Morgunblaðið - 08.08.1996, Síða 27

26 FIMMTUDAGUR 8. ÁGÚST 1996
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 8. ÁGÚST 1996 27
3K*¥$tni$lfiMfe
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
LEIFSSTOÐ
STÆKKUÐ
ÞEGAR Flugstöð Leifs Eiríkssonar á Keflavíkurflugvelli
var byggð á sínum tíma töldu margir að um allt of stóra
byggingu væri að ræða miðað við þarfir íslendinga og hafði
hún þó verið minnkuð frá upphaflegum áformum.
Á undanförnum árum hefur hins vegar komið í Ijós að flug-
stöðin annar ekki lengur með góðu móti þeim mikla fjölda
farþega sem um hana fer á háannatímum. Ekki er óalgengt
á álagstímum að rúmlega þúsund farþegar fari í gegnum
flugstöðina á innan við klukkustund. Enginn leið hefur verið
að sinna þessum mikla fjölda miðað við núverandi aðstæður
og því hefur reglulega skapast ófremdarástand í flugstöðinni
og farþegar orðið að bíða í löngum biðröðum áður en þeir
komast í vegabréfaskoðun og vopnaleit.
Erlendum ferðamönnum, sem hingað koma, fjölgar stöðugt
og vonir standa til að á næstu árum muni ferðamannastraum-
urinn halda áfram að vaxa. Flugvélastæðum verður fjölgað
sem og innritunarborðum og vopnaleitarhliðum.
Samhliða þessum framkvæmdum verður hægt að gera
nauðsynlegar breytingar á flugstöðinni til að hún uppfylli
þær kröfur sem gerðar eru vegna aukaaðildar íslendinga að
Schengen-samkomulaginu, sem gildi tekur árið 1998. Ljóst
var að gera þurfti veigamiklar breytingar á skipulagi flug-
stöðvarinnar vegna Schengen. Kostnaði vegna þeirra breyt-
inga er nú hægt að halda í algjöru lágmarki.
Alls er áætlað að kostnaður vegna nýrrar viðbyggingar
og endurbóta á núverandi byggingu muni nema 800 milljón-
um króna. Það var tímabær ákvörðun hjá ríkisstjórn íslands
að stækka Leifsstöð.
SJÚKRAHÚSIN í
REYKJAVÍK
HUGLEIÐINGAR um sameiningu sjúkrahúsanna í Reykja-
vík, hafa bersýnilega komið illa við marga, ekki sízt
starfsmenn og talsmenn Sjúkrahúss Reykjavíkur. í Morgun-
blaðinu í gær birtist grein eftir Árna Sigfússon, oddvita Sjálf-
stæðisflokksins í borgarstjórn Reykjavíkur, þar sem hann
mælir eindregið gegn slíkri sameiningu og telur, að einokun
í þessum rekstri, eins og hann orðar það, sé engin lausn.
Jafnframt telur Árni Sigfússon, að sameining Borgarspítala
og Landakotsspítala hafi gefið góða raun, hafi sparað og
muni spara mikla fjármuni.
Það er vissulega rétt, að æskilegt er að hafa einhvern
valkost í rekstri sjúkrahúsa. Þegar Landakotsspítali var gerð-
ur að sjálfseignarstofnun fyrir u.þ.b. tveimur áratugum studdi
Morgunblaðið þá ákvörðun eindregið, m.a. á þeirri forsendu,
að rekstur Landakotsspítala mundi veita stóru sjúkrahúsunum
tveimur akveðið aðhald og gefa kost á samanburði á ólíkum
rekstrarformum.
Sú afstaða byggðist hins vegar á því, að rekstrarfyrirkomu-
lag á Landakotsspítala var gjörólíkt því, sem tíðkaðist á
Landspítala og Borgarspítala. Sá samanburður, sem þá var
til staðar er því miður ekki lengur fyrir hendi.
