Morgunblaðið - 11.08.1996, Side 4

4 SUNNUDAGUR 11. ÁGÚST 1996
MORGUNBLAÐIÐ
VIKAN 4/8-10/8.
► STARFSHÓPUR á veg-
um borgarráðs leggur tll
að borgin selji allan hlut
sinn í Pípugerð Reykjavík-
ur og Húsatryggingum
Reykjavíkur og hluta af
eign sinni í Skýrsluvélum
ríkisins og Reykjavíkur-
borgar hf., Malbikunar-
stöðinni og Grjótnáminu.
Jafnframt er lagt til að
starfsemi Ferðaþjónustu
fatlaðra verði boðin út og
eigur hennar seldar. Áætl-
að er að þessar aðgerðir
skili borgarsjóði um 1.600
milljónum.
► SAMNINGAVIÐRÆÐ-
UR samninganefndar ríkis-
ins og heilsugæslulækna
hófust að nýju i gærdag
eftir að hafa legið niðri i
tæpa viku.
► VEIÐI glæddist i Smug-
unni í vikunni en alger ör-
deyða hefur verið þar frá
því íslensku togaramir
fóru að streyma þangað í
byijun júlí. Síðustu daga
hafa skipin fengið 5 til 12
tonn í flottroll eftir um sjö
til tólf tima tog. Fiskurinn
er góður og töluvert stærri
en í fyrra.
Hugsanleg
sýndarviðskipti
VERÐBRÉFAÞING íslands beindi í
byijun vikunnar þeim tilmælum til
tveggja verðbréfafyrirtækja, Fjárfest-
ingarfélagsins Skandia og Verðbréfa-
markaðar íslandsbanka, að þau breyttu
skráningu á hlutabréfum í SÍF, sem
skráð voru í þeirra nafni. Fyrir lá að
umrædd bréf voru ekki í eigu verð-
bréfafyrirtækjanna sjálfra heldur um-
bjóðenda þeirra. Forstöðumaður
bankaeftirlits Seðlabankans taldi hugs-
anleg viðskipti gefa tilefni til að málið
yrði kannað. Samkvæmt upplýsingum
Morgunblaðsins, áttu aðilar tengdir
félaginu þann rúmlega 6% hlut í SÍF,
sem skráður var á Fjárfestingafélagið
Skandia. Félagið óskaði eftir því við
bankaeftirlitið að það tæki til athugun-
ar þátt Skandia f viðskiptum með hluta-
bréf í SÍF.
SÍF-bréfin
seldust upp
HLUTAFÉ seldist upp í hlutafjárútboði
Sölusambands íslenskra fískframleið-
enda í lok vikunnar á síðasta degi for-
kaupsréttar. Engin bréf verða boðin til
sölu á almennum markaði þar sem for-
kaupsréttarhafar hafa óskað eftir
kaupum á meira fé en boðið var í útboð-
inu.
Fjölmenni á
útihátíðum
► KEPPINAUTAR Pósts
og síma telja að fyrirtækið
njóti aðstöðumunar við sölu
á alnetsþjónustu. Þeir sem
kaupi upphringisamband
af öðrum endurseljendum
og búa utan höfuðborgar-
svæðisins þurfi að greiða
utanbæjarskref en við-
skiptavinir Pósts og síma
greiði fyrir þau Iíkt og um
staðarsímtöl sé að ræða,
sama hvar er á landinu.
YFTR 17.000 manns sóttu útihátíðir f
Vestamannaeyjum og á Akureyri um
verslunarmannahelgina. Fjórar nauðg-
unarkærur bárust lögreglunni eftir
helgina og á þriðja tug fíkniefnamála
komu upp á Akureyri og sjö f Vest-
mannaeyjum. í öllum tilvikum var um
neyslu að ræða. Vitað er um fleiri kyn-
ferðisbrot á Akureyri en kærð voru og
leituðu sex stúlkur til neyðarmóttöku
sjúkrahússins. Á tjaldstæðinu á Akur-
eyri kom til átaka milli tveggja manna
sem lauk með þvf að annar stakk hinn
með hnífi í bijóstið.
Miklar ófarir
Rússa í Grosní
MIKIL átök hafa verið milli skæruliða
og rússneskra hermanna í Grosní, höf-
uðborg Tsjetsjníju, og virðist sem þeir
fyrrnefndu hafí borgina meira eða
minna á valdi sínu.
Á föstudag kváðust
þeir vera búnir að
ná á sitt vald tveim-
ur stjómarbygging-
um f miðborginni og
hafa umkringt 7.000
rússneska hermenn.
