Morgunblaðið - 07.07.1996, Qupperneq 4

4 SUNNUDAGUR 7. JÚLÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ •
VIKAN 30/6 - 6/7.
► STÓRM ARKAÐIR hafa
boðið svínakjöt á mikið
lækkuðu verði og hefur sal-
an verið með ólíkindum góð
að sögn talsmanna stór-
markaðanna. Verðlækkunin
nemur á bilinu 25-40%. Að
sögn formanns félags svína-
bænda hefur framboð á
svínakjöti aukist um 20% frá
áramótum og var því tekin
ákvörðun um að selja kjöt á
lækkuðu verði til stórmark-
aða í eina viku.
►GÓÐ grasspretta í vor
hefur gert það að verkum
að margir bændur um
sunnanvert landið eru að
komast í vandræði vegna
þess að grasið er að spretta
úr sér, en við það tapast
mikið af næringarefnum úr
grasinu og það verður verra
fóður, að sögn Guðmundar
Lárussonar, formanns
Landssambands kúabænda.
Fjöldi bænda er í þeirri
stöðu að tún eru fullsprottin
en sláttur ekki hafin. Á jörð-
um upp til dala og um norð-
anvert landið er grasvöxtur
hins vegar víða stutt á veg
kominn og beðið eftir betri
sprettu. Rætt er um að lík-
ast til hafi munur milli
landshluta að þessu leytinu
aldrei verið meiri.
► VERÐ á strásykri hækk-
ar um allt að 33% þessa
dagana og kfló af strásykri
sem kostaði áður 69 krónur
kostar eftir hækkunina milli
90 og 100 krónur. Þetta
stafar af því að 1. júli sl.
tóku gildi breytingar á
vörugjöldum á innfluttum
vörum og innlendum fram-
leiðsluvörum.
►NÝLIÐINN júnímánuður
var sá fijóríkasti frá upp-
hafi fijómælinga í Reykja-
Loðnuveiði hófst af
miklum krafti
SUMARLOÐNUVERTÍÐ hefur sjaldan
eða aldrei byijað jafnvel og í sumar.
35 íslensk skip voru á miðunum þegar
heimilt var að byija veiðar 1. júlí og
fylltu sig nánast öll strax og héldu til
hafnar með fullfermi. Skipin voru mörg
hver ekki send út strax aftur þar sem
það hefði leitt til þess að löndunarbið
hefði skapast og hætta orðið á að hrá-
efni spilltist. Heldur dró úr veiðunum
eftir því sem á leið vikuna, en veiðin
er eftir sem áður góð.
Lög um raforkuver
endurskoðuð
FINNUR Ingólfsson, iðnaðar- og við-
skiptaráðherra, hefur ákveðið að end-
urskoða lög um raforkuver, en í lög-
unum er að finna allar heimildir sem
Alþingi hefur veitt iðnaðarráðherra til
að ráðast í nýjar virkjanir. Finnur seg-
ir þetta nauðsynlegt vegna aukins
áhuga stórra orkukaupenda á að
byggja stóriðju á íslandi. Þær forsend-
ur sem núverandi lög byggi á séu um
margt breyttar.
Landmælingar
fluttar til Akraness
LANDMÆLINGAR íslands flytjast að
ósk Guðmundar Bjamasonar umhverf-
isráðherra til Akraness og er gert ráð
fyrir að starfsemin verði komin í fullan
gang þar í ársbyijun árið 1999. Guð-
mundur segir að hér sé fyrst og fremst
um að ræða pólitíska ákvörðun í sam-
ræmi við stefnu ríkisstjómarinnar um
flutning ríkisstofnana út á landsbyggð-
ina. Starfsmenn Landmælinga íslands
em um 30 talsins. Ríkisstjómin hefur
samþykkt flutninginn.
vík árið 1988.
Borís Jeltsín
endurkjörinn
SÍÐARI umferð forsetakosninganna í
Rússlandi fór fram á miðvikudag og
stóð valið milli Borís Jeltsíns forseta
og frambjóðanda
kommúnista,
Gennadís Zjúg-
anovs. Flestar
skoðanakannanir
fyrir kjördag gáfu
til kynna að forset-
inn myndi sigra
með yfirburðum, en
vom taldar óá-
reiðanlegar. Þá var
talið að dræm kjör-
sókn gæti komið sér vel fyrir Zjúg-
anov, og einnig gott veður, sem var á
kjördag, þar eð kjósendur væru vísir
með að nýta sér frídaginn, til þess að
fara út í sveit, í stað þess að mæta
til kjörfundar. Svo fór, að forsetinn
vann afgerandi sigur, hlaut tæp 54%
atkvæða, en Zjúganov rúmlega 40%.
