Morgunblaðið - 06.06.1996, Blaðsíða 42

42 FIMMTUDAGUR 6. JÚNÍ 1996
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Höfundur er tryggingastærð-
fræðingur.
Lífeyriskerfi opin-
berra starfsmanna
PÉTUR H. Blöndal, alþingismað-
ur og tryggingastærðfræðingur,
ritaði tvær greinar í Morgunblaðið
um miðjan maí um ofangreint efni.
Pétur hefur eins og fleiri áhyggj-
ur af lífeyriskerfi opinberra starfs-
manna, þar sem miklar fúlgur vant-
ar á að viðkomandi lífeyrissjóðir
eigi fyrir skuldbindingum.
Pétur setur fram hugmynd að
lausn í þremur liðum: 1. Sjóðum
-^fíkisstarfsmanna verði lokað fyrir
nýjum starfsmönnum og greiði þeir
iðgjöld til almennra lífeyrissjóða.
2. Starfandi ríkisstarfsmönnum
verði boðið hveijum og einum að
falla frá áframhaldandi réttinda-
vinnslu í gamla kerfinu gegn launa-
hækkun. 3. Bjóða mætti þeim sem
það vilja að falla frá áunnum yfir-
réttindum gegn eingreiðslu í spari-
skírteinum.
Vandamálið sem hér er við að
glíma felst í því, að hluta launa-
kostnaðar ríkis, sveitarfélaga og
fleiri aðila er velt yfir á framtíðina
Hægt er að ráða nýja
starfsmenn uppá annað
lífeyriskerfi, segir Jón
Erlingur Þorláksson,
í fyrri grein sinni, en
ekki er hægt að breyta
áunnum réttindum.
í stað þess að greiða
hann jafnóðum. Vand-
inn er ekki sá að ríkis-
starfsmenn hafi of góð
kjör. Laun þeirra hafa
verið lægri en ella
vegna lífeyrisréttind-
anna. Það hefur mar-
goft komið fram hjá
forystumönnum
BSRB.
Þegar litið er yfir
nokkra áratugi sést að
lífeyrisréttindi ríkis-
starfsmanna hafa auk-
ist miklu meira heldur
en launin. Það bendir
til þess að auðveldara
hafí verið fyrir samtök
starfsmanna að heija út kjarabætur
í formi lífeyrisréttinda heldur en
hærri launa. Það má aftur skýra
FORSETAKOSNINGAR 1996
,Forseti íslands,
LEIÐANDIAFL
^HHHHHIíL—
<pimllifisa.
*SSA
Embættiforseta íslmku bjóðarinmr pr tákn um samstöðu Islmlmga.
Meðforseta okkar ífaramroddi gœti Istand orðið vegvísir tilfriðar
í vmldinni Við erum súpjóð em sem aldrei hefur rekið skipulagðan
hemað négegntherpjónustu.Enginn erjmbetn íhlutverkfnðarboða en
forseti íslgnskupjóðarmmr.
ðstþór Mfflússon hefiir starfað víða um heim að Mðarmálum ot
X 1 11 iX 11 • / VI ,V 1 , f i ,u f y 1 /yt
Tökura forystuna - virkjum Bessastaði í þágu friðar.
STUÐNINGSMENN FRIÐAR
Kosningaskrijstofa:
Tryggvagötu 26,2. hœð, 101 Reykjavík
Sími: 552-2009 Fax: 552-2024
Netfang :http]/iww.peaceMforseti.html
með því að lífeyrisrétt-
indin koma ekki til
greiðslu fyrr en löngu
síðar og þess vegna er
það útlátaminna í svip-
inn að auka þau heldur
en hækka launin.
Þannig getur kerfið
orðið til þess að
skekkja hlutföll milli
lífeyris og launa. Auk
þess er hætt við að
minna aðhalds sé gætt
í starfsmannahaldi en
vera mundi ef kostnað-
ur væri allur greiddur
Jón Erlingur jafnóðum.
