum af því tagi,
væri algengt að neyt-
endur greiddu rúmlega
20% vexti af lánum
sem þeir tækju!
Bankar eru oft treg-
ir til að veita öðrum
bönkum upplýsingar
um álagið sem þeir
bæta við grunnvexti
(kjörvextí) sína þegar
þeir veita einstaíding-
um og fyrirtækjum
lán. Því getur reynst erfitt að bera
saman vexti milli banka. Til að
kanna með einföldum hætti hvort
það væri rétt að bankavextir á ís-
landi væru mun hærri en gengur
og gerist erlendis leitaði ég til
tveggja íslendinga sem búsettir era
DOMAR VIRTRA ERLEDRA GAGN-
RÝNENENDA ERU ALLIR Á EINN VEG!
„Tveir þumlar upp"
SISKEL & EBERT
„Ein besta mynd ársins!
Richard Dreyfuss er frábær"
- MARILYN BECK, CHICAGO TRIBUNE SYNDICATE

Richard Dreyfuss
Mr.
Holland’s
Opus
Stórleikarinn Richard Dreyfuss er tilnefndur til
Óskarsverólauna fyrir magnaöa túlkun sína á
tónlistarkennaranum Glenn Holland í
stórskemmtilegri mynd sem allir elska og hefur slegíð
í gegn í Bandaríkjunum. Herra Holland var aJItaf á
leiðinni að semja tónverk lífs síns þangað til að hann
uppgötvaði aó stærsta tónverkið er lífió sjálft.
FORSÝNING í KVÖLD KL. 9.15.
HÁSKÓLABÍÓ
Einfaldur samanburður
bendir ekki til þess, seg-
ir Finnur Sveinbjörns-
son, að vextir af neyslu-
lánum hér á landi séu
óeðlilega háir miðað við
hliðstæða vexti erlendis.
erlendis, annar í London og hinn í
Brussel. Þeir höfðu samband við
viðskiptabanka sinn (NatWest í
London og Banque Bruxelles Lamb-
ert í Brassel) og spurðust fyrir um
vexti af neyslulánum til einstakl-
inga. Niðurstaðan, ásamt upplýs-
ingum frá fréttaritara Ríkisútvarps-
ins í Kaupmannahöfn og banka-
vöxtum hér á landi, er sýnd í með-
fylgjandi töflu.
Eg legg áherslu á að hér er alis
ekki um vísindalega úttekt að ræða
og fýrirvararnir era fjölmargir. Það
er nánast tilviljun að upplýsingarn-
ar eru frá Belgíu, Danmörku og
Englandi. Og í tveimur þessara
ríkja er einungis um að ræða upp-
lýsingar um vexti eins banka. En
séu vextir af lánum til einstaklinga
svo háir sem raun ber vitni í þessum
þremur ríkjum þá er ekki ólíklegt
að þeir séu enn hærri í löndum eins
og Grikklandi, Portúgal, Spáni og
Svíþjóð sem hafa búið við fremur
háa vexti um nokkurt skeið. Og
væntanlega má finna dæmi um lönd
þar sem vextir af einstaklingslánum
eru lægri en hér hefur komið fram.
Hins vegar legg ég ríka áherslu á
að þótt hér sé ekki um vísindalega
könnun að ræða gefur hún óneitan-
lega til kynna að allt tal um óeðli-
lega háa bankavexti til einstaklinga
hér á landi á ekki við rök að styðj-
ast.
í töflunni koma einnig fram vext-
ir af ríkisvíxlum og ríkisskuldabréf-
um á markaði í löndunum flórum.
Þar sést að þessir vextir era hæstir
hér á landi. Einnig er sérstök
ástæða til að vekja athygli á því
að bilið milli vaxta af ríkisverðbréf-
um og bankavaxta virðist vera
minna hér á landi en annars stað-
ar. Vextir ríkisverðbréfa eru hvar-
vetna lægstu vextir á markaði. Af
því má ráða að bankavextir og aðr-
ir vextir hér á landi munu ekki
lækka að ráði fyrr en það tekst að
lækka vexti af ríkisverðbréfum.
