Morgunblaðið - 11.08.1996, Blaðsíða 12
12 SUNNUDAGUR 11. ÁGÚST 1996
MORGUNBLAÐIÐ
I-
ERLENT
120 prósentum. Jafnvel þó það sé
tekið fram í ítölskum lögum að
ekki megi fara fram úr fjárlögum,
hefur enginn tekið mark á því.
Nýlega sagði Carlo Aziglio Ciampi
fyrrum forsætisráðherra og núver-
andi efnahagsráðherra í viðtali,
að þeim miðaði í rétta átt ojg til
dæmis væri skammt í að Italir
greiddu upp allar erlendar skuldir
sínar. Það hljómar óneitanlega
vel, en málið er bara að erlendar
skuldir eru ekki meginn vandi ít-
ala, heldur innlendu skuldirnar og
aðeins tíu prósent af skuldunum
eru erlendar. Afgangurinn er að
megninu til hávaxta ríkisskulda-
bréf, sem ríkið hefur notað til að
afla fjár á léttúðugan hátt. Og það
versta er kannski að vegna spill-
ingar, þá hefur allt þetta fé ekki
einu sinni nýst ríkinu og þegnum
þess sérlega vel.
Allar hreyfingar stjórnarinnar
hafa umsvifalaust áhrif á þennan
markað. Ef reynt er að lækka
verðbólguna með aðhaldssömum
aðgerðum til að uppfylla forsendur
myntsambandsins má búast við
að vextir hækki. Um leið vex
skuldabyrðin. Þessi lánastefna
fýrri áratuga hefur líka haft afger-
andi áhrif á ítalskt atvinnulíf, sem
vantar sárlega áhættuíjármagn og
verðbréfaviðskipti eru í lágmarki,
því ríkið hefur sogað allt sparifé
til sín af óseðjandi og fyrirhyggju-
lausri græðgi.
Ef einhver heldur að Norður-
löndin slái skattametið þá er það
ekki rétt, því það gerir Italía með
53 prósentum og 200 ólíkum
sköttum. Það skók ítali nokkuð
þegar því var varpað fram af hag-
þenkjandi stjórnmálamanni að It-
alir væru að vinna fyrir sköttunum
sínum fram í júlílok ár hvert, en
tækju fyrst þá að vinna fyrir tekj-
um sínum. Spaugilegur útreikn-
ingur, en ekki algalinn. En þessi
háa skattaprósenta bitnar mjög
misjafnlega á landsmönnum. Búð-
ardrengurinn borgar iðulega hærri
skatt en búðareigandinn, því í
einkareknum atvinnugreinum er
enginn vandi að stinga undan. Nú
ætlar stjórnin að reyna að herða
skattheimtuna til að auka tekjur
ríkisins, en það er meira en að
segja það að takast á við svo gam-
algróna ósiði.
Áður en að myntsambandsaðild
kemur þarf viðkomandi land að
hafa átt aðild að Evrópska gengis-
samstarfinu í tvö ár. Italía féll þar
úr skaptinu í september 1992, en
nú vonast stjórnin til að komast í
það aftur á næsta ári. Hingað til
hafa ítalskar efnahagsáætlanir
fremur verið í ætt við draumsýnir,
svo enn er of snemmt að segja
hversu raunsæ áætlunin er í þetta
skiptið.
Ofangreind dæmi um glímu ít-
ala við forsendur myntsambands-
ins eru aðeins lítill hluti af öllu
því dæmi og ítalir eru ekki þeir
einu sem glíma við þennan vanda.
Munurinn er bara sá að ítalir hafa
aldrei ætlað sér að sitja í öðrum
flokki innan ESB.
Jafngildir Maastricht gulu eða
rauðu korti?
Öxulshugmyndir de Michelis
urðu að engu þegar staðreyndir
Maastricht-sáttmálans fóru að
renna upp fyrir mönnum og það
er kaldhæðni örlaganna að einn
sá fyrsti, sem hafði orð á þessu,
var Ciampi þáverandi forsætisráð-
herra á leiðtogafundi ESB í Kaup-
mannahöfn 1993. Þar sagði hann
að kannski yrðu ekki öll löndin
jafnfljót að uppfylla forsendur
sáttmálans, en þeir síðbúnu fengju
ekki að tefja framkvæmdina.
Hann tók sem dæmi hús í bygg-
ingu, þar sem sumir flyttu inn á
undan öðrum, en mikilvægast
væri að þeir sem síðar kæmu
gætu gengið að því sem vísu að
fyrir þá giltu sömu reglur og þá
sem fyrst hefðu flutt inn, en auð-
vitað þyrftu allir að standa jafnt
við greiðsluskuldbindingar sínar.
ÍTALIR hafa löngum tekið þátt í sljórnmálabaráttu og Evrópuumræðu af miklum þrótti. Spillingarmál og félagslegur óróleiki hefur
hins vegar sett svip sinn á þjóðfélagið undanfarin ár og margir efast um að ítalskt efnahagslíf sé reiðubúið undir hinn peningalega
samruna Evrópuríkja.
Eyrópuvæðist Italía
eða Italíuvæðist Evrópa?
í ríkisstjórn árið 1990 undir for-
ystu Giulio Andreottis eru horfnir
af sjónarsviðinu vegna botnlausra
spillingarmála. Andreotti situr á
sakabekk, meðal annars sakaður
um mafíutengsl og morðaðild.
