Morgunblaðið - 21.06.1996, Blaðsíða 22

22 FÖSTUDAGUR 21. JÚNÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Götuleikhúsið með
sýningar oft í viku
UNGT fólk á aldrinum 16-25
ára, sem myndar uppistöðuna í
Götuleikhúsinu er nú byrjað af
fullum krafti í leiklistarstarfi
sínu. Hér er á ferðinni hæfi-
leikafólk sem mun þróa leik-
hæfni sína undir umsjón leið-
beinenda og munu þau fara víða
um bæinn til að sýna list sina.
Sem dæmi um atriði í sumar
má nefna Strandvarðasýningu
í anda ónefndrar sjónvarpsþátt-
araðar á sundlaugarbökkum
víða um borgina og þann 21.j-
úní taka leikaraefnin ir þátt í
Degi dauðra á Sjónarhóli og á
Mokka. Þá fer íramEIdniessa
þann 24. júní þar sem gefur að
líta eldblásara og fjölbreytta
meðferð elds. Lokasýningin
verður þann 27. júlí og lofa
aðstandendur Götuleikhússins
glæsilegri og litskrúðugri sýn-
ingu eftir undangengna reynslu
sumarsins.
Götuleikhúsið var sett á stofn
fyrir þremur árum og hefur
aðsókn aldrei verið meiri. í
sumar hafa 90 manns sóttu um
að fá að taka þátt, en einungis
var hægt að taka við 20. „Það
er mjög erfitt að velja inn í
hópinn því margir hafa ótví-
ræða hæfileika", segir Selma
Björnsdóttir markaðsfulltrúi
Götuleikhússins í samtali við
Morgunblaðið.
Guðjón Sigvaldason er leik-
stjóri Götuleikhússins og meðal
leiðbeinenda í sumar eru Ingrid
Jónsdóttir leikari og Ástrós
Gunnarsdóttir dansari. „Leið-
beinendurnir eru mjög ánægðir
með krakkana og finnst þeir
vera einbeittir og fljótir að til-
einka sér réttu vinnubrögðin“,
segir Selma ennfremur.
Ekki er langt í að hefð fari
að myndast fyrir götuleikhúsi
á íslandi, því Götuleikhúsið hef-
ur fyrirmynd af götuleikhúsinu
Svörtu og sykurlausu, sem
stofnað var 1983 með Eddu
Heiðrúnu Backmann, Guðjóni
Pedersen og fleirum innan-
borðs.
Mínníng landnema
MYNPLIST
Ú m b r a
LEIRLIST
Robert Shay. Þriðjudaga til laugar-
daga kl. 13-18. Sunnudaga kl. 14-18.
Til 28. júní. Aðgangur ókeypis.
HINN gagnmenntaði leirlistamað-
ur Robert Shay hefur jafnframt því
sem hann starfar að list sinni, verið
upptekinn af kennslu, iengst af sem
yfirkennari í listaháskóla í Columbus
í Ohio, en síðastliðið ár skólastjóri í
Indiana.
Eins og allir þekkja, sem orðið
hafa að deila athöfnum sínum á lista-
sviði með tímafrekum frávikum eins
og kennslu, reynist oft erfitt að
leggja sig allan fram því sköpunar-
ferlið krefst samfelldra vinnubragða
og útilokar hvers konar málamiðlan-
ir.
Sjálfur segir hann, að sökum um-
fangs kennslunnar hafi stundirnar á
vinnustofunni orðið æ fátíðari vegna
stöðugt flóknari stjórnunarstarfa og
það hefur eflt áhuga hans á að búa
EITT verka Robert Shay.
til litla hluti með einföldum sögum
og einfaldri áferð. Þau flóknu verk
sem hann gerði fyrrum hafa vikið
fyrir hringlaga þrívíðum umgjörðum
í formi skála sem innihalda barnsleg
ævintýri um kúreka, hesta, horna-
bolta og prik. Flókið ferli með gler-
ung og yfirborð, samsett af mörgum
lögum grunnglerungs, glerungs og
yfirglerungs, hafa vikið fyrir ein-
faldri en mettaðri saltglershúð og
aðeins einni brennslu.
