Morgunblaðið - 07.07.1996, Blaðsíða 28

28 SUNNUDAGUR 7. JÚLÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/Kristín Maija
STRÖNDIN er óspart notuð á sumrin, enda steinsnar frá heimili fjölskyldunnar sem er í einu fjölbýlishúsanna í baksýn. Nils og Inger Johannsson með Söru, yngsta barnið.
Lífskjör á Norðurlöndum:
Sænskir
sunnudagar
í Svíþjóð þar sem vinnuvikan er 40 stundir geta menn lifað góðu lífí af
dagvinnunni, eins og kom í ljós þegar Kristín Marja Baldursdóttir ræddi
um afkomuna við sænska fjölskyldu. Frístundir og tími með bömunum
__skipta líka miklu máli, enda lifa böm og unglingar þar í landi_
eins og blómi í eggi.
Svíar standa Dönum ekki að
baki þegar hagur og vel-
ferð fjölskyldunnar á í
hlut. í Svíþjóð er vinnu-
tími eðlilegur og þurfa þeir ekki
að vinna látlausa yfirvinnu til að
láta enda ná saman. Þar eins og
í Danmörku, er það heldur ekkert
lífsspursmál að aka um á íjalla-
jeppa, en miklu máli skiptir að
börnin fái gott uppeldi og aðhald.
í síðasta sunnudagsblaði sagði ég
frá heimsókn minni til danskrar
fjölskyldu, en hér á eftir segir frá
heimsókn til Svía. Þótt ýmislegt
sé ólíkt þegar fjárhagur þessara
fjölskyldna er annars vegar virðast
lífskjör vera svipuð, og ekki síður
viðhorf til lífs og verðmæta.
Vinnutíminn
Við ströndina í Málmey,
skammt frá miðbænum, búa Nils
ög Inger Johannsson, bæði 44 ára
gömul. íbúð þeirra er á sjöundu
hæð í vinalegu fjölbýlishúsi, björt
og rúmgóð, með fjórum svefnher-
bergjum og stórri stofu sem búin
er vönduðum húsgögnum. Þau
eiga þrjú börn, Oskar 18 ára,
Malin 16 ára, sem bæði eru í
menntaskóla, en yngsta barnið
Sara sem er 12 ára er í grunn-
skóla.
í Svíþjóð er vinnuvikan 40
stundir og eru þau hjónin bæði í
fullu starfi, Nils sem háskólakenn-
ari og Inger sem grunnskólakenn-
ari. Hvorugt vinnur fasta yfir-
vinnu, en eins og títt er með kenn-
^ra sitja þau Iöngum við skrifborð-
ið að kvöldi dags og á sunnudags-
kvöldum, og í frítíma sínum skrifar
Nils til dæmis kennslubækur.
Nils vaknar snemma, kl. korter
í sex, til að geta notið einverunnar
eins og hann segir, en fer út úr
húsinu kl. hálf átta og ekur um
30 km í vinnuna. Inger vaknar
hálfri stundu síðar, borðar og les
blöðin og vekur síðan bömin milli
klukkan sjö og hálf átta. Hún hjól-
ar síðan í vinnuna, um 6 km leið,
en skólinn bytjar kl. 8.20.
Frúin kemur yfirleitt heim um
þrjúleytið, en sá tími mun eitthvað
breytast í framtíðinni því að frá
og með ágúst næstkomandi verða
kennarar í Svíþjóð að verja 35
klukkustundum á viku á vinnu-
stað.
Vinnutíma Nils er lokið um kl.
fjögur, en hann er þó einum til
tveimur tímum lengur á vinnustað
þegar hann er að semja
kennslubækurnar.
Heitur matur í hádeginu
Fyrir 40. stunda vinnuviku er
Nils með kr. 214.000 íslenskar í
mánaðarlaun og Inger með kr.
151.000. Þau borga 35% af tekjum
sínum í skatt, og eru því ráðstöfun-
artekjur ■ þeirra samanlagðar kr.
232.000 á mánuði.
Að auki fá þau barnabætur með
öllum börnunum þremur, því í Sví-
þjóð fá foreldrar greiddar bætur
með börnum 16 ára og eldri meðan
þau eru í framhaldsskóla, og eru
það kr. 6.500 með hveiju barni á
mánuði, eða kr. 234.000 á ári fyr-
ir þau öll þrjú.
Nils hefur síðan tekjur af
kennslubókagerð og af þeim tekj-
um borgar hann skatt sem verk-
taki, eða um 50%.
Þau hjónin segja að sá kostnað-
arliður sem komi mest við pyngj-
una hjá Svíum sé húsnæði. „Við
erum þó nokkuð heppin því við
leigjum þessa íbúð á kr. 60.000 á
mánuði sem er ekki hátt verð þeg-
ar staðsetning er höfð í huga. Við
getum bæði farið fótgangandi í
bæinn og niður á strönd. En hér
skammt frá okkur er verið að
byggja nýjar íbúðir og þær verða
leigðar á rúmar 90.000 krónur á
mánuði. Aftur á móti greiðum við
lítið fyrir hita, rafmagn og síma
hér í Svíþjóð."
