Morgunblaðið - 11.08.1996, Blaðsíða 24

24 SUNNUDAGUR 11. ÁGÚST 1996
MORGUNBLAÐIÐ
ÁSTA
JÓNSDÓTTIR
+ Ásta Jónsdóttir
fæddist á Akra-
nesi 23. ágóst 1898.
Hún lést á Elliheim-
ilinu Grund 21. júlí
síðastliðinn. For-
eldrar hennar voru
Jón Sigurðsson,
smiður á Vindhæli
á Akranesi, og Sig-
ríður Lárusdóttir
Ottesen, ljósmóðir.
Ásta ólst upp á
Akranesi. Ásta var
elst í sínum systk-
inahópi en önnur
systkini: Anna, f.
1902, d. 1903. Ingólfur, f. 1906,
kvæntur Svövu Finsen, þau eru
bæði látin. Anna, f. 1912, maki
Siguijón Jónsson, látinn.
Ásta giftist 21. júlí 1926
Kristni Björnssyni lækni. Krist-
inn var sonur Björns Jóhannes-
sonar bónda á Hóli í Lundar-
reykjadal og Steinunnar Sig-
urðardóttur bónda frá Efstabæ.
Þau Steinunn og Jón, faðir
Ástu, voru systkini. Ásta og
Kristinn eignuðust fjögur böm:
1) Björn, f. 1932, rafmagns-
verkfræðingur og prófessor við
HÍ. Fyrri kona hans var Verna
Jónsdóttir, börn þeirra: Krist-
inn, Inga, Ásta, Margrét, Helga,
Jón og Hildur. Þau skildu.
Seinni kona hans er Guðrún
Húsið hennar Ástu ömmu varð-
veitti sannan fjársjóð af samansöfn-
uðu dóti. Hvað ég elskaði að vera
þar og fá að rísla mér af hjartans
► lyst.
Imyndið ykkur: Þungt loft í kjall-
araherbergi, svo fullu af dóti, að
vart er hægt að komast yfir gólfið.
Á hillunum við vegginn eru raðir
af flöskum, sumar yfir 70 ára gaml-
ar fullar af krækibeija- eða rifs-
beijasaft. Krukka ofan á krukku
með sultu, rabarbara-, títubeija- og
blábeija-, eða niðursoðnu kjöti. Allt
var vandlega merkt með ártali og
nafni; aldrei étið. Fötur fullar af
þráum mör, óopnaðir kassar af rús-
ínum, niðursuðudósir komnar að því
að springa, kakódósir, sápukassar,
stífelsi, kex, konfekt, súpur.
Ásta amma bauð okkur upp á
eina slíka í hádegismatinn. Inni-
Hallgrímsdóttir.
Þau eiga eina dótt-
ur, Guðrúnu G. 2)
Jón, f. 1936, arki-
tekt og prófessor
við háskólann i
Delft. Maki Frede-
rika Reitsema, börn
þeirra: Rúloff Al-
bert, Kristinn Kort,
Ika Mai og Ásta
Elín. 3) Helga, f.
1937, d. 1991. Eftir-
lifandi maki Denis
Philcox. 4) Ásta, f.
1940, myndlista-
maður. Maki Ron-
ald Wathen sem lést 1993, böm
þeirra: Sunna og Séan. Ásta og
Kristinn slitu samvistum.
Þegar Ásta hafði komið
bömum sínum á legg stofnaði
hún og rak gistiheimili að Rán-
argötu 21 í Reykjavík frá ámn-
um 1959 til 1986. Hún var einn
stofnenda og i stjórn Kvenfé-
lags- og Leikfélag Akraness.
Ásta var stöðvarsljóri símstöðv-
arinnar á Akranesi 1920-1925.
Afkomendur Ástu eru 30 sam-
tals, barnabörnin em 14, barna-
barnabörnin 10 og barnabarna-
barnabörn 2.
Útför Ástu fer fram frá Dóm-
kirkjunni mánudaginn 12. ágúst
og hefst athöfnin klukkan 15.00.
háldið var uppþornuð klessa. En
mikið voru pakkningarnar fallegar.
Dagblaðastaflar stóðu himinháir,
léreftspokar fullir af upprúlluðum
silkisokkum með lykkjuföllum, jóla-
skraut frá öldinni sem leið. Hún
geymdi sína eigin leikfangakassa
frá því í byijun aldarinnar, kassa
með leikföngum Ástu, mömmu
minnar, og kassa með leikföngum
frá minni eigin barnæsku. Allt var
til staðar, heilt og óskaddað. Vanda-
málið er, að ég hef erft söfnunar-
áráttu hennar og ég verð að gera
eitthvað í málinu sem fyrst.
Ég var 4ra mánaða gömul þegar
ég kom fyrst til íslands. Mamma
áleit að það væri tímaspursmál að
koma sem fyrst með barnið heim
til að sýna það mömmu sinni því
að hún væri nú farin að reskjast.
Það var fyrir næstum því 32 árum.
