Morgunblaðið - 17.03.1996, Blaðsíða 16

16 SUNNUDAGUR 17. MARZ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Listaklúbbur Leikhúskjallarans
STEINÞRYKK
Morgunblaðiö/Ásdís
CAMILLA Söderberg, Snorri Örn Snorrason og Arnar Jónsson,
en Camilla og Snorri munu meðal annars leika tónlist frá tímum
Shakespeares.
Matthías Jochumsson
skáldið og þýðandinn
í LISTAKLÚBBI Leikhús-
kjailarans mánudagskvöldið 18.
mars kl. 20.30 mun Arnar Jóns-
son leikari fjalla um Matthías
Jochumsson og lesa úr verkum
hans. Arnar er fæddur og uppal-
inn í námunda við Sigurhæðir
og Matthíasarhús á Akureyri.
í dagskránni á mánudagskvöld-
ið skýrir hann okkur frá því
hvernig skáldtröllið Matthías
þrengdi sér inn í vitund barns sem
fæddist laust fyrir miðja öldina.
Hann kynnir fyrir okkur
skáldið og verk hans eins og þau
hafa komið til hans í gegnum
tíðina. Matthías þýddi leikrit
WiLliams Shakespeare Macbeth,
Hamiet, Othello og Rómeó og
Júlíu. Arnar les meðal annars
eintöl úr þessum þýðingum.
Einnig munu Camilla Söder-
berg og Snorri Örn Snorrason
leika tónlist, meðal annars frá
timum Shakespeares.
meira en kortagerðarmaður mann-
lífs og landslags, eins og menn lýsa
athöfnunum stundum. Hann fyllir
þvert á móti hóp þeirra vel mennt-
uðu listamanna, sem auðgað hafa
listina með afburða vel gerðum
myndum frá viðkomustöðum sínum,
þar á meðal íslandi, líkt og t.d
Collingwood hinn enski og Auguste
Mayer hinn franski, en gerir það á
sinn sérstaka hátt.
Það sem hann sýnir núna eru
steinþrykk frá Danmörku, Færeyj-
um og íslandi, og þótt hann útfæri
myndir sínar á allt annan veg en
t.d Mayer í sömu tækni getur mað-
ur í langri fjarlægð þekkt einkenni
hennar. Þetta er nú það sem telst
aðall góðs grafíklistamanns, eða
gerði það a.m.k. alla tíð fyrir daga
„nýaldar" sem hófst víst fyrir litlum
aldarfjórðungi eða svo.
Meðal afreka Mikkelsens má
nefna, að hann myndskreytti fræ'ga
bók hins snjalla rithöfundar Martins
A. Hansens „Rejse paa Island", sem
var árangur ferðalags þeirra um
landið árið 1965. íslendingar eiga
að bera gæfu til að meta verk slíkra
manna á meðan þeir eru enn starf-
andi, og sem dæmi um næmt auga
fyrir staðbundnum sérkennum
ásamt framúrskarandi vinnubrögð-
um í steinþrykki, langar mig helst
til að nefna myndirnar „Hestur“
(1981) og „Skógabakki, Fyns
Hoved“ (1973).
íslenski hesturinn er lifandi kom-
inn í þeirri fyrri í ákaflega hreinum
og verðmætum vinnubrögðum í
steinþrykki, sömuleiðis skynjar
maður einkenni dansks landslags í
hinni seinni og tæknibrögðin eru
engu síðri en nú einföld og djúp.
Þær sameina hvor á sinn hátt verð-
mætustu eiginleika listamannsins,
sem eru ást á miðlinum og hugsæi
á viðfangsefnið.
Bragi Asgeirsson
MYNPLIST
Norræna húsid —
a n d d y r i
sTeinþrykk
Sven Havsteen-Mikkelsen. Opið alla
daga á opnunartíma hússins. Til 18
marz. Aðgangur ókeypis.
SVEN Havsteen-Mikkelsen (f_
1912), á sér sérstæðan feril bæði í
lífí og list sem á vissan hátt mark-
ast af að faðir hans, sem starfaði
sem verkfræðingur í Argentínu, var
af íslenzkum ættum. Eftir skilnað
foreldranna flutti hann með móður
sinni til Danmerkur. Hins vegar
sótti hann menntun sína til listahá-
skólans í Ósló, þar sem lærimeistar-
ar hans voru þeir nafnkenndu lista-
menn og prófessorar Axel Revold
og Per Krogh. Þar varð hann fyrir
miklum áhrifum af tréskurði og
myndvefnaði miðalda á fornminja-
safninu. Hann fann þó ekki hjá sér
neina hvöt til að sækja myndefni
til feðraslóða í Argentínu, þótt slíkt
hefði verið eins forvitnilegt, heldur
var hann gagntekinn af hinni nor-
rænu hlið þeirra. Var kominn til
Færeyja 15 ára gamall og tók
seinna þátt í rannsóknarleiðöngrum
til Austur-Grænlands og kom þá
við á íslandi. Var m.a. um tíma á
franska rannsóknarskipinu Pourqu-
oi-pas, sem hinn víðfrægi dr. Charc-
ot stýrði og seinna fórst við Mýrar.