Þá höfðu þeir einnig
umkringt Sevemf-
flugvöllinn fyrir utan
Grosnf en þar er
rússnesk herbæki-
stöð. Höfðu frétta-
stofur það eftir heimildum í rússneska
hemum, að hann væri alveg búinn að
missa stjóm á ástandinu. Er þessi staða
mikið áfall fyrir Borís Jeltsín en hann
sór embættiseið sinn sem forseti á föstu-
dag. Duldist engum viðstaddra, að hann
er ekki heill heilsu og efasemdir um,
að sitji í embætti út kjörtímabilið, hafa
aukist
Stórslys á ferða-
mannastað á Spáni
UM 100 manns fórust þegar aurskriða
féll á tjaldsvæði við bæinn Biescas í
Pýreneafjöllum á Spáni aðfaranótt
fímmtudagsins og 180 manns slösuð-
ust. Féll skriðan eftir gífurlegt úrfelli
á þessum slóðum en tjaldsvæðið er
undir brattri hlíð og voru gestir þar
um 700 talsins. Sundurtættir bílar,
húsvagnar og tjöld bárust með skrið-
unni allt að kílómetra og björgunar-
menn fundu lík í á, sem rennur um
svæðið, í allt að 15 km fjarlægð. Flest-
ir þeirra, sem forust, voru Spánveijar
en einnig Þjóðverjar, Frakkar og Belg-
ar.
Þ- BANDARÍSKIR vísinda-
menn skýrðu frá því á mið-
vikudag, að þeir hefðu fund-
ið ummerki um, að líf hefði
þrifist á Mars fyrir milljón-
um eða milljörðum ára.
Hefur þessi uppgötvun ver-
ið kölluð sú merkasta á
þessari öld en efasemda
gætir þó víða. Til dæmis
sögðu Kínverjar, að menn
væru famir að hafa allan
vara á sér gagnvart vísinda-
legum æsifréttum frá
Bandaríkjunum.
► LEIÐTOGAR Júgóslav-
íu, sambandsrikis Serba og
Svartfellinga, og Króatíu
sömdu í liðinni viku um
gagnkvæma viðurkenningu
ríkjanna og verður skipst á
sendiherrum síðar í mánuð-
inum. Höfðu Grikkir milli-
göngu um þetta. í Júgóslav-
íu hefur samkomulaginu
verið tekið misjafnlega og
sagt er, að Bosníustjórn eða
múslimar hafi nokkrar
áhyggjur. Óttast þeir, að
Serbar og Króatar hyggist
skipta Bosnfu á milli sfn.
► SVÖRTU kassamir úr
Gulfstream III-flugvél
danska hersins, sem fórst í
Færeyjum laugardaginn 3.
ágúst, hafa verið sendir til
rannsóknar i Bretlandi. Með
vélinni fórust nfu manns,
þar á meðal yfirmaður
danska hersins og eigin-
kona hans. Frásagnir sjón-
arvotta benda til, að vélin
hafi lent í mikilli ókyrrð
yfir Sorvágsfirði þegar hún
kom inn til lendingar á flug-
vellinum í Vogum.
FRÉTTIR
SÁLFRÆÐIN G ARNIR Evald Sæmundsen (t.v.) og Páll Magnússon. Morgunbiaðið/Ásdis
Bráðabirgðaniðurstöður rannsóknar tveggja íslenskra sálfræðinga
Tíðni einhverfu
hefur tvöfaldast
Öfremdarástand hefur skapast í málefnum
einhverfra bama. Ástæða þessa er m.a.
sú að tíðni einhverfu hefur tvöfaldast á
undanfömum 15-20 árum án þess að
þjónustukerfið hafí stækkað að sama skapi.
Gréta Ingþórsdóttir ræddi við sálfræðing-
ana Evald Sæmundsen og Pál Magnússon
en rannsókn þeirra hefur leitt hina auknu
tíðni einhverfu í ljós.
EVALD, sem starfar á Greiningar-
og ráðgjafarstöð ríkisins (GRR), og
Páll, sem starfar á Barna- og ungl-
ingageðdeild Landspítalans (BUGL),
hafa báðir unnið með einhverfum
börnum um árabil en fyrir einu og
hálfu ári hófu þeir að taka saman
með formlegum hætti upplýsingar
sem eru bakgrunnur rannsóknar
þeirra.
Guðmundur Tómas Magnússon
birti 1977 niðurstöður rannsóknar
sem hann gerði á börnum fæddum
árin 1964-73. Þá kom í ljós að tíðni
einhverfu var 4,4, þ.e. af hverjum
10.000 bömum eru 4,4 einhverf.
Bráðabirgðaniðurstöður Páls og
Evalds leiða hins vegar í ljós að tíðn-
in er 8,8 og þeir telja að sú tala
eigi eftir að hækka.
Rannsóknin tekur til einhverfra
barna sem fædd eru 1984-1992.
Miðað við tíðnina 8,8 og árlegan
Qölda fæðinga á íslandi þá má
reikna með að a.m.k. 3,5 einhverf
börn fæðist á ári að meðaltali. „Áð-
ur var miðað við að innan við tvö
einhverf börn fæddust á ári og þjón-
ustan miðuð við það. Síðan hefur
bömunum fjölgað en þjónustukerfíð
ekki verið viðbúið að þróast með,“
segir Páll.
