Morgunblaðið - 02.03.1996, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ
AUÐBJORG
TOMASDOTTIR
+ Auðbjörg Tóm-
asdóttir var
fædd 6. júlí 1901 í
Reykjavík. Hún lést
3. febrúar síðastlið-
inn á spítala í Hafn-
arfirði. Foreldrar
hennar voru hjónin
Tómas Eyvindsson,
bóndi í Vælugerði í
Flóa og síðar verka-
maður í Reykjavík,
f. 14. júní 1854, d.
2. febrúar 1916, og
Sigríður Pálsdóttir
húsfreyja, f. 9. des.
1864, d. 20. des.
1946. Systkini Auðbjargar voru
Páll, sjómaður, Eyþór, stýri-
maður, Þuriður (dó í bernsku),
Magnús Kjaran, stórkaupmað-
ur, Ingvar Kjaran, skipstjóri,
Þuríður Kjaran, húsfreyja,
Arnbjörg, ritari, og Bjarndís,
húsfreyja. Þau eru
öll látin nema
Bjarndís.
Hinn 10. júni
1922 gekk Auð-
björg að eiga Krist-
ján L. Gestsson,
verslunarstjóra hjá
Haraldarbúð og síð-
ar framkvæmda-
stjóra hjá Haraldi
Arnasyni heild-
verslun hf., f. 4. jan-
úar 1897, d. 5. apríl
1971. Börn Auð-
bjargar og Kristj-
áns eru Hólmfríður,
fyrrverandi skrifstofumaður,
Sigríður, fyrrverandi stjórnar-
ráðsfulltrúi, Tómas, stórkaup-
maður, og Edda, fyrrverandi
bankastarfsmaður.
Útför Auðbjargar fór fram í
kyrrþey 12. febrúar sl.
„TILVERA okkar er undarlegt
ferðalag“, segir skáldið Tómas
Guðmundsson í hinu vinsæla kvæði
Hótel Jörð. Ferð ömmu minnar,
Auðbjargar Tómasdóttur, reyndist
lengri en hana hafði órað fyrir.
Hún var á 95. aldursári, er hún
lézt. Það var því mikil gæfa, að
hún hafði lært að ferðast. Hún
skynjaði leyndardóma stórborga,
kunni manna bezt að skemmta sér
í góðum félagsskap, hafði gaman
af að riij'a upp liðin ævintýri, bar
samferðamönnum sínum ævinlega
vel söguna og hafði lært að njóta
hins smáa, sem fyrir augu ferða-
langs ber. Og þótt henni kunni
undir lok ævinnar að hafa legið
reiðinnar ósköp á, þá lét hún á
engu bera og sætti sig við að setj-
ast við hótelgluggann og bíða.
Vinátta okkar ömmu hófst fyrir
alvöru á námsárum mínum við
Háskóla íslands. Að loknum vinnu-
degi í skólanum hélt ég einatt beint
á fótboltaæfingu hjá Knattspyrnu-
félagi Reykjavíkur, sem var félag
afa og ömmu og allra þeirra afkom-
enda. Henni þótti ekki nema sjálf-
sagt að bjóða mér matarbita hjá
sér á Smáragötunni í hádeginu þá
daga, sem álagið var mest. Afi var
þá látinn fyrir allnokkrum árum,
en Arnbjörg, systir ömmu, sem við
kölluðum Bíbí, var með henni öllum
stundum. í minningunni eru krás-
irnar, sem þær reiddu fram, bæði
meiri og betri en skynsemin leyfir
að leggja trúnað á. Ég man, hve
sigurreifar þær voru, ef þeim tókst
að fá mig til að þiggja vel af sultu-
tauinu, sem þær nefndu svo og
þótti ómissandi með öllum mat. A
hinn bóginn olli ég þeim ævinlega
ólýsanlegum vonbrigðum með því
að neita að þiggja ijóma eða sykur
í kaffið. Fátt þótti þeim systrum
tilkomuminna en svart kaffi og
sykurlaust. En þetta var gott kaffi
með ilmi, sem minnti á sunnudag-
ana forðum, þegar fjölskyldan
safnaðist saman í stofunni á
Smáragötu. Nú hvfldi hins vegar
yfir henni ró og friður, ólíkur erli
þeim og gestalátum, sem ég hafði
upplifað þar sem barn. Það lá í
loftinu, að dögum ömmu á Smára-
götu 4 færi fækkandi. Síðan eru
liðin meira en 15 ár.