Um fimm af hundraði greiddu at-
kvæði gegn báðum frambjóðendum,
og þar á meðal voru fyrrum Sovétleið-
togi, Míkhaíl Gorbatsjov, og þjóðern-
issinninn Viadímír Zhfrínovskí.
Sharon verður
ráðherra
DAVID Levy, utanríkisráðherra ísra-
►LÖG sem kveða á um rétt
dauðvona sjúklinga til að
láta stytta sér aldur tóku
gildi í Norðurhéraðinu í
Astralíu á þriðjudag. Er
þetta í fyrsta sinn sem líkn-
ardráp er lögleitt í heimin-
um. Samtök sem beijast
gegn lögunum hyggjast
fara með málið fyrir hæsta-
rétt.
►FLOKKURINN yst til
hægri í tyrkneskum stjórn-
málum hefur sett ríkissljórn
Velferðarflokks heittrúar-
manna og Sannleiksstígs
fyrrum forsætisráðherra,
Tansu Ciller, skilyrði fyrir
stuðningi og krefst aðildar
að stjórninni. Búist er við
að greidd verði atkvæði um
traustsyfirlýsingu á stjórn-
ina nú í byrjun vikunnar.
►RAFMAGN fór af víða í
vesturhluta Kanada, Banda-
ríkjanna og Mexíkó á þriðju-
daginn. OIli bilunin erfið-
leikum á hundruðum þús-
unda heimila, hjá fyrirtækj-
um og á flugvöllum, þar sem
veruleg röskun varð á áætl-
unum. Ekki er vitað hvað
els, hótaði á miðvikudaginn að segja
af sér embætti, ef forsætisráðherrann,
Benjamin Netanyahu, veitti ekki Ariel
Sharon, ráðherraembætti innan fímm
daga. Tilkynning Levys þótti koma eins
og þruma úr heiðskíru lofti. Netanyahu
sagði á fimmtudag að hann myndi finna
Sharon ráðherraembætti. Búist er við
að ákvörðun Netanyahus muni valda
úlfaþyt meðal araba, og ekki verða til
þess að auðvelda friðarumleitanir fyrir
botni Miðjarðarhafs. Sharon var áður
vamarmálaráðherra og stjómaði innrás
ísraela í Líbanon 1982.
olli biluninni.
►FINNSKIR sérfræðingar
á vegum Sameinuðu þjóð-
anna létu andmæli Bosníu-
Serba sem vind um eyru
þjóta á föstudaginn og sóttu
lík að minnsta kosti níu
manna, sem talið er að hafi
verið meðal múslima sem
myrtir voru þegar þeir
flúðu Srebrenica í fyrra.
Voru lfkin flutt til bæjarins
Tuzla.
FRÉTTIR
Landris við Hengil vegna kvikuinnstreymis í eldstöðvarkerfi
Vísbending um að það stytt-
ist í Suðurlandsskjálfta
Koit/Norræna eldQallastöðin
KORTIÐ sýnir jarðskjálfta á Hengilssvæðinu samkvæmt mæling-
um Veðurstofu íslands. Svæðið greinist í tvö eldstöðvakerfi
sem aðgreind eru með línum, eldstöðvakerfi Hengils t.v.,
Hrómundar-eldstöðvakerfi t.h.
LAND hefur risið um allt að fímm
sentimetra á eystri hluta Hengils-
svæðis, einkum undir Ölkelduhálsi,
síðustu fjögur ár á sömu slóðum og
skjálftavirkni var óvenju mikil frá
miðju ári 1994 og fram á þetta ár.
Freysteinn Sigmundsson, jarðeðlis-
fræðingur hjá Norrænu eldfjallastöð-
inni, sem borið hefur saman skjálfta-
virkni og landris á svæðinu telur eld-
gos ekki yfírvofandi en aukin spenna
í jarðskorpunni bendi til þess að það
styttist í Suðurlandsskjálfta. í ágúst
eru 100 ár liðin síðan síðasta hrina
stórra skjálfta reið yfír, en á söguleg-
um tíma hafa orðið Suðurlands-
skjálftar með 45-112 ára millibili.