Gianni De Michelis þáverandi ut-
anríkisráðherra hvarf af sjónar-
sviðinu vegna mútumála líkt og
nánast allir leiðtogar flokks hans,
Sósíalistaflokksins, sem leystist
upp líkt og kristilegir demókratar,
flokkur Andreottis. De Michelis
þótti annars mjög hugsandi stjórn-
málamaður, þó fjölmiðlar væru
uppteknari af heimsóknum hans á
diskótek og tilþrifum hans þar við
dans og dömur. Utanríksráðherr-
ann talaði um adríatíska Dónáröx-
ulinn í Evrópu. Ítalía sat jafn-
tryggilega og Frakkar og Þjóðvetj-
ar í Evrópuhraðlestinni, er stefndi
í átt að samruna.
Ríkisstjórn í sjálfheldu milli
Maastricht og Afríku
Nú er áðurnefndur öxul gleymd-
ur, en í staðinn rætt um innsta
kjarna ESB, sem Þýskaland á vísa
aðild að og sennilega Frakkland,
þar sem skilyrði Maastricht-sátt-
málans fyrir þátttöku í hinum pen-
ingalega samruna eru aðgöngum-
iðinn. Enginn telur Ítalíu með
lengur í þeim hópi. Áður voru ít-
alskir stjórnmálamenn brosleitir
og fjálgmæltir er Evrópusamstarf-
ið bar á góma, en nú tala þeir um
það hrelldir á svip. Það vantar
óskaplega mikið upp á að ríkisbú-
skapurinn uppfylli forsendurnar
og þegar möguleikar stjórnarinn-
ar, til að uppfylla þær, eru skoðað-
ir, kemur í ljós að stjórnin situr í
hálfgerðri sjálfheldu. Miðað við
forsendur Maastricht-sáttmálans
líkist ítalskt efnahagslíf meira
Afríkuríki en Evrópuríki.
Samkvæmt forsendunum mega
skuldir þjóðarbúsins ekki nema
meira en 60 prósentum af þjóðar-
framleiðslu, en skuldir ítala nema
Hugmyndin um sameinaða Evrópu á sér
djúpar rætur á Italíu, en einskorðaðist lengi
vel við orðin ein. Með peningalegum sam-
runa Evrópuríkja reynir á hvað Italía vill
leggja á sig til að taka þátt og hvað Evrópa
vill gera til að fá hana með, eins og Sigrún
Davíðsdóttir rekur hér á eftir, um leið og
--------------jp---—---------------------
hún spyr hvort Italía Evrópuvæðist eða hvort
Evrópa lagi sig að Italíu
um árabil talað af sannfæringu
um Evrópusamstarfið. Evrópu-
málin hafa því hvorki verið deilu-
mál á Ítalíu né rædd þar af miklum
ákafa. Maastricht-sáttmálinn var
samþykktur í ítalska þinginu með
yfirgnæfandi meirihluta atkvæða,
en eftir Iitlar umræður. Líkt og
Frakkar og Þjóðverjar, driffjaðrir
samstarfsins, hafa Italir haft aug-
un á evrópsku sambandsríki sem
lokamarkmiði samrunans og aldrei
þjáðst af norrænni og breskri tor-
tryggni hvað það varðar.
Italir fóru með formennsku í
Evrópusamstarfinu fyrri hluta árs-
ins, en síðast gerðu þeir það seinni
hiuta árs 1990. Á þessu tímabili
hefur Evrópa tekið stakkaskipt-
um, en utan Austur-Evrópu hafa
kollsteypurnar hvergi orðið jafn-
miklar og á Italíu. Þeir sem sátu
* Uiiitá,
diDiPietro
ms . B. æ .
ITALÍA ÆTTI einkum að
stefna að því að sameinast
Evrópu og ekki að rækta
aðra þjóðartilfinningu en þá
að eiga virka aðild að félagi Evr-
ópu og heimsins." Þessi setning
ítalska stjórnspekingsins Carlo
Cattaneo gæti litið út fyrir að vera
skrifuð upp úr 1945 með lærdóm
seinni heimstyrjaldarinnar í huga.
í raun var hún skrifuð árið 1848,
áður en Garibaldi hafði sameinað
Ítalíu í eitt ríki 1860. Það er því
engin ný bóla að ítalir einblíni á
Evrópu og stöðu sína í álfunni.
Strax í fyrri heimstyijöldinni
veltu ýmsir hugsandi ítalir fyrir
sér þeim möguleika að sameina
Evrópu til að hindra aldalöng átök
í álfunni. Árið 1941 skrifuðu Gio-
vanni Agnelli og Attilio Cabiati
yfirlýsingu, kennda við eyjuna
Ventotene, þar sem þeir sátu í
fangelsi fyrir andóf gegn fasista-
stjóminni. Þetta voru ein fyrstu
skrifín um lýðræðislegt evrópskt
sambandsríki. Þá má nefna að ít-
alski stjórnmálamaðurinn Alcide
De Gasperi er talinn einn af ætt-
feðrum Evrópusamstarfsins ásamt
Þjóðveijanum Konrad Adenauer
og Frakkanum Robert Schuman.
Líkt og Þjóðveijar höfðu Italir
þörf á nýrri ímynd eftir fasista-
stjómina. En þrátt fyrir gamal-
gróna ítalska Evrópuhyggju velta
ýmsir því fyrir sér hvort hún sé
að breytast úr löngun til að taka
þátt í að styrkja Evrópu í leið til
að leysa mál, sem ítalskir stjórn-
málamenn séu ófærir um að leysa
heima fyrir. Með því að skjóta „ít-
alska vandanum" til Evrópu muni
hann gufa upp. Og ef Ítalía Evr-
ópuvæðist ekki, mun þá Evrópa
ekki „Ítalíuvæðast"? spyija marg-
ir.
Flestir sannfærðir
ítalskir stjórnmálamenn í öllum
flokkum, nema þeir sem hrærast
enn í hugarheimi fasismans, hafa
k
l
I
I
t
»
I
!
I
$
I
i
(
t
i
I
(
e
f
*
6
i
ú
fl
-l