Á móti hárri húsaleigu koma svo
húsaleigubætur, en þau segjast
engar bætur fá því þau hafi það
góðar tekjur. Og í Svíþjóð eins og
í nær öllum Evrópulöndum er rétt-
ur leigjandans mikill og geta þau
þess vegna leigt þessa íbúð eins
lengi og þau lystir, enda fara þau
með hana eins og hún væri þeirra
eigin.
Annar stór útgjaldaliður er mat-
urinn. „Við förum með um það bil
kr. 50-60.000 í mat á mánuði, en
inni í þeirri upphæð er líka vín og
bjór. Við kaupum oftast saman
inn, gjarnan á laugardögum, og
kaupum vörur á tilboði ef við rek-
umst á þær.“
Ekki verður logið á gamla,
sænska velferðarríkið þegar börnin
eru annars vegar, þau fá heitan
mat í hádeginu í skólanum, foreldr-
um að kostnaðarlausu. Reyndar
greiða foreldrar fyrir þann munað
með sköttum sínum, en þeir eru
nú heldur ekki nema 35% af tekj-
um. Nils og Inger fá líka heitan
mat á vinnustað sínum en fyrir
hann greiða þau um kr. 400, hvort
um sig, og er sú upphæð ekki tal-
in með í ofangreindum matarreikn-
ingi. Inger segist nú reyndar oft
hafa með sér smurbrauð.
Bílar eru dýrir í Svíþjóð og segja
þau mér að nýr Volvo kosti um
2,2 milljónir. Sjálf eiga þau tíu ára
gamlan Volvo. „Þetta háa bílverð
hefur að sjálfsögðu leitt til þess
að bílar á götum Svíþjóðar er
margir orðnir gamlir, og hyggst
nú ríkisstjórnin reyna með ein-
hveijum hætti að lækka bílverð,"
segir Nils. Þau segja rekstrar-
kostnað bifreiða ekkert mjög háan,
en bensínlítri kosti um kr. 85.00.
Á þessu sænska heimili eru aldr-
ei gerðar fjárhagsáætlanir en auk
venjulegra útgjalda greiða þau
mánaðarlega kr. 5.500 hvort um
sig í einkalífeyri, og um kr. 8.000
í annan sparnað. „Það eru alltaf
peningar afgangs og við erum
ekki að safna fyrir neinu sérstöku,
leyfum okkur það sem okkur lang-
ar í.“
Nils lætur þess getið að gegnd-
arlaus neysla sé löngu liðin tíð í
Svíþjóð, umhverfisvernd sé orðinn
snar þáttur lífsins og allir hlutir
því nýttir vel. Þau hjónin séu ekki
haldin neinni kaupsýki og nefnir
sem dæmi að þau hafi fyrst fengið
sér myndbandstæki fyrir sex mán-
uðum.
Það er hins vegar alveg ljóst að
mikið er keypt af bókum á þessu
heimili.
íþróttir eftir vinnu
„Verkaskipting inni á heimilinu
er algeng meðal hjóna í Svíþjóð,
en við Inger höfum aðeins stigið
skref afturábak í þeim efnum eftir
að ég fór að semja kennslubæk-
ur,“ segir Nils. „Hér áður skiptum
við hússtörfunum á milli okkar,
enda kom ég þá heim fyrr á dag-
inn og Inger vann þá oft lengur."
Það er semsagt Inger sem eld-
ar, þvær og þrífur, og straujar
meðan hún horfir á sjónvarpið.
Nils segist þó ekki vera með öllu
laus. „Eg laga matinn um helgar,
og þríf svo eins og hinir þótt mér
þyki það mjög leiðinlegt.“
Börnin þrífa herbergin sín sjálf
og eru í ýmsum snúningum. Sara
sú yngsta, kemur úr skólanum um
tvöleytið en systkini hennar á
fjórða tímanum. „Þá fyrst hverfa
allir þegar heim er komið!“ segir
Nils, og á við börnin og eiginkon-
una, þvl að sonurinn æfir tennis
eftir skólann, eldri dóttirin stundar
fijálsar íþróttir og þjálfar auk þess
aðra í þeim greinum, yngri dóttirin
er í tónlistarnámi, og frúin bregður
sér stöku sinnum í leikfimi.
Inger eldar þó oftast heitan mat
á kvöldin, sem heimilismenn borða
eftir hentugleikum eins og gefur
að skilja. „Við borðum þó öll sam-
an um helgar,“ segir Inger. „Áður
fyrr var besta máltíðin á sunnu-
dögum, en nú er hún á föstudögum
eða laugardögum.“ Svona spari
eru þau oftast með nautakjöt, en
í miðri viku svínakjöt, sem er ódýrt
í Svíþjóð, pasta og grænmeti. Á
vinnustað og í skólanum er hins
vegar oft fiskur í hádeginu.
. Eftir klukkan átta á kvöldin eru
flestir komnir í hús og þá er verið
að borða, læra, vinna og horfa á
sjónvarp. Börnin og Inger fara í
háttinn á milli klukkan hálf tíu og
ellefu, en húsbóndinn, sem er þó
mesti morgunhaninn, er á róli fram
yfir miðnætti. Hann nýtur kvöld-
kyrrðarinnar.
Útivist enginn höfuðverkur
í Málmey er ekkert bæjarslang-
ur á unglingum um helgar. For-
eldrarnir vita varla hvað ég er að