Hins vegar hafa orðið örar framfarir í læknisþjónustu á
þessum tveimur áratugum, sem m.a. byggist á svonefndri
hátækni. Það eru ákaflega sterk efnisleg rök fyrir þeirri
skoðun, sem fram kom hjá hinum erlendu ráðgjöfum, sem
áður hefur verið vitnað til hér í blaðinu, að íslenzkt samfélag
sé einfaldlega svo lítið, að hvorki hafi það þörf fyrir, né
hafi efni á tvöföldum hátæknibúnaði.
Það eru meginrökin fyrir því, að sjálfsagt og eðlilegt er
að fram fari hagkvæmniathugun á því, að myndaður verði
einn hátæknispítali á grundvelli Landspítala og Sjúkrahúss
Reykjavíkur. Jafnframt er erfitt að skilja, hvers vegna ekki
er hægt að ná umtalsverðum sparnaði með slíkum ráðstöfun-
um, ef rétt er, sem fram kemur í grein Árna Sigfússonar,
að sameining Borgarspítala og Landakotsspítala hafi haft í
för með sér mikinn sparnað.
Þótt hér yrði til einn fullkominn hátæknispítali er margt
sem mælir með því, að jafnframt yrði byggður upp einkarek-
inn valkostur, ekki á sviði hátækni, en sem mundi annast
margvíslega aðra læknisþjónustu, sem sjúklingar yrðu þá að
greiða fyrir. Morgunblaðið hefur áður bent á að æskilegt
væri að byggja upp slíkan valkost og eitthvert form heilsu-
trygginga á vegum tryggingafélaganna, þannig að fólk geti
valið á milli ríkisrekins spítala og einkarekins.
Landakotsspítali, fyrir sameiningu við Borgarspítala, hefði
getað orðið sá einkarekni valkostur, ef rétt hefði verið á
haldið.
ELDFJALLARANNSÓKNIR
Morgunblaðið/Sverrir
DR. SVEINN Jakobsson, jarðfræðingur á Náttúrufræðistofnun, með sýni af útfellingum frá Surtsey,
Eldfelli og Heklu.
STEINDATEGUND sem fannst
í Eldfelli í Heimaey og ekki
hefur tekist að greina. Hún
hefur sennilega ekki fundist
áður í heiminum.
OFT myndast litríkar útfell-
ingar við eldgíga eða á
hrauni, þar sem er mikið
gufustreymi og verulegur
hiti. Þessar útfellingar eru oft gul-
ar, rauðar eða hvítar og myndast
beint úr gufufasa, oftast við nokk-
urra hundraða gráða hita. Þær setj-
ast í sprunguveggi, hoiur og á yfir-
borð hrauna og gjallgíga.
„Meirihluti útfellinganna hverfur
mjög fljótlega, eða nokkrum árum
eftir að gosi lýkur, vegna þess að
margar þessara steinda eru upp-
leysanlegar í vatni og hverfa þegar
dregur úr gufustreyminu og úrkoma
nær yfirhöndinni. Þær útfellingar,
sem ekki eru uppleysanlegar í vatni,
veðrast einnig illa,“ segir Sveinn
Jakobsson jarðfræðingur í samtali
við Morgunblaðið.
Óvæntar
niðurstöður
Útfellingar í eldfjöllum hafa ekki
verið mikið rannsakaðar, hvorki hér
á landi né annars staðar. Að sögn
Sveins er ástæðan sennilega sú að
þær eyðast mjög fljótt og oft er
erfitt að nálgast þær.
„Hér á Náttúrufræðistofnun hef-
ur farið fram skipulögð rannsókn á
útfellingum undanfarin sex ár í
samvinnu við steindafræðinginn
Erik Leonardsen frá Háskólanum í
Kaupmannahöfn. Fyrsta þætti þess-
arar rannsóknar er nú lokið, en
hann fólst í nákvæmum röntgen-
greiningum á sýnum úr Surtsey,
Heklu og Eldfelli á Heimaey.