Amma var engin sagnakona og
ekki tiltakanlega ræðin, en þegar
minnzt var á gamla daga lifnaði
________________________________LAUGARDAGUR 2. MARZ 1996 41
MINNINGAR
yfir henni, og á góðri stund átti
hún til að bregða upp fyrir manni
skemmtilegum myndbrotum úr ævi
sinni. Foreldrar ömmu, Tómas Ey-
vindsson og Sigríður Pálsdóttir,
bjuggu í Skothúsinu, sem þá stóð
á mörkum Reykjavíkur. Eignuðust
þau átta börn, sem á legg komust.
Tómas var verkamaður og hafa
efni þeirra Sigríðar tæpast verið
mikil. Gestrisni sína kann amma
samt að hafa lært af foreldrum
sínum, því að hún sagði frá því,
að bændur, sem komu að sunnan,
hefðu einatt haft viðkomu í Skot-
húsinu, þurrkað framan úr sér og
þegið kaffisopa, áður en þeir héldu
í kaupstaðinn. Á fátækt heyrði ég
ömmu ekki minnast. Kynslóð alda-
mótanna lærði aldrei að kvarta og
börnin úr Skothúsinu báru öll dugn-
aði hennar vitni. Af þeim lifir nú
aðeins yngsta dóttirin, Bjarndís,
sem komin er fast að níræðu, en
leggur til sunds í Vesturbæjarlaug-
inni alla daga, þegar veður leyfír.
Amma átti því láni að fagna að
eiga alla tíð góða menn að, sem
báru hag hennar fyrir bijósti.
Magnús Kjaran, bróðir ömmu, sá
yngri systkinum sínum farborða,
fyrst eftir að faðir þeirra dó. Hann
varð síðar landskunnur athafna-
maður, og heyrt hef ég menn þakka
honum skipulag Alþingishátíðar-
innar 1930. Haraldur Ámason
kaupmaður réð ömmu til sín í Har-
aldarbúð aðeins sextán ára gamla.
Þar kynntist hún afa mínum,
Kristjáni L. Gestssyni verzlun-
arstjóra. Hann stofnaði síðar heild-
verzlun þá, er við Harald var kennd.
Sýnir það stórlyndi Haralds Árna-
sonar, að hann eftirlét öðrum nafn
sitt á heildverzlun, sem hann átti
sjálfur ekki hlut í.
Þau afi og amma trúlofuðu sig
í Öskjuhlíðinni sumarið, sem amma
varð átján ára. Það var af því til-
efni, sem Freysteinn Gunnarsson
orti ömmu vísur þær, sem urðu
einkunnarorð hennar. Hún flutti
þær af innlifun og kjarna þeirra í
þungum áminningartón, ætluðum
yngri kynslóðinni:
En það þarf bæði vilja og vit
að velja úr ungum sveinum.
Og það er tál og tvöfalt strit
að taka fleiri en einum.
Svo veldu þann, sem vænstur er,
og vill þig síðast missa.
Þá mun hún koma af sjálfu sér,
sælan að faðma og kyssa.
Amma lá ekki á þeirri skoðun
sinni, að hún hefði fylgt þessum
ráðum. Hún leyndi ekki aðdáun
sinni á afa, og ég held að hún
hafi varðveitt ást sína til hinztu
stundar. „Það var ekki hægt að
hugsa sér betri mann en hann afa
þinn,“ sagði hún oft. Samt er ekki
víst, að hún hafi alltaf verið sátt
við þær annir, sem fylgdu athafna-
manninum Kristjáni L. Gestssyni.