Listamaðurinn varð þannig
snemma handgenginn norrænni
sögu og náttúru og þangað hefur
hann sótt viðfangsefni sín alla tíð.
Hann er svo engin óþekkt stærð á
íslandi, því að árið 1980 var sýning
á grafíkverkum hans í anddyri Nor-
ræna hússins og þrem árum síðar
yfirlitssýning í kjallarasölunum.
Mikkelsen telst til þeirra sem
skrásetja það sem fyrir augu ber á
ferðum sínum, en hann er þó mun
HESTUR 1981
Morgunblaðið/
li
i
i
Háðfuglar hjartans
TONLIST
Þjóúlcikhúsió
VÍ SNATÓNLEIKAR
Ljóð og lög eftir Benny Andersen.
Povl Dissing baríton, Benny Anders-
en, píanó og Jens Jefsen, kontra-
bassi. Þjóðleikhúsinu, þriðjudaginn
12. marz kl. 21.
HVERT sæti var skipað á tón-
leikunum sl. þriðjudagskvöld á veg-
um Þjóðleikhússins og danska
sendiráðsins. En ekki létu áheyr-
endur þar við sitja, því andrúmsloft-
ið var þrungið hlýlegri eftirvænt-
ingu, og undirtektir urðu að sama
skapi jákvæðar, svo ekki sé meira
sagt. Því hvað sem segja má um
núverandi vinsældir fyrsta erlenda
tungumálsins sem kennt er í ís-
lenzkum skólum, þá var ekki að sjá
og heyra annað en að tónleikagest-
ir nytu þess sem fram fór af lífi
og sál. Svo mjög, að Povl Dissing
reyndist það leikur einn, sem mörg-
um erlendum skemmtikrafti hér um
slóðir hefur orðið um megn, að fá
salinn til að raula undir í viðlagi.
Má eflaust þakka það að verulegu
leyti vinsældum fyrstu hljómplötu
þeirra Dissings & Andersens,
Svantes viser, er varð eftirlæti
þeirra einstaklinga af hérlendu 68-
kynslóðinni sem á annað borð náðu
að slíta sig frá sýrurokkinu.
Hæpið væri að fullyrða, að þær
skífur dúósins sem í kjölfarið komu
næstu tvo áratugi, hafi notið svip-
aðrar hylli hér á landi. Lítið hefur
á suðurskandínavískri vísnatónlist
borið í plötuverzlunum, auk þess
sem dönskukunnáttan virðist hafa
verið að eldast af þegnum lýðveldis-
ins og textar á dönsku því æ sjald-
heyrðari í útvarpi, að ekki sé talað
um þá döpru en oft gleymdu stað-
reynd, að þessi bezti fjölmiðill máls
og menningar þjóða á milli nær enn
- hér á hátækniöld - ekki hingað
frá frændþjóðunum í suðri.
Hefðu menn séð holskeflu engil-
saxneskra áhrifa fyrir í tæka tíð,
væri fyrir löngu farið að endurút-
varpa skandinavísku gæðaefni, eins
og raunar var ráðgert
við stofnun Ríkisút-
varpsins 1930. Hvers
vegna aldrei varð úr
því, er manni ráðgáta,
og er nöturlegt til þess
að hugsa, að meðan
fjarlægustu heimsálf-
ur færast okkur óðum
nær með gervihnatta-
sjónvarpi, heldur ein-
angrunin frá skyldasta
menningarsvæði okk-
ar áfram af fullum
þunga.
Þeir Islendingar
sem ratað hafa inn
fyrir FM-geisla
danskra, norskra og
sænskra útvarps-
stöðva, ættu þó að
hafa pata af því, að
samstarfi þeirra And-
ersens og Dissings
væri ekki lokið með
Svantes viser. Jafnvel
hér norður frá hefur,
að vísu með heljarlöngum millibil-
um, heyrzt eitt og eitt yngra lag,
sem hlustendur umrætt kvöld hafa
kannski kannazt við, eins og Mánen
over Yangtzekiang og Skvalderkál
Blues. M.ii.s. sinfónískar útsetning-
ar - og ekki aðeins af vísum Svant-
esar, heidur einnig, að manni
minnir, af annarri þrágengri per-
sónu Andersens, henni Rósalínu.