Niðurstöður rannsóknanna hafa
komið mjög á óvart. Fundist hefur
ótrúlegur fjöldi steinda í þessum
útfellingum og þá ekki síst töluvert
af nýjum, óþekktum steindum. Eld-
fjöllin þijú sem voru athuguð, Surts-
ey, Eldfell og Hekla, voru valin með
hliðsjón af öðrum rannsóknum sem
hafa farið fram þar og vegna þess
að aðstæður eru mjög ólíkar á þess-
um þremur stöðum,“ segir Sveinn.
Ólík eldfjöll
Surtsey gaus árin 1963 til 1967.
Gosið byijaði í sjó og bergið sem
myndaðist þar er basískt. Eyjan er
gegndrepa af sjó og því eru þar
afar sérstakar aðstæður. Utfelling-
um hefur aðallega verið safnað í
hellum, sem eru fjölmargir þar, og
hafa þær varðveist vel því úrkoma
hefur ekki komist að þeim. Útfell-
ingarnar bera mjög keim af nær-
veru sjávarins, þar er til dæmis
steinsalt mjög algengt.
í sýnunum frá Surtsey hafa fund-
ist 24 steindategundir og hafa 12
þeirra ekki fundist áður á Islandi.
Auk þess fannst þar ein steind sem
aldrei hefur fundist áður í heiminum
og líklegt er að aðrar séu til stað-
ar, þar sem ekki hefur enn tekist
að greina 10 tegundir.
Sex nýjar
steinda-
tegniidir
fundnar
Undanfarín ár hefur staðið yfir rannsókn á
útfellingum sem verða til við eldgos. Þegar
hafa greinst 6 steindategundir sem hafa ekki
áður fundist í heiminum. Aðalheiður Inga
Þorsteinsdóttir ræddi við dr. Svein Jakobs-
son á Náttúrufræðistofnun um rannsóknirnar.
SÝNUM var safnað við gíginn á Eldfelli, en þar mælist enn um 600
gráða hiti, rúmlega tveimur áratugum eftir að gosi lauk.
Eldfell gaus ísúru bergi árið 1973
og meirihluti hraunsins rann út í
sjó. Útfellingum hefur verið safnað
efst í norðaustur hprni gígsins og
í umhverfi hans. í Eldfelli hafa
fundist 14 steindategundir og þar
af hafa tvær ekki fundist áður á
íslandi. Ein ný steindategund fannst
þar og mögulegt er að aðrar eigi
eftir að finnast, því 6 tegundir eru
enn ógreindar.
18 steindategundir sem hafa
ekki sést áður á íslandi
Hekla gaus ísúru bergi árið
1991, en hún er sem kunnugt er
langt inni í landi og hátt yfir sjávar-
máli. Útfellingum hefur verið safn-
að í stóra gígnum í norðaustur-
hluta fjallsins, en einnig hafa verið
tekin sýni úr yfirborði hraunsins.
Þessar útfellingar eru töluvert frá-
brugðnar þeim sem fundust í Surts-
ey og Eldfelli. Fundist hefur 21
steindategund og þar af eru þijár
nýjar á Islandi, auk þeirra sem
fundust einnig í Surtsey og Eld-
felli. Fjórar nýjar steindir fundust,
og líkur eru á að fimm aðrar séu
einnig til staðar.
„Þannig hafa í þessum útfellinga-
sýnum frá Surtsey, Eldfelli og
Heklu fundist alls 18 steindateg-
undir sem hafa ekki sést áður á
íslandi, 6 nýjar steindategundir
hafa fundist og líkur eru á að 7
nýjar tegundir greinist til viðbótar.
Auk þess eru rúmlega 20 tegundir
enn ógreindar," segir Sveinn Jak-
obsson.
Menningarlegt
atriði
Hann segir að fundur hinna nýju
steindategunda hafi sennilega ekki
beina hagnýta þýðingu.