Hann starfaði mikið í Knattspymu-
félagi Reykjavíkur og var þar for-
maður um níu ára skeið. Um það
sagði amma: „Ég var alltaf af-
brýðisöm út í KR.“ Kunni hún
ýmsar sögur, sem gerðu þá afstöðu
hennar skiljanlega. Samt virtist
hún aðallega segja þær til að út-
skýra fyrir okkur, hve stolt við
mættum vera af afa. Eftirminni-
legust er e.t.v. saga um það, þegar
afi hafði boðið ömmu í reiðtúr á
sunnudegi út fyrir bæinn. Á tilsett-
um tíma var amma komin í reiðföt-
in, sem hún hafði keypt sérstak-
lega af því tilefni, en eins og oftar
lét afi bíða eftir sér. Leið svo dag-
urinn, án þess að afi léti í sér heyra,
unz ljóst var, að ekkert yrði úr
reiðtúmum þeim. Þá loks kom afi
brosandi út að eyrum og tilkynnti
henni glaður í bragði, að KR væri
búið að festa kaup á Bámnni, en
það var fyrsta húsið, sem KR eign-
aðist. Samt fór ekki framhjá nein-
um, hve góður eiginmaður afi var
og hve lagið honum var að koma
ömmu skemmtilega á óvart. Afi
var sjálfur bindindismaður og lagði
talsvert upp úr því, að vera ungum
íþróttamönnum fyrirmynd. Því eft-
irminnilegri er mér heimsókn afa
og ömmu til móður minnar einn
sunnudag í maí. Þar kom afi frísk-
legur að vanda með handklæðið
undir hendinni, nýkominn úr sundi,
en amma þreytulegri og settist inn
í stofu. Svo að lítið bar á, kallaði
afi mömmu fram í eldhús, þar sem
hann dró litla sérríflösku úr uppr-
úlluðu handklæðinu, svo að
mamma gæti boðið ömmu örlítinn
dreitil til hressingar. Þótti ömmu
að vonum mikið til þess koma,
hvað mamma bjó vel.
Árin með afa á Smáragötunni
voru vafalaust beztu ár ömmu. Þau
höfðu efnazt vel og lifðu þar góðu
lífi um nær hálfrar aldar skeið.
Þau eignuðust íjögur börn og fimm
bamabörn, sem litu öll á Smára-
götuna sem hornstein tilvem sinn-
ar. Hljóta margir að hafa notið
gestrisni þeirra á þessum áruin.
Sjálfur er ég til vitnis um gleðina,
sem ríkti á gamlárskvöld. Þar voru
frábærar veitingar af öllu tagi.
Ærsl fullorðna fólksins og kátína
stungu mjög í stúf við helgina, sem
ríkti þar á aðfangadagskvöld viku
áður. Hávær kliður fyllti stofurn-
ar, og líður glaðlegur söngurinn
mér ekki úr minni. Svona vildi
amma hafa fólk. Hún lét aldrei af
þeim sið að taka á móti okkur með
spurningunni: „Hafið þið ekki eitt-
hvað verið að skemmta ykkur?“
Bezt þótti henni að heyra, að við
hefðum á pijónum að ferðast til
útlanda. Það fannst henni eina vit-
ið. Sjálf var hún vön að fara á
hveiju ári, fyrst með afa og systr-
um sínum til skiptis, en með Bíbí,
eftir að afi dó. Hins vegar var
amma of mikili Reykvíkingur til
að una sér lengi úti á landi.
Það hefur vafalítið verið ömmu
og Bíbí mikið áfall að þurfa að
flytja af Smáragötunni. Þær til-
heyrðu gömlu Reykjavík og rötuðu
helzt ekki, er komið var langt aust-
ur fyrir Snorrabraut. Samt reyndu
þær að bera sig vel, er þær fluttu
á Hrafnistu í Hafnarfirði, fyrst í
lítið einbýlishús, en síðar á sjúkra-
deild. Mig grunar, að amma hafi
ekki hugsað sér að stanza þar
lengi. Bíbí dó árið 1991, en amma
settist í stól og leit aftur til liðinna
ára. Samt lét hún auðveldlega
trufla sig frá hugsun sinni, ef við
komum í heimsókn, fagnaði okkur
af innileik, þáði glas af sérrí, rifj-
aði upp gamla tíma, spurði barna-
barnabörnin, hvort þau væru ekki
trúlofuð, og bað okkur öllum Guðs
blessunar, er við kvöddum. Ár
ömmu á Hrafnistu urðu fleiri cn
hún kann að hafa kært sig um og
heilsan verri en hún vildi vera láta.
Samt kvartaði hún aldrei, kvað
starfsfólkið afskaplega þægilegt
og sagðist alltaf hafa það gott.