„Á Hengilssvæðinu hefur alltaf
verið stöðug smáskjálftavirkni. Frá
miðju ári 1994 heftir skjálftavirkni
aftur á móti verið óvenju mikil," segir
Freysteinn. Hann segir að heldur hafí
dregið úr virkninni síðustu mánuði.
A sama tíma benda landmælingar,
sem gerðar hafa verið, til þess að
land hafí risið og þanist út á svæð-
inu,“ segir Freysteinn. Um væri að
ræða niðurstöður hæðarmælinga
Orkustofnunar og GPS-landmælinga
Norrænu eldfjallastöðvarinnar. „Við
vitum ekki hvenær landris hófst en
á árunum 1992-1994 virðist land
hafa risið um Vk cm og síðan um
annað eins á því timabili, sem
skjálftavirkni var óvenju mikil, frá
1994 til ársloka 1995. Eg hef reikn-
að út að rismiðja sé undir Ölkeldu-
hálsi en þar er einmitt miðja skjálfta-
virkninnar," segir hann.
Kvikustreymi veldur landrisi
í ljósi þessara upplýsinga telur
Freysteinn að landris stafi af þrýsti-
aukningu í jarðskorpunni. Líklegasta
skýringin er sú að kvika hafí komist
inn í annað af tveimur eldstöðvakerf-
um á Hengilssvæðinu. Svæðið skiptist
í tvö eldstöðvakerfi, annars vegar eld-
stöðvakerfi Hengils, en á því væru
Hengill, Nesjavellir og Þingvallasvæð-
ið. A eystri hluta Hengilssvæðisins
er sérstakt eldstöðvakerfí sem kennt
er við Hrómundartind. „Kvika virðist
hafa komist í eldstöðvakerfí Hró-
mundartinds sem aftur hefur valdið
auknum þrýstingi. Sá þrýstingur hef-
ur síðan komið skjálftunum af stað.“
Ekki gosið í tíu þúsund ár
Aðspurður segir Freysteinn að
landris og kvikustreymi gefí ekki til-
efni til að ætla að eldgos sé yfírvof-
andi. Ástæðan sé sú að hæðarbreyt-
ingar væru litlar miðað við það sem
þekktist frá öðrum eldstöðvum. Að
sögn Freysteins hefur ekki gosið á
eystra Hengilssvæðinu í 10 þúsund
ár. Gosvirkni hafí verið bundin við
vestari hluta Hengilssvæðisins.
Á hinn bóginn sýna jarðskjálftam-
ir á Hengilssvæðinu að há spenna er
í jarðskorpunni á Suðurlandi.
„Skjálftahrinan á síðustu misserum
virðist stafa af mjög litlum þrýsti-
breytingum i eldstöðvakerfinu. Það
gefur til kynna að svæðið er mjög
viðkvæmt fyrir breytingum. Niður-
staða mín er sú að myndast hafi há
spenna í jarðskorpunni á Hengils-
svæðinu og jafnframt á Suðurlands-
undirlendinu. Óhjákvæmilega þýðir
þetta að farið er að styttast í næsta
Suðurlandsskjálfta," segir hann.
Freysteinn segist þó ekki boða ný
tíðindi. Sagan kenni að stórar
skjálftahrinur, sem nefndar væru
Suðurlandsskjálftar, komi að með-
altali einu sinni á öld. Þetta væri
athyglisvert fyrir þær sakir að i ár
séu einmitt 100 ár liðin frá því að
síðasta skjálftahrina reið yfir áric
1896. Hann segir að enn geti liðií
allt að tuttugu ár þar til SuðurlandS'
skjálftar láti á sér kræla. Bil mill
hrina hafí hlaupið á 45-112 árum.’
„Skjálftahrinan árið 1896 hófst 26.
ágúst og þá komu nokkrir skjálftar
á stærðargráðunni 6-7 stig á Ric-
hter. Síðasti staki skjálftinn varð
aftur á móti árið 1912 þegar skjálfti
upp á 7 stig reið yfir. Við getum
búist við hrinu stórskjálfta fyrr en
síðar. Segja má líklegt að slíkt ger-
ist eigi síðar en eftir 20 ár,“ sagði
\ hánn.