Með fjárlögum fyrir árið 1996 var
stigið mikilvægt spor í þá átt að
draga úr lánsfjárþörf ríkisins þó svo
að enn sé halli á ríkisbúskapnum
og hugmyndir um það innan fjár-
málaráðuneytisins að ríkissjóður
afli í auknum mæli lánsfjár innan-
lands í stað þess að leita á erlenda
markaði.
Sem fyrr segir bendir einfaldur
samanburður ekki til þess að vextir
af neyslulánum hér á landi séu
óeðlilega háir miðað við hliðstæða
vexti erlendis. Ef til vill væri ástæða
fyrir viðskiptaráðuneytið að láta
kanna þessi mál nánar, t.d. með
aðstoð Neytendasamtakanna og
systursamtaka þeirra erlendis hvað
vexti af lánum til einstaklinga varð-
ar og Verslunarráðs íslands hvað
vexti af lánum til smárra og meðal-
stórra fyrirtækja varðar. Og bank:
arnir gætu lagt hér hönd á plóg. í
leiðinni væri sjálfsagt að bera sam-
an einhverja liði í gjaldskrá banka
og þá þjónustu sem þeir veita.
Þannig er ég viss um að mörgum
hér á landi blöskraði ef þeir þyrftu
að greiða 250 kr. fyrir hveija blað-
síðu þegar þeir panta aukayfirlit
af bankareikningnum sínum og éf
þeir þyrftu að bíða í 3-4 daga og
allt upp í viku eftir því að andvirði
innleystra tékka bærist inn á reikn-
inginn. Þegar betur er að gáð er
nefnilega ekki ólíklegt að gjaldskrá
íslensku bankanna sé einstakling-
um og fyrirtækjum hagstæðari en
margur ætlar og þjónusta þeirra
betri. A.m.k. þótti fréttaritara Rík-
isútvarpsins í Kaupmannahöfn
ástæða til að nefna að þjónusta
banka í Danmörku væri stirð.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Sambands íslenskra viðskipta-
banka.
Helgi Hálfdanarson
Fíkniefni
AÐ UNDANFÖRNU hefur orð-
ið talsverð umræða um fíkniefni
og ýmislegan ófögnuð sem leitað
hefur í kjölfar þeirra. Það er eins
og þjóðin sé að vakna við þann
vonda draum, að hún hafi ekki
kunnað rétt viðbrögð við þessari
forsmán.
Augljóst mætti vera, að það sem
þar varðar mestu er einbeitt al-
menningsálit, sem fordæmir fíkn- .
ar-ómennskuna án linkindar og
uppgerðar-málsbóta. Og hollast er
öllum, að þar sé hvaðeina nefnt
réttu nafni,
Hins vegar hefur löngum borið
hvað mest á væminni mærð um
ungt fólk, sem eigi „við vandamál
að stríða". Talað er með virðulegri
respekt um það slys, sem alla geti
hent, að leiðast út á vímuefna-glap-
stigu. Menn virðast ekki átta sig á
því, að hið myrka orð „glapstigur“
og dularfull merking þess orkar
tælandi á vissa óreynda manngerð.
Ræfíldómur fíknarinnar kemur sér
upp lævísum ævintýraljóma þegar
hann er titlaður sem ískyggilegt
þjóðfélags-vandamál, í stað þess
að njóta sannmælis sem skammar-
legur heybrókarháttur.
Að sjálfsögðu er skylt að gera
allt sem verða má til að draga upp
úr svaðinu þá afglapa sem þangað
hafa flanað. Hitt skiptir þó ekki
minna máli, að í augum þeiira,
sem era að stálpast, sé afglapinn
afglapi, og svaðið svað en ekki
vettvangur djarfmannlegrar hegð-
unar, sem ástæða sé til að kynna
sér af eigin raun. Þar kæmi sér
öðra betur sú brýning, að sá er
alls volað skauð, sem lætur hafa
sig að slíku fífli.
En umræða þessi hefur fleiri
hliðar. Af henni mætti oft ætla,
að upprennandi kynslóð íslendinga
sé að drýgstum hluta fíknirónar
og áflogaskríll. Því fer að sjálf-
sögðu víðs fjarri. Glæsilegur meiri-
hluti íslenzkrar æsku er heilbrigt
og reglusamt dugnaðarfólk, bjart-
sýnt og lífsglatt, albúið þess að
takast á við hveija þá raun, sem
örlaganornin lumar á. Hins vegar
er sérhvert orð, sem gefur í skyn
víðtæka spillingu æskulýðsins,
ekki aðeins fjarri öllum veruleika,
heldur einnig háskaleg ginning.