„Hlutverk Náttúrufræðistofnun-
ar er að afla upplýsinga um náttúru
landsins. Það er í raun. hluti af
menningarviðleitni okkar, því það
er menningarlegt atriði að þekkja
landið og geta lýst því. En þegar
allt kemur til alls getur fundurinn
haft hagnýta þýðingu sem ekki er
augljós í upphafi. Um er að ræða
mörg sjaldgæf frumefni og aukin
þekking á þeim hjálpar okkur að
skilja betur hringrás frumefnanna,
t.d. hvað varðar kadmíum og önnur
eitruð efni sem við vitum tiltölulega
lítið um.“
4.700 steindategundir
STEIND ER minnsta eining
steinaríkisins og kallast „min-
eral“ á ýmsum erlendum mál-
um, og er það fasta efni eða
efnasamband sem finnst sjálf-
stætt í náttúrunni. í heiminum
eru taldar vera um 4.700
steindategundir og á hveiju ári
finnast um 50 til 60 nýjar teg-
undir, til dæmis við námugröft.
Á íslandi hafa til þessa fundist
286 steindir, og því eru hinar
nýfundnu tegundir mikil við-
bót, samkvæmt upplýsingum
Sveins Jakobssonar.
Fyrirhuguð stofnun verslunarháskóla Verzlunarskóla íslands
FYRIRHUGAÐ er að verslunarháskóli rísi á þessari lóð við hlið Verzlunarskóla íslands.
Morgunblaðið/Golli
Skólar með viðskiptabraut-
ir fái sömu fyrirgreiðslu
Farið hefur verið fram á stuðning ríkisins við
rekstur verslunarháskóla Verzlunarskóla Is-
lands. Þórmundur Jónatansson kannaði
hvort eftirspum væri næg til að auka kennslu
í viðskiptafræðum og ræddi við formann skóla-
nefndar VTog skorarformann viðskiptafræði-
---------------------------->-----------------
skorar í Háskóla Islands.
MIKIL eftirspurn eftir stuttu
en hagnýtu námi í við-
skiptatengdum greinum
er ein meginástæða þess
að í undirbúningi er að stofna verslun-
arháskóla Verzlunarskóla íslands sem
starfa mun samhliða Tölvuháskóla VÍ.
Árni Árnason, formaður skólanefndar
Verzlunarskóla íslands, segir að stefnt
sé að því að opnaður verði verslunar-
háskóli haustið 1998 og þegar hafi
margar fyrirspumir borist um það
hvenær skólinn verði opnaður.
Skólanefndarformaðurinn og Ingj-
aldur Hannibalsson, skorarformaður
viðskiptafræðiskorar í Háskóla ís-
lands, eru sammála um að eftirspurn
eftir viðskiptatengdu námi sé það mik-
il að stofnun skólans eigi rétt á sér.
Þeir telja báðir ákaflega mikilvægt að
viðskiptabrautir í skólum á háskóla-
stigi fái sömu fjárveitingu á nemanda
en aðeins þannig verði samkeppnis-
staða skólanna jöfn.
Verslunarráð íslands, sem tilnefnir
sameiginlega skólanefnd Verzlunar-
skólans og Tölvuháskólans, hefur farið
þess á leit við menntamálaráðherra
að hann beiti sér fyrir því að verslun-
arháskóla verði veittur sambærilegur
stuðningur og Tölvuháskóli VÍ nýtur.
Samkvæmt því tæki ríkið þátt í kostn-
aði vegna launa og reksturs og yrði
fjárveiting miðuð við fasta upphæð á
hvern nemanda. Jafnframt hefur verið
lögð áhersla á að sett verði í lög ákvæði
sem feli í sér staðfestingu á að ríkinu
sé heimilt að semja við fyrirtæki, félög
eða stofnanir um rekstur skóla sem
veita viðskiptamenntun á háskólastigi
en slík ákvæði eru í gildi m.a. um list-
menntun.