Shay segir ennfremur, að æ mikil-
vægara verði fyrir sig að vinnuferlið
sjálft losi um sköpunarþöifina og
fullnægi henni og í ljósi þess að sagt
hefur verið að listin komi í staðinn
fyrir það sem vantar í líf manns eigi
hlutirnir að vera auðmjúkir, hljóðir
og látlausir og jafnframt sögurnar
sem þeir segja. En þeir verði að vera
verðir þess að hafa verið gerðir.
Verkin á sýningunni voru unnin
sumarið 1995 og eru helmingur 24
verka sem upprunalega voru kynnt
á einkasýningu í Listasafni háskóla
N. Arizona í Flagstaff í september.
Listamaðurinn lítur svo á, að verk
sín hafi tvær hliðar, hugmynd og
útlit og reynir að feta milliveginn
mili þeirra, jafnvel til að höndla jafn-
vægið milli ytri fágunar og hins vits-
munalega.
Fyrir sumt minna verkin ekki svo
lítið á samstillingar þar sem mynd-
rænum þáttum er raðað niður sam-
kvæmt fagurfræðilegu hugsæi ger-
andans og því sem hann hefur handa
á milli. Þau eiga að segja sögu þeirra
sem brutu land á sléttum Ameríku,
og í skálunum eru ýmsar vísanir til
brúkshluta er tengdust daglegu lífi
landnemanna.
Þetta eru látlaus og geðþekk verk,
sem stinga töluvert í stúf við það sem
maður á að venjast frá hálfu íslenzks
leirlistarfólks sem vinnur út frá svip-
uðum forsendum, og þá helst fyrir
einfalda formræna ögun. Auðséð er
að hér er á ferð maður með dijúga
þekkingu á miðli sínum og meðhöndl-
ar hann af stakri auðmýkt og virð-
ingu. Bragi Ásgeirsson
ALLT klárt í næstu sýningu.
Morgunblaðið/Halldór
Málverk, hljóð
og ljósmyndir
MARIANA Uutinen og Arnfinnur
R. Einarsson opna sýningar í Ný-
listasafninu, Vatnsstíg 3b í Reykja-
vík, á morgun laugardag kl. 16.
Gestir safnsins í setustofu eru Gé
Karel van der Sternen og Ingrid
Dekker.
í kynningu segir: „Finnska lista-
konan Marianna Uutinen er hér í
boði Nýlistasafnsins. Hún er einn
af sérstæðustu listamönnum Finna
ai' yngri kynslóðinni. Á undanförn-
um árum hefur hún átt verk á flest-
um sýningum sem Finnar hafa stað-
ið að og vegið þungt í samnorræn-
um sýningum. Astríður, tilfinninga-
hiti, náttúra, eðli, ögrun, eru ekki
orð sem listamaðurinn notar, heldur
þeir straumar sem leiða verkin út.
Málverk, hljóð og ljósmyndir er
framlag hennar í efri sölum safns-
ins.
Arnfinnur R. Einarsson, sem sýn- —^
ir í neðri sölum, lauk námi frá
Myndlista- og handíðaskóla íslands
1992 og framhaldsnámi í rafeind-
amiðlun frá Skotlandi 1993. Þetta
er fyrsta einkasýning hans og vinn-
ur hann með samband rýmis hljóðs
og hreyfingar í neðri sölunum. Á
sýningunni eru myndbandshreyfi-
skúlptúrar og myndir unnar í tölvu-
grafík.
Gestir safnsins í setustofu eru
hollensku listamennirnir Ingrid
Dekker og Gé Karel van der Sterr-
en. Þau sýna tví- og þrívíð verk
unnin í olíu og blandaða tækni“.
Sýningarnar eru opnar daglega
frá kl. 14-18 og þeim lýkur 7. júlí.