Þorláksson Málið sem hér er
fjallað um hefur áður
verið til meðferðar. Samband
bankamanna og íslandsbanki leit-
uðu lausnar á því fyrir nokkrum
árum, Vestmannaeyjabær einnig. Á
báðum stöðum varð niðurstaðan sú
sama. Fyrra lífeyriskerfi var lokað
fyrir nýjum starfsmönnum, en þeir
sem byijaðir voru að greiða til þess
fengu að halda því áfram. Ekki
þótti fært að hrófla við áunnum eða
fyrirsjáanlegum réttindum þeirra
sem þegar voru komnir inn í kerfið.
Það er skoðun mín að niðurstað-
an verði sú sama ef breyta á lifeyr-
isréttindum ríkisstarfsmanna.
Breytingin muni aðeins ná til nýrra
starfsmanna, en hinir eldri fái að
halda áfram í gamla kerfinu. Eldri
starfsmenn gætu þó gengið inn í
nýja kerfíð ef þeir kjósa.
Að því er snertir umbun til nýrra
starfsmanna fyrir að ráða sig eftir
öðru kerfí er þess að gæta að rétt-
indi í hinum almennu lífeyrissjóðum
eru ekki að öllu leyti lakari en í
opinberu sjóðunum. Mestu munar
að réttindi fást ekki eingöngu út á
föst laun heldur einnig yfírvinnu.
Um laun nýrra starfsmanna verður
að sjálfsögðu samið. Ekkert er því
til fyrirstöðu að reynt sé að reikna
verðmæti réttinda eftir tveimur kerf-
um og bera saman. Slíkir útreikning-
ar hljóta þó að vera háðir mörgum
óvissuþáttum og verða aðeins til leið-
beiningar.
Hér verður reynt að útskýra af
hveiju svo torvelt er að breyta rétt-
indakerfi sem menn eru þegar
komnir inn í.
í lífeyriskerfí opinberra starfs-
manna er það reglan að menn ávinna
sér réttindi af lokalaunum, nánar til
tekið af launum eftirmanns. Ungur
ríkisstarfsmaður er ekki að vinna
sér lífeyrisrétt sem hlutfall af (lág-
um) launum sem hann hefur fyrstu
árin í starfi. Hann ætlar að vinna
sig upp, kennarinn ætlar að verða
skólastjóri og fulltrúinn forstjóri.
Þetta er auðvitað jafn misjafnt og
mennirnir eru margir. En verðmæti
réttindanna verða ólík í augum
mannanna sjálfra, jafnvel þó að þeir
standi jafnt utanfrá séð. Það veldur
erfiðleikum hvort sem ætlunin er
að breyta réttindunum eftir hlutlæg-
um reglum eða gera einstaklings-
bundna samninga. Reyndar virðist
mér hið síðarnefnda alls ekki geta
gengið þar sem strax mundi koma
upp óþolandi misræmi.
Ef gera á reikniforrit til mats á
lífeyrisréttindum einstaklinganna,
þá koma þar inn i margar stærðir.
Fyrst er að nefna forsendur um
dánar- og lífslíkur, vexti sem miða
skal við og áætlaða launahækkun
framvegis. Þá aldur viðkomandi,
starfsaldur, kyn, hjúskap, aldur
maka, börn. Einnig mætti hugsa sér
að taka tillit til heilsufars og ýmissa
lífshátta. Þetta verður svo flókið að
heita má vonlaust að búa til reglur
sem allir geti verið nokkurn veginn
sáttir við. Auk þess eru einstaklings-
bundin atriði sem skekkja myndina.
Útkoman verður alltaf sú sama:
Hægt er að ráða nýja starfsmenn
upp á annað lífeyriskerfi. En það
er ekki auðvelt að breyta áunnum
réttindum eða_ réttindavinnslu eldri
starfsmanna. I seinni grein ræði ég
nánar um breytingu sem hér hefur
verið nefnd, hvaða gagn væri að
henni og hvernig hún mundi koma
við starfsmenn. Einnig nokkuð um
lífeyrismál í víðara samhengi.