Morgunblaðið - 17.03.1996, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 17. MARZ 1996 13
ERLEIMT
Páfagarður herðir tökin á kirkjunni
í Rómönsku Ameríku
Frelsunar-
guðfræðingar
á undanhaldi
Jóhannes Páll II. páfi hefur á síðustu
árum skipað tugi íhaldsamra biskupa
í Rómönsku Ameríku og þannig
dregið úr áhrifum frelsunarguð-
fræðinnar, sem skaut rótum innan
kirkjunnar í þessum heimshluta fyrir
rúmum aldarfjórðungi.
SVONEFNDA frelsunar-
guðfræði má rekja til 2.
Vatíkanþingsins (á árun-
um 1962-65) sem gekk
frá ályktunum um stöðu kirkjunn-
ar og aðlögun hennar að sam-
tímanum. Á næstu árum tóku kaþ-
ólskir frelsunarguðfræðingar í
Rómönsku Ameríku að tengja guð-
fræðina við marxíska þjóðfélags-
gagnrýni. Þetta leiddi til „kirkju-
legra grunnsamfélaga“, þar sem
leikmenn og klerkar brutu til
mergjar trúarleg og félagsleg rit
og beittu sér fyrir samfélagslegum
breytingum til að leysa alvarleg
vandamál eins og fátækt.
Sumir fylgismenn frelsunarguð-
fræðinnar réttlættu ofbeldi til að
ná félagslegum markmiðum sín-
um. Nokkrir þeirra gengu til liðs
við vinstrisinnaðar skæruliða-
hreyfingar til að beijast gegn
hægrisinnuðum stjórnvöldum,
Páfagarði til mikillar hrellingar.
Jóhannes Páll páfi hefur alltaf
verið tortrygginn í garð guðfræði-
kenninga sem bera keim af marx-
isma, enda bjó hann við kommún-
isma í Póllandi og stuðlaði síðar
að hruni hans. Fyrstu árin eftir
að hann tók við páfadómi vildi
hann þó veita frelsunarguðfræð-
ingum ákveðið svigrúm innan
kirkjunnar og vígði jafnvel biskupa
sem aðhylltust þessa stefnu. Þegar
páfi heimsótti Mið-Ameríku i
fyrsta sinn, árið 1983, lét hann
þó svo um mælt að fylgismenn
frelsunarguðfræðinnar gengju of
langt.
Síðustu árin hefur róttækum
guðfræðingum síðan snarfækkað
meðal æðstu manna kirkjunnar í
Rómönsku Ameríku og þessi
stefna verið á miklu undanhaldi.
Umdeildur erkibiskup
Þessi þróun kom berlega í ljós
í vor þegar páfi skipaði prelátann
Fernando Saenz Lacalle sem erki-
biskup af San Salvador. Saenz
fæddist á Spáni og var áður tengi-
liður kirkjunnar við herinn í E1
Salvador og var í Opus Dei, íhald-
sömum samtökum leikmanna og
presta sem leggja áherslu á rétt-
trúnað og klerkavald.
Saenz tók við af Arturo Rivera
y Damas, sem var hlynntur
frelsunarguðfræði, og forveri
þeirra var Oscar Arnulfo Romero,
sem dauðasveitir hægrimanna
skutu til bana við messu árið 1980.
Romero er þekktasta fórnarlamb
hersins í E1 Salvador í borgara-
styijöldinni, sem kostaði 75.000
manns lífíð, og frelsunarguðfræð-
ingar hafa síðan vegsamað hann
sem „dýrling, spámann og píslar-
vott Rómönsku Ameríku".
ISLAND
GETIJR LEITT
HEIMINN INN
í NÝJA ÖLD
segir Vestur-íslendingurinn
Steve Thoriaksson, með því að virða
Lög Móses sem LÖG LANDSINS
Máfrfö
í Kaupmannahöfn
FÆST
í BLAOASÖLUNNI
ÁJÁRNBRAUTA-
STÖÐINNI,
KASTRUPFLUGVELLI
OG Á RÁÐHÚSTORGI
JÓHANNES Páll páfi hefur sætt vaxandi gagnrýni á undanförn-
um árum vegna íhaldssamra skoðana sinna. Nú virðist halla mjög
á fijálslynd öfl innan kaþólsku kirkjunnar i Rómönsku Ameríku.
Sú ákvörðun páfa að vígja íhald-
saman preláta sem erkibiskup af
San Salvador olli miklu uppnámi
meðal presta í landinu, sem höfðu
óskað eftir því að náinn aðstoðar-
maður Romero yrði fyrir valinu.
Óánægjuraddirnar endurómuðu í
mörgum ríkjum Rómönsku Amer-
íku.
Tugir íhaldsamra
biskupa
Joseph E. Mulligan, bandarískur
jesúíti sem býr í Nicaragua og
hefur skrifað mörg rit um kirkjuna
í Mið-Ameríku, er einn þeirra sem
gagnrýndu ákvörðun Páfagarðs.