„Mig hefur aldrei skort neitt, og
ég hef alltaf haft nóg af öllu,“ var
viðkvæðið. Ég hygg, að boðskapur
hennar hafi verið sá, að kona, sem
átt hefði Kristján Gestsson, þyrfti
ekki að óska sér neins frekar.
Birgir Guðjónsson.
+ Ragnheiður Jó-
hannesdóttir
fæddist á Kvenna-
brekku í Dölum 6.
september 1911.
Hún lést á Reykja-
lundi 23. febrúar
síðastliðinn og fór
útför hennar fram
frá Dómkirkjunni 1.
mars.
ÉG HELD að hún
amma mín hljóti að
verða minnisstæð öllum
sem kynntust henni.
Hún var um dagana
búin að skjóta skjólshúsi yfír marga
og veita mörgum beina.
í haust þegar ég kom suður til
náms, bauð amma mér að búa hjá
sér í Hamraborg. Þáði ég boð henn-
ar og kom það okkur báðum vel.
Ég fékk húsnæði og við nutum fé-
lagsskapar hvort annars. Það var
gott að búa hjá ömmu. Hún mátti
helst ekki sjá að ég sóaði dýrmætum
kröftum og tíma frá námi í heimilis-
störfin. Hún var því alltaf á þönum
við að elda eitthvað gott handa okk-
ur, hafa til kaffi og aðrar kræsingar
á meðan ég sat við lestur. Á morgn-
ana beið mín hafragrautur og lýsi
til að ég færi vel mettur i skólann.
Hún hafði gaman af tilraunastarf-
semi í eldhúsinu og í innkaupaferð-
um okkar í Nóatún á sunnudögum
var það ósjaldan að hún keypti eitt-
hvað nýtt, bara svona
rétt til að prófa.
Eftirminnilegustu
stundir með ömmu
voru þegar hún sagði
frá. Það var bæði
áhugavert og iær-
dómsríkt í senn að
heyra hana segja frá
uppvaxtarárum sínum
í Dölunum og í Reykja-
vík. Magnþrungið þótti
mér einnig að heyra
hana segja frá náms-
árum sínum í Þýska-
landi nasismans.
Eins og gengur og
gerist með unga menn fór ég stund-
um út á lífið eða á rall, eins og
amma var vön að segja. Hún var á
því að það væri ágætt að ég skemmti
mér aðeins og liti í kringum mig.
Hún var stundum að spyija mig
hvort ég ætlaði ekki að fá mér
kærustu. Var ég þá vanur að ségja
að ég væri alltaf að spá eitthvað.
Hún lagði alltaf áherslu á það við
mig að þegar ég tæki mig til og
gifti mig þá yrði það í eitt skipti
fyrir öll. Annars var amma ánægð-
ust þegar ég var heima hjá henni í
rólegheitum. Hún hafði gjarnan á
orði að góðir eiginmenn svæfu
heima.
í desember fylgdist amma spennt
með prófunum hjá mér og hélt í
þann gamla góða sið að fylgja mér
til dyra og spýta á eftir mér til að
allt gengi vel. Að leiðarlokum þakka
ég ömmu minni fyrir að vera svona
góð við mig.
Sigfús.
Fagna þú, sál mín. Lít þú víðlend veldi
vona og drauma, er þrýtur rökkurstiginn.
Sjá hina helgu glóð af arineldi
eilífa kærleikans á bak við skýin.
Fagna þú, sál mín, dauðans kyrra kveldi,
kemur upp fegri sól, er þessi’ er hnigin.
(Jakob Jóh. Smári)
Ragnheiður tengdamóðir mín er
fallin frá og sem betur fer varð
henni að ósk sinni að fá að kveðja
án þess að þurfa mikla hjúkrun.
Veikindastriðið stóð aðeins eitt dæg-
ur. Fyrir hálfum mánuði var hún
við skírn yngsta bamabarnabarns-
ins. Til jóla hélt hún sitt heimili og
réð sínum ráðum með Sigfúsi syni
mínum, sem hún hafði i fæði og
húsnæði. Verkareitur Ragnheiðar
var heimilið og hlutdeild í óvenju
viðburðarríku og umsvifamiklu lífi
eiginmannsins. Það fór ekki mikið
fyrir Ragnheiði á opinberum vett-
vangi en þeim mun atkvæðameiri
var hún í stjórnun og rekstri heimil-
isins og uppeldi barnanna. Heimilið
var í föstum skorðum, hver hlutur
á sínum stað, máltíðir á föstum tím-
um og öll störf unnin á réttum tíma.
