Morgunblaðið - 07.07.1996, Blaðsíða 18

18 SUNNUDAGUR 7. JÚLÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
HRAFN
FRÁ HOLTSMÚLA
STENDUR UPP ÚR
Eftir þijátíu og fimm ára þjónustu við hrossa-
ræktendur í landinu hefur Þorkell Bjamason
hrossaræktarráðunautur látið af störfum. Þótt
oft hafí verið stormasamt á þessum stól skilur
hann sáttur við starfið og almennt er talið
meðal hrossaræktenda að liðveisla Þorkels í
ræktuninni hafí skilað góðum árangri. Valdi-
mar Kristinsson heimsótti Þorkel og konu
hans, Ester Guðmundsdóttur, austur á Laugar-
vatni þar sem þau hafa búið alla sína búskapart-
íð, til að líta yfír farinn veg í viðburðaríku starfí.
VÍST MÁ telja að enginn
einstaklingur hafi haft
eins mikil áhrif á stefnu-
mótun í íslenskri hrossa-
rækt og túlkun dómskalans í kyn-
bótadómum hrossa þessa rúmu þijá
áratugi og Þorkell Bjamason. Hann
tók við af Gunnari Bjarnasyni 1961
þegar hann settist í stói skólastjóra
Bændaskólans á Hólum. Gunnar
hafði um áratug áður aðstoðað Þor-
kel við að komast á ýmiskonar nám-
skeið í Þýskalandi veturinn 1952 til
’53 til að kynna sér hrossarækt og
hestamennsku erlendis með það fyrir
augum að hann tæki við ráðunauts-
starfinu.
Hættur að hugsa um starfið
„Ég var löngu hættur að hugsa
um þetta starf því Gunnar sýndi
ekkert fararsnið á sér og því kom
það mér nokkuð í opna skjöldu þegar
mér var boðið þetta. Ég var alveg
kominn inn á það að verða áfram
bóndi. Það fór nú ekki svo og ég hóf
störf 1. júní 1961 en átti upphaflega
að vera Gunnari til aðstoðar, en hann
reyndist svo upptekinn í starfi sínu
á Hólum. Varð raunin sú að ég varð
að sjá um ailar sýningar þetta árið
og þar með talið fjórðungsmót á
Suðurlandi.
Síðan tók ég við starfinu með
formlegum hætti 1. janúar árið eftir.
Þetta var hálft starf fyrstu tíu árin
sem ég gegndi því og frá upphafi
hafði ég aðsetur á Laugarvatni,"
segir Þorkell þegar hann rifjar upp
fyrstu árin. Þar kemur hann inn á
atriði sem alla tíð hefur ríkt örlítill
miskilningur um. Margir hafa haldið
að það hafi verið einhver forréttindi
honum til handa að fá að sitja heima
hjá sér á Laugarvatni og starfa þar
en það var ekki samkvæmt hans ósk.
„Gunnar hafði setið á Hvanneyri,
var þar kennari, og því hafði þessi
staða ekki haft aðsetur á skrifstofu
búnaðarfélagsins í hans tíð. Þegar
ég svo tek við er aldrei farið fram á
að ég starfi fyrir sunnan. Um þessar
mundir eignuðumst við hjónin sjöunda
og siðasta bamið okkar þannig að
það var ekki hægt að meðhöndla mig
eins og einhleypan strák, auk þess
gat ég ekki séð mér og mínum far-
borða af hálfu starfi. Eg var búinn
að byggja og koma mér vel fyrir hér
á Laugarvatni þegar stöðunni var
breytt í fullt starf og þá var ekkert
á það minnst af mínum yfirmönnum
að ég komi suður eða mér verði sköp-
uð vinnuaðstaða þar. Ég býst við að
ég hefði hætt ef farið hefði verið fram
á að ég kæmi suður,“ segir Þorkell.