Dómsmálaráðuneyti um úrskurð umboðsmanns
Hefur almennt gildi
kalli á að kannað verði hvemig uppfylla megi eftirlauna-
réttindi embættismanna sem ávinnist með þessum hætti.
Hann segir að fjármálaráðuneyti verði kynnt álit umboðs-
manns þar sem ráðuneytið fari með lífeyrismál embættis-;
manna sem og annarra starfsmanna ríkisins. „Niðurstað-
an hefur almennt gildi fyrir alla embættismenn og hefurj
enga sérstaka þýðingu fyrir ráðunéyti okkar,“ segir hann.
Þorsteinn minnir á að nýlega hafi verið lögfest ný lög
um réttindi og skyldur opinberra starfsmanna. í þeim
sé lögfest almenn flutningsheimiid og því þurfi framveg-
is ekki að lögjafna um almenna starfsmenn út frá stjórn-.
arskrá eins og gert var í þessu tiltekna máli.
Heimilislæknar og heilbrigðisráðuneyti
Afturkippur í viðræðum
ÞORSTEINN Geirsson, ráðuneytisstjóri í dómsmálaráðu-
neyti, segir að lagaákvæði skorti til að ákveða hvað
felast skuli í eftirlaunarétti embættismanna sem sæta
flutningi og kjósa ekki að taka við nýju starfi.
Umboðsmaður Alþingis hefur úrskurðað að ráðuneyt-
ið hafí ekki farið að lögum við meðferð máls þegar
maður var fluttur úr starfi yfirlögregluþjóns í einum
kaupstað í stöðu varðstjóra í öðrum kaupstað. Umboðs-
maður túlkar stjórnarskrá á þann veg að embættismað-
ur sem sætir flutningi eigi raunhæft val um hvort hann
taki við nýju starfi eða fari á eftirlaun.
Þorsteinn segir niðurstöðuna athyglisverða en hún
AFTURKIPPUR hefur orðið í við-
ræðum heimilislækna og heilbrigð-
isráðuneytisins um fyrirkomulag
heilbrigðisþjónustu utan sjúkrahús-
anna. Katrín Fjeldsted, formaður
Félags íslenskra heimilislækna, segir
því ljóst að niðurstaða viðræðnanna
verði ekki, eins og áður var gert ráð
fyrir, kynnt nú í vikulok. Hún segist
engu að síður vera bjartsýn á að
saman nái 5 viðræðunum á næstunni.
Katrín sagði að gerðar hefðu verið
vissar athugasemdir við tillögur ráðu-
neytisins frá 25. júní. Athugasemdim-
ar virtust hins vegar ekki hafa skilað
sér nægilega vel 1 annarri útgáfu til-
lagnanna. Að minnsta kosti hefðu á
fundum með umbjóðendum komið
fram svipaðar athugasemdir og Ijóst
væri að stefna ráðuneytisins kæmi
ekki nægilega skýrt fram 5 tillögun-
um. Athugasemdimar voru lagðar
fyrir fulltrúa heilbrigðisráðuneytisins
í viðræðunum sl. fimmtudagsmorgun.
Svör bárust frá ráðuneytinu á föstu-
dag. Ekki hafði hins vegar verið farið
yfir þau af hálfu heimilislækna á
föstudagskvöld. Stefnt var að félags-
fundi í Félagi íslenskra heimilislækna
á sunnudag.
Kjaraviðræður hafnar
Að sögn Katrínar var ekki boðað
til annars fundar. Hins vegar taldi
hún ekki ólíklegt að efnt yrði til við-
ræðufundar fljótlega í næstu viku.
Næsta útgáfa tillagnanna yrði vænt-;
anlega kynnt á fundi félagsins. Að
honum loknum færi fram almenn
kynning. Ef ekki fæst niðurstaða
taka framlengdar uppsagnir heimilis-
lækna gildi 1. ágúst nk.
Katrín minnti á að heimilislæknar
hefðu tekið stórt skref með þvf að
segja upp störfum sínum fyrir rúm-
um fimm mánuðum enda væri fram-
tíð heilbrigðisþjónustunnar á íslandi
í húfí. Nú væri heilsugæslan undir-
mönnuð og ekki nægilega burðug til
að geta sinnt því verkefni sínu að
vera grundvöllur heilbrigðisþjónustu
í landinu. Þriðji kjaraviðræðufundur
heimilislækna og samninganefndar
ríkisins verður á mánudag.