Við þau tækifæri hafa unnendur
Dissings eflaust rekið upp stór eyru
ífyrstu, því viðbrigðin frá venjulegu
hvæsi og rymjandi söngvarans yfir
í eitthvað sem líktist bel canto, þeg-
ar 90 manna sinfóníuhljómsveit
bættist við, hafa verið álíka hrikaleg
og þegar Bob Dylan á sínum tíma
datt af mótorhjóli, lagði gamla
tuldrið á hilluna og fór að syngja.
Povl Dissing, sem allt frá upp-
hafi ferilsins um miðjan 7. áratug
hefur verið einkar laginn við að
túlka aðþrengda og örvinglaða lítil-
magna, naut sín að vonum vel,
hvort sem ógnvaldur textans væri
skattstofan eða illgresið úti í garði.
En hann átti fleiri hliðar. Dapur
undirtónninn í norrænni vísnatón-
list (ekki sízt sænskri) var að sjálf-
sögðu til staðar, enda oft svo undir
niðri í látlausum gamantextum
Benny Andersens. Innfæddum Dön-
um líðst, skv. óskráðum lögmálum
heimamanna, að bera tilfinninga-
semi á torg, sé hún hæfilega falin
og krydduð kerskni, og tilfinninga-
skali Dissings var furðuvíður, stöku
sinni svo, að textinn átti fyrir vikið
ógreiðari leið til íslenkra hlustenda
en þurft hefði að vera. En sem
betur fór höfðu aðstandendur verið
svo tillitsamir að prenta 10 af 16
söngtextum dagskrár-
innar í tónleikaskrá.
Það kom eflaust
ókunnugum á óvart,
hvað hljóðfæraleikur
tríósins - einkum þeirra
Andersens o£ Jefsens -
var í miklu misræmi við
gæðastaðal hefðbund-
innar vísnatónlistar,
sem oft er ekki upp á
marga fiska. Jens Jef-
sen bassaleikari briller-
aði í hvetju sólóinu á
fætur öðru, þótt lág-
stemmd væru, og Benny
Andersen afhjúpaði
lauflétta píanistahlið,
sem hefði notið sín í
hvaða jassbúllu sem
væri, enda þótt ýmislegt
fleira kæmi undan fing-
urgómum hans en
sveiflan ein, svo sem
tangóar, sálmastíll,
barnagælur og kínversk
pentatóník. Færnin og
fjölbreytnin voru í samræmi við
vandvirknina í söngtextum Anders-
ens, sem láta því minna yfir sér sem
þeir loða þéttingsfastara við vitund
hlustandans, þegar frá líður. Minnti
það eina ferðina enn á skeytingar-
leysi mörlandans um kómík. Á ís-
landi mætir gamanefni afgangi,
þegar vanda skal til verka, og held-
ur sú afstaða óþarflega mörgum
textum niðri á fyllirís- og skætings-
plani.
Viðleitni Dana til að kippa öllu
háleitu niður á hvunndagsstig, að
maður segi ekki niður í ræsið, get-
ur í augum aðkomumanna borið
keim af þjösnaskap og látalæti.
Hversdagssjónarhorn Benny And-
ersens er laust við þetta. Líkt og |
sönnum listamanni er eiginlegt, er
alþýðumennska hans einlæg og
borin uppi af skilningi á mannlegu
eðli í stóru og smáu, gleði og sorg.
Sprellfjörug ánægja hans af orða-
leikjum er öguð og teymd inn í
stærra samhengi, og yfirborðið er
það slétt, fellt og ferskt, að ljóðið
virðist oft hafa verið hrist út úr
erminni hér og nú, eins og þegar
bezt lætur hjá nánustu hliðstæðu
hans meðal hérlendra rithöfunda
af sömu kynslóð, Jónasi Árnasyni.
En í þeim efnum mun, sem kunn-
ugt er, ekki allt sem sýnist. i
Andersen hefur að því leyti meira
svigrúm en Jónas, að hann semur
sjálfur lög við Ijóðin sín. Lögin voru
mörg falleg, smellin, angurvær eða
allt í senn. Þó að fá þeirra gætu
líklega staðið ein, þjónuðu þau text-
anum skínandi vel. Og svo mikið
er víst, að tónleikagestir Þjóðleik-
hússins skemmtu sér það konung- : (
lega, að listamennirnir, sem skynj-
uðu hvað vera mátti í vændum (hafi j 1
þá ekki einhver áður varað þá við l
uppklöppunarhörku íslendinga),
báðust undan meira lófataki að
sinni eftir fyrsta framkallið, þar
sem fljúga átti norður til Akureyrar
snemma næsta dags.
Þetta var að sönnu heimsókn
meðal hinna fágætari, og væri
óskandi, ef Rískisútvarpið sæi sér
fært að nota tækifærið og safna í (
sarpinn, svo fleiri landsmenn gætu
notið góðs af háðfuglum lijartans
heima við arineldinn. '
Ríkarður Ö. Pálsson
BENNY Andersen, Povl Dissing og Jens Jefsen.