Sátt um að ríkið
styrki háskólastofnanir
Árni telur eðlilegt að ríkið taki þátt
í rekstri háskólans enda ríki nokkuð
víðtæk sátt um það að ríkið standi
straum af háskólanámi í
landinu. Hann segir mikil-
vægt að einkaaðilar hafi
möguleika á að reka skóla
á háskólastigi til að auka
fjölbreytni í menntakerfinu.
An sambærilegra fjárveitinga væri
samkeppnisstaða við ríkisskóla mjög
ójöfn.
Samkvæmt skipulagsskrá Verzlun-
arskóla íslands er honum ætlað að
reka skóla bæði á framhalds- og há-
skólastigi. Undanfarin ár hefur skólinn
rekið tölvuháskóla og nú er fyrirhugað
að víkka út starfsemi hans með því
að bjóða upp á tveggja ára námsbraut-
ir í stjómun og rekstrarfræðum. Stefnt
er að því að nemendur geti lokið BA-
eða BS-prófi frá verslunarháskólanum
með mismunandi blöndu af tölvu- og
viðskiptanámi. Stefnt er að því að
bygging fyrir hinn nýja skóla verði
fullbúin við Ofanleiti 2 við hliðina á
Verzlunarskólanum haustið 1998.
Gert er ráð fyrir að allt að 500 nem-
endur verði í skólanum.
Rekstur TVÍ hagkvæmur
Verzlunarskólinn og Tölvuháskólinn
eru reknir með stuðningi ríkisins sam-
kvæmt samningi ríkisins og Verzlun-
arskóla íslands. „Við höfum gert verk-
takasamning um að veita ákveðna
menntun gegn tiltekinni greiðslu,"
segir Árni.
„Þetta er gert vegna þess að ríkið
telur hagkvæmt að borga okkur ekki
hærri upphæð en það kostar ríkið að
framkvæma hlutina. Þeir samningar
um fjárveitingar sem við höfum gert
taka mið af öðrum skólum. Um fjár-
veitingu til Verzlunarskólans er miðað
við þá framhaldsskóla þar sem rekstur
er hvað hagkvæmastur, þ.e. í MR og
MS. Varðandi Tölvuháskólann er
byggt á viðmiðun við framhaldsskóla-
nám að teknu tilliti til þess að háskóla-
nám er dýrara. Rekstur Tölvuháskól-
ans gengur mjög vel og
hann er ríkinu mjög hag-
kvæmur.“
Árni segir að Tölvuhá-
skólinn hafi átt mjög góðu
gengi að fagna og aðsókn
að skólanum hafi verið mjög mikil.
„Námið hefur verið talið hagnýtt og
nemendur hafa yfirleitt verið komnir
með vinnu áður en þeir Ijúka námi.
Við höfum síðan orðið vör við mikla
þörf fyrir stutt og hagnýtt nám í við-
skiptatengdum greinum sem geti nýst
nemendum vel í starfi."
Hann segir að áhersla verði lögð á
að kennslan verði hagnýt og í því skyni
hafa skólar erlendis verið heimsóttir.
Hann segir að samstarf við erlenda
háskóla hafi verið kannað en ekki sé
hægt að greina frá því að svo stöddu
í hveiju það verði fólgið.
Frekari rök með verslunarháskóla
hafa verið sett fram. Það er t.d. mat
Verslunarráðs að stofnun skólans sé
ávinningur fyrir atvinnulífið en einnig
sé það kappsmál fyrir stjórnvöld að
efla samskipti sín og samvinnu við
atvinnulífið á sviði mennta- og menn-
ingarmála.
Skólar sitji við sama borð
Ingjaldur Hannibalsson segir að það
sé af hinu góða að nemendur hafi um
nokkra kosti að velja. Hann segir að
viðskiptafræðideild hafi ekkert á móti
því að aðrir skólar á háskólastigi bjóði
upp á nám á svipuðu sviði. Þegar bjóði
þrír skólar upp á viðskiptafræðinám
auk Háskóla Islands, Tækniskólinn,
Samvinnuháskólinn á Bifröst og Há-
skólinn á Akureyri.