/------------------------------V
Styrkveiting
Stjórn Minningarsjóös Helgu Jónsdóttur og
Sigurliða Kristjánssonar auglýsir eftir umsóknum
um styrk úr sjóönum. Markmið sjóösins er
stuðningur við nýjungar í læknisfræði, einkum á
sviði heila- og hjartaaðgerða, augnlækninga og
öldrunarsjúkdóma.
Með umsóknum skulu fylgja greinargerðir um
vísindastörf umsækjenda, ítariegar kostnaðar-
áætlanir og upplýsingar um það, hvernig þeir
hyggjast verja styrknum.
Umsóknarfrestur er til 20. október nk. og ber að
senda umsóknir í pósthólf 931, 121 Reykjavík,
merktar: „Minningarsjóður Helgu Jónsdóttur og
Sigurliöa Kristjánssonar." Stefnt er að því að
tilkynna úthlutun í nóvember.
MIIMNINGAR
Ásta amma hafði alveg ótrúlega
krafta og viljaþrek. Þegar hún var
60 ára og bömin fjögur farin að
heiman, hóf hún nýjan kafla í lífi
sínu og opnaði gestaheimili, sem
hún rak næstu 25 árin. Hún hafði
svo gaman af öllu þessu fólki og
sagði endalausar sögur af fólkinu
frá 80 þjóðlöndum sem gisti’ hjá
henni. Sumir hveijir urðu lífstíðar
vinir hennar og komu árlega í heim-
sókn.
Hún sagði alltaf við mig: „Sunna!
Megirðu lifa vel og lengi, í lukku
og gengi.“ Þegar hún varð 91 árs
lét ég hana lofa mér því að hún lifði
í hundrað ár. Hún faðmaði mig að
sér og hló. Henni tókst nærri því
að halda það loforð.
Ég elskaði hana. Ég finn til sakn-
aðar við dauða hennar, en líka til
fagnaðar og þakklætis að hafa átt
hana fyrir ömmu og að hún lifði
svona löngu og heilbrigðu lífí.
Sunna Rónaldsdóttir Wathen.
Sunna hafði varað mig við. Þessu
með lyklana og það reyndist rétt.
Þegar ég kom með henni í fyrsta
skipti til íslands, var ég strax inn-
leiddur í lyklaviðhafnarsiðinn (se-
rímoníuna).
Ásta amma sýndi mér um allt
hús á Ránargötunni sem var á fjór-
um hæðum, en við hveija hurð, sem
við komum að, stóðum við frammi
fyrir sömu þrekrauninni, að finna
réttan lykil að skránni. Hún var
níræð, en mér varð strax ljóst hví-
líkan kraft og einbeitni hún hafði,
þar sem þessi kynnisferð reyndi á
mína þrautseigju út í ystu æsar.
En dugur hennar og vilji til að
lifa og njóta nýrrar reynslu reynd-
ist smitandi. Hann var eins og hand-
tak hennar, þegar hún tók um arm
mér og dró mig áfram niður á höfn.
Og ég sem hélt að ég væri að hjálpa
gamalli og veikburða konu í smá-
gönguferð. Þar misreiknaði ég mig.
Ég mun ávallt minnast hennar
með sannri ástúð.
Mark Fletcher, London.
Þröngt mega sáttir sitja. Við sitj-
um hér átta, börn Björns Kristins-
sonar, og viljum rifja upp nokkur
minningabrot um Ástu ömmu.
Kiddi: Þó að fyrstu minningar
mínar frá Ránargötu 21 séu tengd-
ar Nonna frænda og gotteríinu
hans, þá held ég að engin ein mann-
eskja hafi haft jafn mikil áhrif á líf
mitt og Ástamma. Allt frá æsku til
fullorðinsára hvatti hún mig til
náms og góðra siða. Ég veit að
henni tókst vel að koma mér til
náms en ég verð að láta aðra dæma
um siðavendnina. Ég held að hún
hafi kynnst flestum eða öllum vin-
um mínum og félögum. Hún hafði
varla þekkt Asthildi nema í fáeina
daga þegar hún kvað upp úr um,
að hún væri stúlka að hennar skapi.
Þetta gladdi mig því að ég var skot-
inn í stúlkunni og varð hún síðar
kona mín og eigum við tvær dætur
- Lísu og Ástu. Þó að ég væri nú
orðinn kvæntur maður sleppti hún
hvorki hendinni af mér né okkur
og var alltaf bakhjarl okkar í lífinu.
Nú er komið að því að kveðja
þig elsku Ástamma. Við þökkum
þér allt og megir þú hvíla í friði.
Inga: Minningabrotunum rignir
yfir mig. Þau fyrstu eru föstu
sunnudagshádegisboðin, þegar for-
eldrar mínir ásamt okkur systkin-
unum komu til þín. Lítil, ljóshærð
4 ára hnáta í svörtum og hvítum
borðalögðum matrósafötum sat í
rauða plussstólnum við borðstofu-
borðið og náði varla upp fyrir borð-
brúnina. Eftirrétturinn var alltaf
rúsínugrautur, sem sú litla kunni
ekki að meta fyrr en löngu seinna.
í uppvexti mínum áttum við margar
góðar stundir. Þú varst kennari í
eðli þínu, hafsjór af fróðleik og
visku sem þú útdeildir með glöðu
geði.
