Morgunblaðið - 06.06.1996, Blaðsíða 38

38 FIMMTUDAGUR 6. JÚNÍ 1996
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Niðurskurður og gæði
heilbrigðisþj ónustunnar
FJARVISTAR-
TÍÐNI á bráðadeildum
hefur hækkað mikið.
Hér á eftir fylgja upp-
lýsingar um fjarvistar-
tíðni heilbrigðisstarfs-
manna á bráðadeildum
sérgreinasjúkrahúsa á
íslandi. Stuðst er við
upplýsingar frá launa-
skrifstofum. (Fjarvist-
artíðni starfsmann a
1992-1994 - Veik-
indafjarvistir heil-
brigðisstétta á sér-
fræðisjúkrahúsm.
Landlæknisembættið
1995. Ó. Ólafsson,
Á.S. Ólafsdóttir, S. Haraldsdóttir,
V. Ingólfsdóttir.).
Á flestum þessara
deilda eru fleiri tugir
starfsmanna svo að
langtíma veikindaíjar-
vistir eins eða tveggja
starfsmanna skýra
ekki málið. Ef fjarvistir
einstakra stétta eru
kannaðar í heild fyrir
allar deildir sést að litl-
ar eða engar breyting-
ar hafa orðið milli ára,
en gífurlegur munur
er á fjarvistartíðni eft-
ir deildum og milli
stétta. Mest ber á auk-
inni fjarvistartíðni á
bráðadeildum meðal
hjúkrunarfræðinga, sjúkraliða,
sóknarkvenna, ræstingarkvenna
Veita þarf mun meiri
fjármunum til bráða-
sjúkrahúsanna, segir
—99----------------
Olafur Olafsson í þess-
ari síðari grein, ef
takast á að halda uppi
viðunandi gæðum
og þjónustu.
og röntgentækna á bráðadeildum.
Af viðbrögðum sumra stjórnenda
sjúkrahúsa við þessari könnun er
ljóst þeir höfðu ekki gert sér grein
fyrir þessari þróun.
Samviskusemi og álag
Gerðar hafa verið athuganir á
andlegu og líkamlegu heilsufari
heilbrigðisstarfsmanna sem ná elli-
lífeyrisaldri. Bornir voru saman
tveir hópar hjúkrunarfræðinga og
sjúkraliða með svipaðar starfsregl-
ur og menntun. Einkenni þeirra sem
náðu lífeyrisaldri við skerta heilsu
og urðu örorkustyrkþegar, voru að
þeir höfðu undantekningalaust unn-
ið undir líkamlegu og andlegu álagi,
lagt sig fram um að þjóna sjúkling-
um og gjarnan farið með „áhyggj-
urnar“ heim á kvöldin. Hinir sem
náðu ellilífeyrisaldiri við sæmilega
heilsu höfðu unnið undir minna
álagi, létu frekar jafnt yfir alla
ganga og fóru síður með áhyggjur
heim með sér (Aronson G. et.al.
Arbete och Hálsa 1993;26:1-19).
Svipaðar niðurstöður hafa komið
fram úr öðrum rannsóknum.
Faglegur metnaður en
ekki umbun í launum!
Ráðamenn sem fjalla um fjármál
heilbrigðisþjónustunnar klifa stöð-
ugt á mikilvægi umbunar í launum
starfsmanna fyrir vel unnin störf.
Það kemur þó höfundi þessarar
greinar ekki á óvart að spurningu,
er beint var til starfsmanna 17
heilbrigðisstofnana 1993, „ef þú
ættir að stjórna hagræðingu á þín-
um vinnustað myndir þú fara öðru-
vísi að en nú er gert?“, svöruðu
flestir heilbrigðisstarfsmenn á þann
veg að bæta þyrfti vinnutilhögun
(m.a. fjölga starfsfólki), minnka
yfirbyggingu, færa ákvarðanir inn
á vinnustað o.fl., en aðeins tæp 2%
óskuðu eftir umbun í launum ef vel
gekk. Svo virðist sem þeir er ráða
fjármálum hafi aðrar hugmyndir
um hvað er að baki starfi og starfs-
áhuga heilbrigðisstarfsfólks en
raun ber vitni. í starfsgreininni
vegur faglegur metnaður meira en
seðlar í pyngjunni.
Nýjungar - framtíðin
Er unnt að hagræða meira í sjúkra-
húsþjónustu.
Sjúkrahótel: Nú er unnið að til-
lögum um að stofna sjúklingahótel
í nánum tengslum við bráðadeildir.
Englendingar, Bandaríkjamenn og
Tafla 6 Breytingar á fjarvistum 1992-1994
Borgarspítali: Gjörgæsludeild: Hjúkrunarfræðingar + 58,6%
Sjúkraliðar + 104,0%
Skurðstofa: Hjúkrunarfræðingar + 90,0%
Allir heilbrigðisstarfsmenn + 21,2%
Sjúkradeild (bráð): Hjúkrunarfræðingar + 100.0%
Eldhús: Matráðsmenn + 51,2%
Röntgendeild: Landspitali: Allir heilbrigðisstarfsmenn Röntgentæknar + 10,9% + 90,9 %
Bráðamóttaka: Allir heilbrigðisstarfsmenn + 69,1%
Ræsting: Allir heilbrigðisstarfsmenn + 68,8%
Geðhjúkrun: Hjúkrunarfræðingar + 81,3%
Fæðingarhjálp: Hjúkrunarfræðingar + 34,6%
Ritaramiðstöð: Ritarar + 20,0%
Landakotsspítali: Almenn skrifstofa: Starfsfólk + 12,1%
Allar bráðadeildir: L- Starfsfólk + 83,9%
Ólafur Ólafsson
Skandinavar telja að spara megi
10-15% af rekstrarkostnaði sér-
deilda á þann hátt.