Einhvern tíma var það kannað,
hve mikið væri um neyzlu tóbaks
í tilteknum skóla. í ljós kom, að
30 prósent nemendanna höfðu
bjástrað við reykingar meira eða
minna, og jafnvel lagt á sig þó
nokkur harmkvæli til að vígjast
þeirri siðareglu. Síðan var tekið
til að vola yfir þessum mikla sæg
ungmenna, sem ætti við svo erfið-
an vanda að etja, svo að þessi 30
prósent fóru að verka sem fjölda-
segull á kjölfestulaus krakka-flón,
sem halda að mannsbragð sé að
því að bjóða birginn öllu sem talið
er varhugavert.
Nær hefði verið að fagna þeirri
niðurstöðu könnunar, að 70 pró-
sent nemendaúna vora ekki þeir
aular að vilja endilega gera sig
að gömlum og ljótum skriflum sem
allra fyrst. Yfírgnæfandi meiri-
hluta kom ekki til hugar að farga
fegurð sinni og vellíðan fyrir vænt-
anlega sjúkdóma, kvalafulla og
banvæna, og það með ærnum til-
kostnaði.
Og þá verður mér hugsað til
útvarpsmanns sem nýlega átti
mjög gott viðtal við pilt, sem hafði
prófað að éta vímuskít og ekki
vitað fyrr en hann var kominn í
tukthús fyrir þjófnað, innbrot,
áflog og fleira af því taginu. Út-
varpsmaður þessi talaði við piltinn
af eðlilegu hispursleysi og setti
ofan í við hann fyrir að gera bæði
sér og sínum skaða og skömm
með heimskulegu athæfi, sem allir
vita að leiðir til hneisu og volæðis.
Þvílíkt sjálfsmark manns með fullu
viti á sér enga afsökun.
Strákanginn var greinilega illa
farinn af áti á alls konar óþverra,
og blakti þó í honum glæta af
blygðun. Spurningum og athuga-
semdum útvarpsmanns svaraði
hann af einlægni með kurteislegri
hógværð. Svo þegar viðtalstíminn
var á enda, klykkti útvarpsmaður
út hress í bragði og hughreyst-
andi: „Svo vona ég sannarlega að
þú eigir eftir að rífa þig upp á
rassgatinu og ganga sperrtur út
í lífið.“ Og strákur svaraði svo
kurteis og alvarlegur sem áður:
„Takk, sömuleiðis."
Ekki var laust við að ég þætt-
ist sjá gegnum holt og hæðir
kumpánlegt glott á vörum út-
varpsmanns um leið og hann
klappaði með hlýlegri kveðju á öxl
viðmælanda síns, sem greinilega
var að upplagi vænn strákur og
,vel gefínn. Allt viðmót þessa út-
varpsmanns var mjög við hæfi og
áreiðanlega mun hollara öllum
þeim er á hlýddu en ráðlaust nöld-
ur yfir þeim ungmennum sem
„eiga við vandamál að etja“.
Það skal ítrekað sem fyrr var
sagt, að allt ber að gera sem unnt
er, til að koma þeim ræflum til
manns sem illa era á sig komnir
af skítáti. Hitt er jafn-sjálfsagt,
að leitað sé allra leiða til vamar
gegn því, að beinlausir vesalingar
álpist í hundana. Réttilega er bent
á gildi íþrótta. Og þó er vafasamt,
að dekur við einstaklings-afburði
sé hyggileg stefna. Fáir komast í
úrvalslið, reyndar helzt þeir sem
sízt gætu lent í ræsinu. En af
vonbrigðum kann hins vegar illt
að leiða. Hollastir munu leikar sem
gefa öllum kost á að smakka sitt
eigið táp og fjör sem dugandi þátt-
takendur, án verðlauna-kapps, og
án vanmeta.
Eitt er það sem öðra fremur
gerir illt verra í þessum efnum,
og það er sú þjóðfélags-bæklun,
sem lamar fjölskylduna og gerir
mæðrum að lífsnauðsyn að van-
rækja börn sín og heimili til þess
að afla þess sem brýnast verður
talið. En það er önnur saga.