Lifi dauðinn!!?
MYNPIIST
Sjónarhóll/Mokka
LJÓSMYNDIR
Andres Serrano/Úr Myndadeild
Þjóðminjasafns Islands. Sjónarhóll:
Opið alla daga nema mánud. kl. 14-18
til 30. júni. Aðgangur (Sjónarhóli)
kr. 300. Mokka: Opið alla daga til
30. júní. Sérútgefin bók kr. 1500.
ENGIN sýning listahátíðar að
þessu sinni hefur notið jafnmikillar
athygli allra hugsanlegra fjölmiðla
og þær tvær sýningar á ljósmyndum
af látnu fólki sem nú standa yfir á
Sjónarhóli og Mokka undir hinni
öldnu yfirskrift „Eitt sinn skal hver
deyja“. En er það sem hér er kynnt
vert þeirrar athygli sem að því er
beint? Hvers eðlis er hið myndræna
efni? Á hvaða forsendum virðist það
fram sett? Fyrst er rétt að líta til
Ijósmyndanna og sjá hvort þar er
einhverjar vísbendingar að hafa.
Sjónarhóll
Hér hafa verið settar upp tíu
stórar ljósmyndir eftir bandaríska
listamanninn Andres Serrano, sem
eru tæknilega afar vel unnar og
vandaðar að öllum frágangi. Þetta
er hluti úr myndröð sem nefnist „Úr
líkhúsi“ (1992), en innihald flestra
myndanna er ekki fyrir viðkvæmar
sálir: lík ógæfufólks sem hefur
drukknað, farist í bruna, verið myrt
eða framið sjálfsmorð; þeir líkams-
hlutar sem eru sýndir eru ýmist
rotnandi, brenndir eða stungnir -
mildasta ummerkið er eftir límband
á andliti ungrar konu. - Auk þessa
eru hér þijár myndir af þeim sem
líkna dánum og deyjandi; þar má
nema einlægni, alvöru og fjarræna
mildi trúarinnar sem mótvægi gegn
þeim hörmungum, sem hinir látnu
hafa mátt þola.
Andres Serrano var lítt þekktur
fyrir tæpum áratug - einn af mikl-
um fjölda misjafnlega efnilegra
listamanna - þegar athygli öldung-
ardeildarþingmannsins Jesse Helms
var vakin á stöku verki hans.
„Heppni" Serrano var þarna mikil;
Helms er erki-íhald í menningar-
málum, goð hinna þröngsýnu og
sjálfskipuðu siðferðispostula banda-
rísku þjóðarinnar, og þegar hann
réðst harkalega á listamanninn varð
Serrano um leið frægt fórnarlamb
og eftirlæti allra sem töldu sig
frjálslynda og víðsýna.
Ólíkt mörgum sem lenda í svip-
aðri stöðu hefur Serrano sannað sig
sem athugull listamaður, og m.a.
skapað þekktar myndraðir af úti-
gangsfólki, og nú síðast af amerísk-
um indíánum. Myndröðin úr líkhús-
inu var sýnd í Stokkhólmi fyrir
tveimur árum, og vakti strax mikið
umtal; var markmiðið að sýna end-
anlega niðurlægingu mannsins, eða
var þetta hinn endanlegi óður hans
til lífsins?
Fyrir utan fágaða tæknina skera
þessar myndir sig reyndar lítt frá
ljósmyndum sem notaðar eru t.d.
við réttarrannsóknir og kennslu.
Slíkar myndir eru hins vegar ekki
sýndar opinberlega, en hér er annað
uppi á teningnum; því stærri og
ógurlegri, þeim mun betra. Þegar
svo er komið er auðvelt að álykta
að lítið sé eftir af mannvirðingunni.
Mokka
Myndirnar á Mokka eru ólíks
eðlis, þó viðfangsefnið sé skylt; þær
eru innlendar, úr hirslum mynda-
deildar Þjóðminjasafns Islands. Yf-
irskriftin er: „Látnir íslendingar".