Göngu- og dagdeildir: Nauðsyn-
legt er að efla sem mest slíkar deild-
ir í framtíðinni. Margt bendir til
þess að ný tækni geti dregið úr
þörf fyrir skurðaðgerðir við hjarta-
og æðasjúkdóma og stytti mjög
legutíma. Fleira mætti nefna.
Niðurstaða
Gífurleg aukning hefur orðið á
vinnuálagi margra heilbrigðisstétta
á bráðadeildum sérfræðisjúkrahús-
anna. Aukið vinnuálag sem skapar
streitu og þreytu er aðalorsök
skammtímafjarvista (Streita, vinna
og heilsa í velferðarþjóðfélagi.
Landlæknisembættið 1989, Fylgirit
Nr. 4 / ásamt síðari könnun 1996).
Skammtímafjarvistir koma óvænt
og kosta atvinnurekendur mikið fé.
Auðveldara er að bregðast við lang-
tímaijarvistum með bættri skipu-
lagningu. Áður fýrr voru skamm-
tímafjarvistir heilbrigðisstétta fátíð-
ari hér á landi en í nágrannalöndun-
um en nú eru þær orðnar svipaðar
eða fleiri (Social Security in the
Nordic Countries 1995).
Starfsáhugi heilbrigðisstétta
mótast aðallega af faglegum metn-
aði og samviskusemi en ekki af von
um íjárhagslega umbun, eins og
margir stjórnendur virðast halda.
Þeir samviskusömu verða verr úti
við álagsvinnu en aðrir. Brýna
nauðsyn ber til að veittar verði veru-
legar aukaíjárveitingar til bráða-
sjúkrahúsanna, ef takast á að halda
uppi viðunandi gæðum í þjón-
ustunni.
„Flatur niðurskurður" sem kem-
ur jafnt niður á öllum deildum sér-
greinasjúkrahúsanna er ósanngjarn
með tilliti til sjúklinga og heilbrigð-
isstarfsfólks.
Höfundur er landlæknir.
Ur IWÍ Imm I
Skyrtur >390 1.99
Peysur >€90 2.6L
JaUcar 4.990 2.9Í
181* SÍMI 552 1844
Footbaal Tee 1.390
f
Síðbúinn skattadag-
ur fækkar atvinnu-
tækifærum
HIÐ opinbera hefur
þanist út á íslandi und;
anfarna áratugi. í
fyrra var hlutfall út-
gjalda hins opinbera og
iðgjalda lífeyrissjóða af
vergri landsframleiðslu
orðið 43%. Landsmenn
eru því 157 daga að
vinna fyrir álögum hins
opinbera eða til 7. júní,
sem er skattadagurinn
í ár. Fyrrnefnd út-
þensla hefur þrengt að
atvinnulífinu og haft
mikil áhrif á hvers kon-
ar atvinnu fólk stund-
ar. Sem dæmi má
nefna að störfum hjá hinu opinbera
hefur fjölgað um 13 þúsund á síð-
ustu tveimur áratugum en störfum
í iðnaði hefur fækkað um rúmlega
4 þúsund síðan 1987. Aukið umfang
ríkisins hefur einnig áhrif á það
hvort fólk hafi atvinnu eður ei.
Lægri skattar - hærra
atvinnustig
í breska vikublaðinu The Ec-
onomist gefur að líta niðurstöður
nýlegrar rannsóknar; „The Growth
of Government and the Reform of
the State in Industrial Countries".
Þar kemur fram að þau iðnvæddu
lönd, sem hafa haldið útþenslu ríkis-
ins í skefjum síðan 1960, státa af
minnstu atvinnuleysi. Þessi niður-
staða þarf ekki að
koma á óvart, því hver
króna sem ríkið tekur
af einstaklingum og
atvinnulífinu mun ekki
nýtast þessum aðilum
tii verðmætasköpunar
og ijölgunar starfa. Að
auki þrýsta skuldir hins
opinbera vöxtum upp á
við, sem aftur dregur
úr fjárfestingu og at-
vinnumyndun.
Góðviljaðir
stj órnmálamenn
auka atvinnuleysi
framtíðar
Niðurstaðan er því sú að í hvert
sinn sem stjórnmálamenn veita af
almannafé, hversu sannfærðir sem
þeir eru um gagnsemi verkefnanna,
Þau iðnvæddu lönd, sem
hafa haldið útþenslu
ríkisins í skefjum síðan
1960, segir Orri
Hauksson, státa af
minnstu atvinnuleysi.“
fækka þeir atvinnutækifærum í
framtíðinni. Möguleikar ungs fólks
á að fá störf á komandi árum
minnka þannig við sérhver útgjöld
ríkisins.
Þetta ber að hafa í huga þegar tekn-
ar eru ákvarðanir um verkefni kost-
uð af hinu opinbera.
Höfundur á sæti í stjórn
Heimdallar.
Orri Hauksson