Oft stóð stóri kjötsúpupotturinn full-
ur og sem flestir velkomnir í mat.
Á sunnudögum var fjölskyldan oft
saman komin í pönnukökukaffi og
eigum við dýrmætar minningar frá
öllum þessum samverustundum.
Fram á síðustu stund var Ragnheið-
ur alltaf til með morgunmat
snemma og vakti sitt fólk og lagði
á ráðin fyrir daginn, gjarnan með
snjöllum orðatiltækjum og máls-
RAGNHEIÐUR
JÓHANNESDÓTTIR
háttum, hvort sem fólk var að fara
á fund, í próf eða vinnu og þreyttir
fengu að leggja sig í gömlu mjúku
plussófana.
Heimili þeirra Odds og Ragnheið-
ar á Reykjalundi var einstakt á sinn
hátt. Að ýmsu leyti þjónaði það sem
sendiráð fyrir gesti sem komu að
skoða Reykjalund og í aðra röndina
var það nokkurs konar félagsmið-
stöð og sjúkrahótel. Ragnheiður var
stór í stykkjunum, lét umbúðalaust
í ljós hvað henni þótti. Hún var fljót
að skipta skapi og fljót að fyrirgefa
og fljót að bregða við til hjálpar þar
sem þess var þörf. Hún bar taka-
markalausa umhyggju fyrir fjöl-
skyldu sinni og fylgdist nákvæm-
lega með högum okkar allra. Ragn-
heiður var greind og fróð og sagði
afskaplega vel frá. Við áttum marg-
ar góðar stundir þegar við spjölluð-
um fram á nótt og hún sagði sögur
frá borgarlífinu í Reykjavík, sögur
úr Dölunum þar sem hún var í sveit
á stórbýlinu Fellsenda og sögur frá
ferðalögum með Oddi um lönd og
álfur. Fróðlegt var að heyra hana
lýsa Þýskalandsdvölinni og ekki síst
var merkilegt að heyra hana segja
frá mörgum þjóðfrægum mönnum
sem hún hafði kynnst á lífsleiðinni.
Þau voru alltaf eins og unglingar,
hún og Oddur þegar þau voru að
fara í Selá og gistu hjá okkur á
leiðinni. Ekki síst var glatt á hjalla
þegar Gústi og Helga voru með
þeim.
Fyrir nokkrum árum fórum við
Olafur með þær Kvennabrekkusyst-
ur, Ragnheiði, Guðnýju og Elínu í
pílagrímsferð um Dalina. Þessi ferð
var líkust leiksýningu. Það var svo
sérstakt að heyra þær lýsa lífinu í
sveitinni á fyrsta fjórðungi aldarinn-
ar. Á heimleiðinni fórum við í kaffi
í Hítardal til Leifs frænda þeirra,
en þangað höfðu þær komið ungar
á hestum. Ragnheiður var einstak-'
lega greiðvikin og taldi ekki eftir
sér að passa barnabömin eða snú-
ast á bílnum í alls konar erindum.
Það var oft gaman að fara í „búðar-
leik“ þegar ég kom suður eða hún
kom norður. Síðast í sumar kom hún
norður um verslunarmannahelgina
keyrandi með Oddi Ólafssyni jr. og
þá áttum við saman sólríka góða
daga.
Eg uppskar ríkulega af kynnum
mínum við mína kæm tengdamóður
og varla líður sá dagur að ég vitni
ekki í eitthvað sem hún hefur gert
eða sagt. Fyrir alla hennar gest-
risni, umhyggjusemi og vináttu
þakka ég af heilum hug.
Blessuð sé minning góðrar kónú
sem gaf fólkinu sínu af gildum sjóði
hjarta síns.
Kristín Sigfúsdóttir.
BLÓMABÚÐ
MICHELSEN |
| 1 lOLAGARUl S. 557 3460. |
|
\ AÐEINS ÞAÐ BESTA
| í GLEÐi OG SORG. |
v" ’ ÁRA
STARFSRfYNSLA
f UTFARAR-
SKRHYTINGUM.
\ p* I
MICHFISFN •