Um myndræn gæði er hér tæpast
hægt að tala, enda verkin unnin
með annað í huga: Þessar rúmlega
þrj átíu myndir eru að mestu frá
fyrstu áratugum aldarinnar og
tengjast jarðarförum, líkum í kist-
um eða rúmum, oft af börnum. í
flestum er angurvær tónn saknaðar
og umhyggju ættingja, sem létu
vinna þessar ljósmyndir til minning-
ar um þá sem hér eru að hverfa á
braut.
Ljósmyndun sem þessi var fé-
lagslegt fyrirbæri, sem byggði á
persónulegum tilfinningum þeirra
sem að stóðu. Vegna þessa eru
myndirnar áhugavert efni til athug-
unar fyrir mannfræðinga og sagn-
fræðinga, og gefa vissa innsýn í
ákveðinn þátt mannlífsins í landinu
á þeim tíma sem þær voru gerðar.
Hins vegar er erfitt að sjá hvaða
erindi þær eiga upp á vegg sem list-
sýning á kaffístofu; ekki er víst að
allir kunni Þjóðminjasafninu þakkir
fyrir slíka meðhöndlun á persónu-
legu efni, sem því er treyst fyrir.
Öll umgjörð sýninganna vekur
óneitanlega upp spumingar um til-
ganginn með herlegheitunum. í
kynningarefni er talað um að ætlun-
in sé að „kryfja dauðann til mergj-
ar“. Hér er ekki færst lítið í fang,
því ekki er betur vitað en að mest
af viðleitni mannsins í trúarbrögð-
um, heimspeki, líffræði og lækna-
vísindum hafi beinst að þessu sama
marki í árþúsundir, án þess að nið-
urstaða fengist. Á hvern hátt þjón-
ar það þessari ætlun að birta í sýn-
ingarskrá töflu yfir útfararkostnað?
Eða endurprenta þar vinnureglur
spítala um umbúnað líks? Hjálpar
lestur dánartilkynninga af segul-
bandi eða uppákomur á götum úti
með „manninn með ljáinn" til við
að „kryfja dauðann til mergjar"?
Hér virðist í besta falli vera í
gangi tvískinnungur og í versta
falli ákveðin sýndarmennska. ís-
lendingar bera yfirleitt mikla virð-
ingu fyrir dauðanum og minningu
hinna látnu; til þess vitnar fjöldi
minningargreina um lítt þekkta ein-
staklinga, mæting í jarðarfarir og
almenn reiði þegar fréttist af helgi-
brotum. Þörfin fyrir að „kryfja
dauðann til mergjar" er ótvírætt til
staðar, en hún er persónuleg og
andleg fremur en opinber eða felist
í þörf á að skoða líkamlegan dauða
ókunnra.
í tengslum við sýninguna hefur
hins vegar verið gefin út mikil bók
um efni tengd dauðanum, sem
sinnir þessu hlutverki vel. Þar er
að fínna margar fróðlegar ritgerðir,
m.a. eftir mannfræðing, heimspek-
inga, hjúkrunarfræðing og prest,
þar sem atriði tengd dauðanum,
nálgun hans og skilgreiningu eru
tekin fyrir og rædd frá ýmsum sjón-
arhornum. Þarna er komið mikið
lesefni, sem vert væri að fjalla um
sérstaklega á öðrum vettvangi.
Víst er að þetta framtak í heild
gefur tilefni til ýmissa bollalegg-
inga, þar sem sitt sýnist hveijum;
nægt er umræðuefnið. Dauðinn bíð-
ur allra manna, og því sjálfsagt að
taka hann til gaumgæfilegrar at-
hugunar - sé það gert með fullri
virðingu fyrir þeim sem dauðinn
hefur tekið til sín, jafnt þeim sem
eiga enn nokkra stund eftir.
Á það skortir hér.
Eiríkur Þorláksson
r
3Bt