Morgunblaðið - 07.07.1996, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 7. JÚLÍ 1996 '
MORGUNBLAÐIÐ
I menningarbyltingunni í Kína var mannát stundað í nafni hugmyndafræði
Hlið vítis
opnuðust
Morð, pyntingar og mannát einkenndu
menningarbyltinguna í Kína, sem hófst fyrir
30 árum. í nýrri bók koma fram áhrifamikl-
ar upplýsingar um hörmungar þessa
óhugnanlega tíma.
Menningarbylting-
IN í Kína var eitt
ískyggilegasta tíma-
bilið í sögu landsins.
Hún var hluti af valdatafli Maós
Tsedongs formanns og sagt er að
ógerningur sé að ýkja ódæðisverk-
in, sem framin voru í skjóli henn-
ar. Þar á meðal var mannát.
Yfírvöld í Peking hafa neitað
öllu, en umfang óhugnaðarins
kemur fram í nýrri bók eftir Zheng
Yi, sem á ensku nefnist „Scarlet
Memorial" og kom út um miðjan
júní.
Maó hóf menningarbyltinguna
árið 1966 til að uppræta skrifræð-
ið í kommúnistaflokknum og
endurvekja byltingarandann.
Henni var beint gegn yfirvaldi.
Böm réðust á kennara sína og
ljóstruðu upp um foreldra.
Obreyttir flokksfélagar veittust að
yfirmönnum, pyntuðu þá og niður-
lægðu.
Um tíma var dagskipunin að
fara yfír gatnamót á rauðu ljósi
því að það var litur byltingarinn-
ar, en bíða á grænu. Útkoman var
ringuireið og árekstrar því að hið
nýja fyrirkomulag hafði ekki bor-
ist öllum til eyrna.
Glundroðinn náði upp allan
valdastigann og meira að segja
Liu Shaoqi forseti var handtekinn
og pyntaður. Hann lést úr iungna-
bólgu í fangaklefa 1969 og hafði
honum verið neitað um læknis-
hjálp.
Yfirstéttin vildi hjörtu og lifur
Opinber fyrirmæli voru gefin
um „hatur“ og kvótar settir um
það hve margir skyldu myrtir.
Margir notuðu tækifærið til að
gera upp gamla reikninga. Þegar
ákveðið var að lík svokallaðra
„stéttaróvina" skyldu höfð til
neyslu hafði hin pólitíska yfirstétt
mest dálæti á hjörtum og lifrum,
en fjöldinn vildi handleggina og
iljarnar.
Mest var mannátið í Guanxi-
héraði í suðvesturhluta Kína. Þar
létu sennilega um 100 þúsund
manns lífið milli 1967 og 1970.
í þeim fímm umdæmum, sem
Zheng Yi rannsakaði í Guanxi,
voru mörg hundruð „stéttaróvin-
ir“ étnir og þátttakendur skiptu
þúsuridum.
Zheng Yi kvaðst í upphafí hafa
fundið fyrir tilhneigingu til að láta
þetta viðfangsefni eiga sig og það
er engin furða. Eftirfarandi lýsing
er ekkert einsdæmi í bók hans:
„Leiðtogi viðskiptaráðsins [í
Wuxuan] gekk heim með manns-
fót á öxlinni og þar hugðist hann
elda hann og borða. A fætinum
NÁMSMENN ráðast á yfirmann í Chengdu-herskólanum.
RAUÐIR varðliðar lofsyngja Maó formann á Torgi hins
himneska friðar.
hékk enn hluti úr buxum manns-
ins.“
Tólf og þrettán ára börn myrtu
og borðuðu kennara sína. Stúlka,
sem hafði drepið sex manns, kall-
aði sig stolt „Systur sex“. Ónnur,
sem hafði níu mannslíf á samvisk-
unni, kallaði sig „Systur níu“.
Fyrir utan opinberar skrifstofur
kraumaði í pottum fullum af
mannakjöti.
í júlí 1968 var „stéttaróvinur"
að nafni Gao Dazuo gagnrýndur
á fundi í Tongwan-umdæmi. Þurfti
hann því næst að kijúpa á kné
og var sleginn með kylfu í höfuð-
ið. Einn af kvölurum hans reif
niður um hann buxurnar og hugð-
ist skera undan honum kynfærin.
„Leyfíð mér að deyja fyrst,“ grát-
bað Gao. „Þá getið þið skorið hann
af.“ En engu var skeytt um orð
hans. Á meðan Gao öskraði var
skorið undan honum. Þá kom ann-
ar og skar stykki úr mjöðm hans.
Sá þriðji skar úr honum lifrina:
„Afgangurinn af mannfjöldanum
ruddist fram og reif kjötið af bein-
um hans.“
Bandaríski sagnfræðingurinn
Ross Terrill, sem mikið hefur
skrifað um Kína, segir um þennan
tíma í grein í þýska tímaritinu
Die Zeit að „hlið vítis hafi galopn-
ast“, en segir að það væru hins
vegar mikil mistök að takast ekki
á við þennan kafla í sögu þessar-
ar aldar.