Samhliða ráðunautarstarfinu rak
Þorkeli fjárbú á Þóroddsstöðum í
Grímsnesi, jörð sem þau hjónin höfðu
keypt á þessum árum. Einnig hafði
hann verið bústjóri á Laugarvatnsbú-
inu.
Moldargötur og grundlr
Fljótlega barst talið að vinnuað-
stöðunni við kynbótasýningarnar
þegar Þorkell tók við starfi og segir
hann að þar hafi að sjálfsögðu orðið
mikil breyting á. „Vellir voru yfír-
leitt ekki fyrir hendi hvað þá húsa-
kostur fyrir dómarana. Oftast þurfti
að finna einhverjar moldargötur,
grundir eða sæmilega slétt reiðfæri.
Bílarnir voru dómpallar því ekki var
hægt að vera úti því oft rigndi og
kom fyrir að snjóaði stundum. Svo
hljóp maður bara út og þreifaði á
fótum og skoðaði hófa og mældi
hrossin. Ég mældi allt sjálfur framan
af og síðar einn af þremur dómnefnd-
armönnum; þetta hefur alltaf verið
svona verkaskipting. Venjulega voru
þrír í dómnefnd nema um væri að
ræða iands- eða fjórðungsmót, þá
var fjölgað um tvo. Fyrir landsmótin
fór ég ásamt íjórum öðrum um land-
ið allt og hross tekin út, oftast heima
á bæjunum en síðar komu héraðssýn-
ingamar. Þetta fyrirkomulag hefur
haldist lítið breytt í gegnum árin
fram á þennan dag.
Nú er þó farið að aðskilja dómar-
ana og til allrar guðslukku fékk ég
frí frá dómstörfum í vor áður en ég
hætti störfum og þurfti ekki að taka
þátt í þeim leiðindum sem hafa verið
í sambandi við þetta. Þetta er alveg
gjörsamlega mislukkað, það er klárt
mál,“ segir Þorkell og liggur ekkert
á skoðunum sínum á þessum breyt-
ingum. Hann bætir þó við að auðvit-
að eigi menn ekki að leggjast gegn
breytingum, það er ekkert eilíft.
Honum fínnst í þessum efnum skyn-
samlegt að þrír dómarar geti gefið
hver sína einkunn og síðan séu þær
ræddar á eftir og ef ekki næst sam-
komulag sé reiknuð meðaleinkunn
fyrir atriðið.
Oftast komast menn að einhverri
niðurstöðu. Hann bendir á að í mati
á hæfileikum getur alltaf verið mis-
munur á hvað hrossið sýni í hvert
skipti sem það kemur fram. Það
sama gildi um bygginguna. „Það er
vart hægt að stiila hrossi þannig upp
í þijú skipti að byggingin komi eins
fyrir sjónir í öll skiptin. En hvað um
það, öll starfsaðstaða hefur gjör-
breyst sérstaklega síðustu árin“.
Krappur línudans
Þorkell kveðst hafa dottið inn í
starfið með litlum fyrirvara og því
kannski ekki verið eins vel undir það
búinn og hann hefði kosið. Strax í
upphafi kveðst hann hafa tekið þá
stefnu að fylgja eigin sannfæringu
og standa og falla með henni, sama
hvað yfir dyndi. Heimur hrossarækt-
arinnar og hestamennskunnar er af-
ar tilfínningaþrunginn og geta
sprottið upp deilur af mismiklum til-
efnum. Það hefur því oft verið krapp-
ur línudans sem Þorkell hefur þurft
að stíga í starfi sínu því hrossarækt-
armenn geta verið afar hvassir í við-
brögðum ef þeir telja á sig eða sín
hross hallað.