„Eftirspurn eftir þessu námi hefur
verið mikil og nemendafjöldi hefur
raunar ekkert minnkað eftir að aðrir
skólar komu á sjónarsviðið," segir
liann. Ingjaldur telur aftur á móti al-
gjöra nauðsyn að fjárveitingar til
skólastofnananna verði samræmdar.
Hann segir það yrði mjög
óeðlilegt ef verslunarháskól-
inn fengi hærri krónutölu á
hvern nemanda en Háskóli
íslands. _
Árni Árnason segir æski-
legast að fjárveitingar yrðu miðaðar
við fjölda nemenda og að sama við-
miðunartalan gilti fyrir alla skóla á
háskólastigi, breytileg eftir námsgrein.
Hann minnir á að þetta sé fyrirkomu-
lag sem háskólamenn hafi lagt áherslu
á síðustu misseri. Árni telur að með
þessu móti verði komið í veg fyrir að
skólum sem bjóði upp á sams konar
eða svipað nám verði mismunað.
Ingjaldur segir eðlilegt að fyrirhug-
aður verslunarháskóli leggi megin-
áherslu á nám til fyrstu háskólagráðu,
BA- eða BS-prófs. „Að mínu mati
getur skóli ekki boðið upp á nám til
meistara- eða doktorsnám án þess að
reka umtalsverða rannsóknarstarf-
semi og ég á ekki von á að þessi skóli
muni gera það, a.m.k. ekki í fyrstu,"
segir hann.
Eflir viðskiptanám
Aðspurður kveðst Ingjaldur telja að
stofnun verslunarháskóla muni fremur
efla viðskiptanám en hitt. Nám þar
muni án efa verða hagnýtara en síður
byggt á fræðilegum grunni. „Við
teljum aftur á móti mikilvægt að
byggja upp fræðilegan grunn sem
nemendur geta síðan notað við lausn
raunhæfra verkefna.“
Skorarformaðurinn segir að stefnt
sé að því að bjóða upp á nám til
MS-prófs í viðskiptadeild frá og með
haustinu 1997. „Mér fínnst eðlilegt
að Háskóli íslands leggi aukna áherslu
á framhaldsnám sem er að sjálfsögðu
opið nemendum sem lokið hafa BS-
prófi annars staðar að því gefnu að
þeir standist inntökuskilyrði um ein-
kunnir.“ Ingjaldur telur ekki útilokað
að lágmarkseinkunn til að komast að
í meistaranám verði mismunandi eftir
því úr hvaða skóla menn útskrifast.
Traustari lagastoð skortir
Bjöm Bjamason, menntamálaráð-
herra, segir að af sinni hálfu sé fullur
vilji til að skoða alla kosti stuðnings
ríkisins við verslunarháskólann. Hann
segir á hinn bóginn mjög brýnt að
skjóta traustari stoðum undir fjárveit-
ingar ríkisins til skóla sem þessa, áður
en rætt er um fyrirkomulag íjárveit-
inga til skóla á háskólastigi.
Fyrsta verkefnið hlýtur, að mati
Bjöms, að vera að kanna hvort lög-
gjafinn sé reiðubúinn að veita ráð-
herra heimild til að semja
við einkaaðila, félög eða
stofnanir um rekstur skóla
sem annaðist viðskipta-
menntun á háskólastigi til
þess að þessir skólar hafi
viðunandi starfsöryggi.
„Við eigum fyrirmynd sem eru
heimildarlög um listaháskóla. I þeim
er heimilað að gerðir séu samninga
við fyrirtæki, félög eða stofnanir um
að annast listmenntun á háskólastigi.
Viðræður hafa staðið yfir um hvernif
koma eigi þessu af stað þannig ac
menn em að fikra sig inn á þessa
braut,“ sagði Björn að lokum.
Ráðherra seg
ir lagastoð
skorta
Meira fram-
boð minnkar
ekki aðsðkn