„Bók Zhengs Yis er ein af þeim
sorglegustu og jafnframt þeim
mikilvægustu, sem nokkurn tíma
hafa verið skrifaðar um Alþýðu:
lýðveldið Kína,“ skrifar Terrill. „í
Guangxi birtist alræðið í sinni
ýtrustu mynd. Við þekkjum hug-
myndafræði alræðisins og sömu-
íeiðis algjört eftirlit. í Kína rek-
umst við hins vegar á það að óvin-
inum er ekki aðeins ýtt til hliðar,
það er gengið svo langt að hann
er borðaður."
Eins og dýr leidd til slátrunar
Eitt af því, sem vekur sérstak-
iega til umhugsunar í bók Zhengs
Yis, er að flest fórnarlömbin virð-
ast hafa látið leiða sig eins og dýr
til slátrunar. Þegar kylfurnar og
hnífarnir voru hafin á loft krupu
sakleysingjarnir „einfaldlega þegj-
andi, án þess að biðjast vægðar,
án þess að bölva, án þess að rök-
SorTumfgTífSidumungi- Umfangsmikil könnun á lífsviðhorfum unglinga um allan heim
inga, sem gerð hefur verið, fór
fram síðastliðinn vetur á vegum
bandaríska neyslukönnunarfyr-
irtækisins BrainWaves Group.
Tuttugu og fimm þúsund milli-
stéttarunglingar á aldrinum
15-18 ára í fimm heimsálfum
tóku þátt í könnuninni, og bend-
ir útkoman til þess, að ungling-
arnir eigi sameiginlegan smekk
á mörgu, og hafi einnig í heiðri
sömu gildi og trú, auk þess að
stefna flest að því sama. Margt
af þessu þykir ganga þvert á
viðteknar hugmyndir um ald-
urs- og menningarhópa. Frá
þessu er greint i Internatioml
Herald Tribune fyrir skömmu.
Arangur mikils virði
Eitt af þvi sem millistéttar-
unglingar um allan heim virðast
eiga sameiginlegt, er að þeir
bera virðingu fyrir árangri.
Átta af hverjum tíu sem tóku
þátt í könnuninni sögðu að það,
að „ná eins miklum árangri og
ég mögulega get“ væri mikil-
vægt.
Mannfræðingurinn Alice
Schlegel segir að mikið ráðist
af því hvað unglingar gera á
táningsárunum; hverjum þeir
geti gifst, hvaða tækifæri þeim
veitist í lifinu, hvort þeir fái
leiðsögn til árangurs. Það sé
ekki rétt, að samkeppni ríki ein-
ungis í vestrænum samfélögum.
Hlutfall þeirra, er stefna að
því að ná árangri, er hátt í sum-
um löndum sem ef til vill hefði
ekki verið vænst, eins og Níger-
íu og Mexíkó. Það er hæst með-
TÁNINGAR um allan heim virðast eiga meira sameiginlegt en ekki.
Góður árangur og
heilsufar mömmu og pabba
Unglinga um allan heim dreymir um að verða eitthvað og fínnst fjölskyldutengsl-
in skipta einna mestu máli. Fleira virðist vera sameiginlegt með þeim en ólíkt;
vestrænar kvikmyndir, sjónvarp, tónlist og menntun, hefur mótað þá umfram annað.
al kínverskra unglinga og lægst
meðal japanskra. Harold Ste-
venson, sálfræðingur við Mic-
higan-háskóla, segist ekki undr-
andi á þessum mikla mun milli
ríkja í Asíu. í Japan sé tryggð
við hópinn mikilvægari en
árangur einstaklingsins, en í
Kína sé „allt í góðum gír og
hvatt til framkvæmdasemi."
Níu af hverjum tíu unglingum
segjast bera ábyrgð á því, að
þeir fái góðar einkunnir í skóla,
fjórir af hverjum fimm vænta
þess að ljúka námi, ganga vel í
starfi og finna sér lífsförunaut.
Unglingarnir vænta þess ekki
að mulið verði undir þá. Allt að
90% voru sammála eftirfarandi
fullyrðingu: „Það er undir mér
komið að fá út úr lífinu það sem
það býður upp á.“
Fjölskyldan mikilvæg
Einnig eru unglingarnir yfir-
leitt sammála um að fjölskyldan
sé mikilvæg, þrátt fyrir að mikl-
ar félags- og efnahagslegar
breytingar hafi orðið í mörgum
löndum. Átta af hverjum tíu
töldu fjölskylduna vera mikil-
vægt „leiðarþ’ós" í lífinu; einn
af hverjum tveim sagði fjöl-
skyldutengslin vera mikilvæg-
asta undirstöðuatriðið í lífi sínu
- mikilvægara en samskipti við
vini sína, skemmtun eða það,
að „gera heiminn að betri stað.“
Únglingarnir létu líka í ljós
umhyggju fyrir heilsu foreldra
sinna, þegar spurt var um
áhyggjuefni. Velferð mömmu
og pabba var í öðru sæti, á eft-
ir atvinnumöguleikum. Þessi
áhugi á fjölskyldunni hefur