„Áríðandi var að hafa sína eigin
skoðun á hveiju máli en láta ekki
aðra mynda sér skoðun eða vera
flytja skoðun annarra. Ég sá strax
að þetta væri grunnur þess að mér
væri vært í starfinu. Að sjálfsögðu
ræddi maður hlutina við marga
ágæta menn og auðvitað þurfti að
beita diplomatik með í hæfilegum
skömmtum því oft var maður með
eldfim efni í höndunum. En það er
svo skrýtið samt, að oft þegar maður
átti von á að allt yrði vitlaust gerð-
ist kannski ekki neitt en í öðrum til-
vikum gat allt hlaupið í bál og brand
út af því sem mátti ætla að væri lít-
ið eða ekkert tilefni. Það er ekki
hægt að neita því að þetta starf
krefst mikillar samskiptahæfni.
Frekjan iöulega fyrlrgefin
Ég tel mig hafa verið heppinn og
siglt nokkuð rétta leið í þessu leið-
beiningarstarfi. Auðvitað hafa stund-
um átt sér stað átök og hvellir en
málin hafa alltaf sjatnað án þess að
ég hafi orðið að gefa mikið eftir. Ef
ég hefði gert það hefði ég fljótlega
verið kveðinn i kútinn og rekinn út
í hom. Oft þurfti ég að vera bæði
frekur og stífur, ég viðurkenni það,
en ég held að ég hafi ekki verið ós-
anngjarn og því síður ósvífinn. Svo
hefur mér iðulega fyrirgefíst hafí ég
stuðað menn í hita leiksins."
Starf Þorkels þessi þijátíu og fimm
ár hefur snúist um hrossarækt og
berst talið að því hvað hafi áunnist
á þessum árum. Þorkell bendir á að
það sama gildi um sig og aðra að
enginn er dómari í sjálfs sín sök og
sé hann tæplega rétti maðurinn til
að leggja mat á eigin störf. „Það
voru vissulega til góð hross á þeim
tíma þegar ég hóf störf, á því er
enginn vafi, vandamálið var kannski
það helst að hvorki ég eða aðrir viss-
um almennilega hversu góð þau
gætu orðið best. Ég hef tamið mér
það að vera ekki að hreykja mér af
því hversu góð hross eru til í landinu
á hveijum tíma. Það fer kannski
betur á því að aðrir dæmi þar um.
Ég verð þó að segja fyrir mig að
mér finnst alveg með ólíkindum hvað
sjást góð hross í dag.
Til dæmis á Hellu í vor var mikið
af dágóðum hrossum í röðum og
þaðan af betri. Það er notalegt að
upplifa þetta á þessum tímamótum
og ég held að menn greini ekki á
um að það hafí orðið framfarir en
líklega greinir menn frekar á um
hveiju það er að þakka. Sumir vilja
þakka þetta að miklu eða öllu leyti
LAUGARVATNSHROSSIN hafa getið sér gott orð í hinni hörðu sam-
keppni þótt Þorkell hafi ekki búist við miklu af þeim í byijun. Hér
virðir hann fyrir sér stóðhestinn Guma sem er undan Pá og Glímu.
SÍÐUSTU árin hafa ýmis félagasamtök hestamanna og hrossa-
ræktenda veitt Þorkeli margskonar viðurkenningar og þakklæt-
isvott fyrir framlag hans til hrossaræktar. Hér stendur hann
ásamt eiginkonu sinni, Ester Guðmundsdóttur, framan við mál-
verk eftir Baltasar sem honum var fært á sextugsafmælinu sem
sýnir Þorkel í hrossahópi þar sem hann mundar bogmálið á lend
eins hestsins.
EITT af verkum ráðunautarins er að heimsækja hrossabændur
og líta á hrossin. Spá og spekulera hvað sé gott og hvað mætti
betur fara. Hér skoðar Þorkell ungan fola, Kormák frá Kjarnholt-
um I, sem er í eigu Arngríms Ingimundarsonar, hrossabónda í
Dalsmynni í Biskupstungum. Með þeim á myndinni eru tveir afa-
strákar Þorkels, Ragnar Gylfason til vinstri og Stefán Hilmir
Stefánsson til hægri.