Páll segir aðaliega þrennt valda
þessari aukningu en hún hefur einn-
ig komið fram í erlendum rannsókn-
um. „í fyrsta lagi hafa skilgreining-
ar á því hvað sé einhverfa verið að
víkka. í öðru lagi hefur þekking á
einhverfu aukist, bæði hjá fagfólki
og almenningi, þ.a. að fleirum er
vísað til greiningar. í þriðja lagi
hafa áreiðanlegri tæki og aðferðir
til greiningar komið til.“
Evald segir þessi börn hafa verið
til áður og líklega hafí mörg þeirra
fengið þjónustu innan þjónustukerfís
fyrir þroskahefta. Önnur hafí hugs-
anlega fengið aðra greiningu og því
ekki fengið eins sérhæfða þjónustu
og þau hefðu fengið ef þau hefðu
verið greind einhverf.
Tíðnin hefur tvöfaldast
Evald segir alls kyns aðferða-
fræðilegar vangaveltur liggja að
baki rannsókninni. „Við þurftum að
velja vandlega rannsóknir frá öðrum
löndum til að bera saman við. Svo
þurftum við líka að hafa einhvers
konar viðmiðun við niðurstöður Guð-
mundar og með samanburði við þær
kemur fram þessi fullyrðing um tvö-
földun. Hún er ekki úr lausu lofti
gripin heldur er þetta raunveruleg
tala greindra tilvika. Við erum að
síga í sömu átt og niðurstöður er:
lendra rannsókna sýna fram á. í
stað þess að vera með 4 tilvik af
10.000 erum við að færast í 10-11
tilvik af 10.000.“
Forráðamenn BUGL gáfu út þá
yfírlýsingu í byijun þessa árs að
deildin gæti ekki tekið við nýjum
einhverfutilvikum og þess vegna rík-
ir mikil óvissa um framtíð barna sem
hafa greinst einhverf á þessu ári.
„Það hefur verið hefðbundið hlut-
verk BUGL að sinna þessu máli al-
veg frá því hún var stofnúð 1970,
án þess þó að hún hafi haft til þess
sérstakar stöðuheimildir. Því var
samt sem áður sinnt en þegar þessi
fjölgun varð réð stofnunin ekki við
það lengur samhliða öðrum verkefn-
um,“ segir Páll.
Þörf fyrir fagteymi
Meðal tillagna nefndar sem fjall-
aði um málefni einhverfra og skilaði
áliti í janúar sl. var stofnun fagteym-
is sem gæti séð um öll mál ein-
hverfra barna. „Það er ekkert sér-
stakt fyrir einhverfu að þjónustan
heyri undir mörg ráðuneyti og að
samfellu vanti. Fagteymi myndi búa
til farvegi í kerfinu og fjölskyldur
einhverfa myndu njóta góðs af því
beint. Við getum ekki endalaust
komið upp sérhæfðum stofnunum
eins og milljónaþjóðfélög heldur
þurfum við að samstilla og nýta
stofnanir og úrræði sem til eru.
Auðvitað er miklu flóknara að skipu-
leggja þjónustu sem heyrir undir
þrjú ráðuneyti heldur en að búa til
stofnun sem stjómsýslulega hefði
alla þræði í sinni hendi en það er
óraunhæft að mínu mati. Niðurstað-
an er sú að við viljum nota Barna-
og unglingageðdeildina eða Grein-
ingarstöðina en ekki búa til nýtt
apparat," segir Evald.
Áhættuhópur greindur fyrr
Aðspurðir um það hvað væri nýtt
á döfinni í málefnum einhverfra
sögðust þeir Evald og Páll helst vilja
nefna möguleika á að greina ein-
hverf böm yngri en nú er gert. Yfir-
leitt uppgötvast einhverfa þegar
börn em 2-4 ára og þó yfirleitt nær
4. Erlendar rannsóknir benda hins
vegar til að hægt sé með nokkru
öryggi að afmarka hóp barna um
18 mánaða aldurinn sem líklega
komi til með að greinast einhverfur.
„Þarna er áhugavert svið til að
starfa á á íslandi. Búið er að þróa
einfalda spurninga- og matslista,
sem hægt er að nota, t.d. í ung-
barnaeftirliti, og ekki tekur nema
örfáar mínútur fyrir þjálfað fólk að
fara yfir við almenna skoðun. Til
mikils er að vinna því almennt er
álitið að eftir því sem hægt er að
byrja meðferð fyrr, því líklegri sé
hún til að bera árangur. Grunur
foreldra um að eitthvað sé að vakn-
ar yfirleitt þegar barn byrjar ekki
að tala og þá upphefst mikil þrauta-
ganga. Ef hægt væri að finna fyrr
hvað líklega er að, þeim mun fyrr
ætti að vera hægt að koma við
meðferð og stytta hinn erfiða
óvissutíma," segir Páll.
Myndi nýtast vegna
annarra þroskafrávika
„Við myndum aldrei finna öll börn
á þennan hátt en ákveðinn áhættu-
hóp væri hægt að greina við 18
mánaða aldur og fylgja síðan eftir
með ákveðnum hætti. Þetta myndi
ekki aðeins snerta einhverf börn
heldur er líklegt að vinnubrögð af
þessu tagi myndu skerpa fólk gagn-
vart öðrum þroskafrávikum líka. Það
er yfírleitt reyndin."