Hann segir að tugir íhaldsamra
presta hafi tekið við biskupsdómi
af fijálslyndari mönnum í Róm-
önsku Ameríku á síðustu árum.
„Þessir menn gæta þess að feta
setta braut í málum sem varða
kennisetningar kirkjunnar, segja
má að þeir séu já-menn,“ segir
Mulligan.
Hann bætir við að kirkjan í
Rómönsku Ameríku hafi því að
mestu fallið frá þeirri öflugu bar-
áttu fyrir samfélagslegu réttlæti
og frelsi sem einkenndi starfsemi
hennar á áttunda og níunda ára-
tugunum.
Æ minna ber einnig á frelsunar-
guðfræðingum meðal presta. Sum-
ir þeirra hafa verið neyddir til að
láta af embætti eða segja sig úr
reglum sínum, t.a.m. Jean-Bertr-
and Aristide, fyrrverandi forseti
Haítí, og Fernando kardináli í Nic-
aragua.
Aðrir, svo sem sex jesúítar sem
stjórnarhermenn í E1 Salvador
tóku af lífi árið 1989, eru orðnir
að píslarvottum í hugum margra
í Rómönsku Ameríku.
Losa sig við „rauða klerka“
Biskupinn af Estelí í Nicaragua,
Abelardo Mata Guevara, þykir
dæmigerður fyrir þá biskupa sem
hafa tekið við. Hann sagði í við-
tali við blað kirkjunnar að frá því
hann tók vígslu árið 1988 hefði
honum tekist að „koma á reglu“
í biskupsdæminu og losað það við
„rauðu klerkana", eins og hann
orðaði það.
Svipuð þróun hefur átt sér stað
í Brasilíu, Mexíkó, Chile og Kól-
umbíu. Biskuparáðstefna Róm-
önsku Ameríku, sem hafði tvisvar
lagt blessun sína yfir grundvallar-
kenningar frelsunarguðfræðinnar,
tók því harðari afstöðu til hennar
á síðasta fundi biskupanna árið
1992.
Þessi þróun hefur torveldað
störf presta, sem aðhyllast frelsun-
arguðfræði. Biskuparnir eru tregir
til að styðja þá þegar þeir lenda í
deilum við yfírvöld, minna fjár-
magn fæst til verkefna sem prest-
amir standa fyrir, og „róttækir
prestar“ eru oft fluttir úr sóknum
þar sem þeir hafa náð fótfestu.
Of langt til hægri?
Nýi erkibiskipinn hefur sagt að
frelsunarguðfræðin sé í reynd
byggð á „marxískri endurskoðun
á Fagnaðarerindinu og tilhneig-
ingu til ofbeldis“. Þeir sem hafa
gagnrýnt erkibiskupinn segja hins
vegar að hann hafi gengið of langt
í hina áttina, með því að vingast
við hægrimenn í stjórnarflokknum,
ráðandi öfl í þjóðfélaginu og æðstu
menn stjórnarhersins.
„Á tímum þriggja forvera erki-
biskupsins varð aðskilnaður milli
ríkis og kirkju,“ segir frelsunar-
guðfræðingurinn Miguel Ventura.
„Við erum þess vegna hissa á því
að æðstu menn kirkjunnar skuli
nú reyna að sameina þetta tvennt."
■ Byggt á International Herald
Tribune.
Nýtt útbob
ríkisvíxla
mánudaginn 18. mars
Ríkisvíxlar til
3, 6 og 12 mánaba,
6. fl. 1996
Útgáfudagur: 19. mars 1996
Lánstími: 3, 6 og 12 mánuöir
Gjalddagar: 20. júní 1996, 18. september 1996, 19. mars 1997.
Einingar bréfa: 500.000, 1.000.000, 10.000.000,
50.000.000, 100.000.000 kr.
Skráning: Verða skráðir á Verðbréfaþingi íslands
Viðskiptavaki: Seðlabanki íslands
Sölufyrirkomulag:
Ríkisvíxlarnir verða seldir með tilboðsfyrirkomulagi. Öllum er heimilt
að bjóða í ríkisvíxla að því tilskyldu að lágmarksfjárhæð tilboðsins sé ekki lægri
en 20 milljónir.
f *
Öðrum aðilum en bönkum, sparisjóðum, fjárfestingalánasjóöum,
verðbréfafyrirtækjum, verðbréfasjóöum, lífeyrissjóðum og tryggingafélögum
er heimilt í eigin nafni, að gera tilboð í meðalverö samþykktra tilboða,
að lágmarki 500.000 krónur.
Öll tilboð í ríkisvíxla þurfa ab hafa borist Lánasýslu ríkisins fyrir
kl. 11:00 á morgun, mánudaginn 18. mars. Útboðsskilmálar, önnur tilboðsgögn
og allar nánari upplýsingar eru veittar hjá Lánasýslu ríkisins, Hverfisgötu 6,
í síma 562 4070.
LÁNASÝSLA RÍKISINS
Hverfisgötu 6, 2. hæð, 150 Reykjavík, sími 562 4070.