Oft sátum við saman fýrir fram-
an hnattlíkanið þitt og létum okkur
dreyma um fjarlæg lönd og þú sagð-
ir mér frá menningu þeirra. Ég man
hvað þig langaði að læra á flugvél,
þann draum sást þú rætast hjá
nöfnu þinni, Ástu. Áhugann á
myndlist má ég þakka þér, þær
voru ófáar sýningarnar sem við
sáum saman og fórum síðan á kaffi-
hús eða heim til þín og ræddum
málin. Líf þitt var ekki dans á rós-
um, þú fékkst þinn skerf af erfið-
leikum. Þú varst mjög öguð, stund-
um ströng, það kom mér oft á óvart
hvað þú sýndir barnabömunum þín-
um mikið umburðarlyndi, kímdir og
gerðir gott úr hlutunum.
Árin hafa liðið áfram, eitt af
öðru, og þú hefðir orðið 98 ára 23.
ágúst nk., þú varst orðin þreytt og
þráðir að fá hvíldina, en þú hélst
reisn þinni til hins síðasta og mikl-
ar þakkir á starfsfólkið á Grund
skilið fyrir umönnun þína. Við syst-
umar vomm hjá þér og héldum í
magra vinnulúna hönd þína er þú
fékkst hvíldina langþráðu. Hvíl í
friði, elsku amma mín.
Ásta: Ég ber nafnið hennar
ömmu og því þótti sjálfsagt að ég
fengi að bera upphlutinn hennar á
peysufatadeginum í Versló. Við
vorum þijár systurnar og amma
vildi gera okkur allar vel úr garði.
Eldsnemma um morguninn var
amma mætt og aðstoðaði stúlkurn-
ar sínar í fötin, lagfærði af natni
og kunnáttu. Þótt seinna yrði fjar-
lægðin milli okkar mikil, landfræði-
lega séð, þá var hugurinn alltaf hjá
þér. Hvfl í friði amma mín.
Magga: Hún amma var hörku-
dugleg kona, rak alein gistiheimili
fyrir erlenda ferðamenn í marga
áratugi og þegar mikið var að gera
þá urðu svefnstundimar fáar.
Amma hafði alltaf opið hús á 17.
júní fyrir vini og vandamenn. Árið
1972 þegar eldri bróðir okkar varð
stúdent frá MR þá brá hún ekki
út af þeirri venju. Við eldri systkin-
in og makar vorum nokkuð seint á
ferðinni þetta árið og reyndar vel
við skál. Amma bar fram kaffi og
meðlæti, brosti í laumi og hafði
lúmskt gaman af ástandi okkar,
sem við reyndum að leyna eftir
bestu getu. Hún minntist þess oft
síðar hve „kátir og glaðir allir voru“.
Þetta sýndi hve fijálslynd amma
gat verið, því varla dreypti hún sjálf
á áfengi. Blessuð sé minning henn-
ar.
Helga: Ég sit inni í eldhúsinu hjá
ömmu einu sinni sem oftar. Hún
er að smyija marglaga rúgbrauð.
Rúgbrauðið er smurt með smjöri
og kæfu lagvisst fjórum til sex sinn-
um, pressað þétt saman og síðan
skorið í þunnar sneiðar. Með þessu
fæ ég að drekka heitt sætt kakó
með bræddum súkkulaðibitum í. Á
meðan hún er að útbúa kræsingarn-
ar skröfum við saman um heima
og geima og hún segir mér sögur
úr æsku sinni. Þegar hún reykti í
fyrsta og eina skiptið. Þegar Ingólf-
ur bróðir fæddist. Sagan af líning-
unni á kjólermunum og fleiri svona
smá minningabrot úr æsku sinni
sem væru góðar í smásögusafni um
uppvaxtarár stúlku frá síðustu öld.
En amma náð nærri því að lifa á
þremur öldum. Elsku amma, þakka
þér fyrir sögumar og blessuð sé
minning þín.
Nonni: Amma hafði gaman af
að segja frá ýmsum atburðum frá
æsku sinni og því sem hún hafði
upplifað. Einnig sagði hún mér oft
frá því sem hún hafði gert með eldri
systkinum mínum. Eitt var það sem
hún sagði mér, þegar hún fór með
Kidda bróður í bíó. Þau höfðu séð
breska mynd um hin ýmsu hunda-
kyn og tamningu þeirra. Mér fannst
því upplagt að við amma færum
saman á bíó og sagði ég henni að
nú væri verið að sýna mynd um
apa. Það varð úr að amma fór með
mig á myndina. Ekki get ég sagt
að amma hafí orðið par hrifín af
efni myndarinnar. Að minnsta kosti
sagði hún varla orð á leiðinni heim
og nefndi þessa bíóferð aldrei fram-
ar, enda skil ég það vel í dag að
varla var Apaplánetan mynd við
hennar hæfi. Aldrei skammaði hún
mig fyrir þetta uppátæki enda sá
ég eftir því. Blessuð sé minning þín.
Hildur: Elsku amma mín, nú
hafa leiðir okkar skilið um óákveð-
inn tíma. Margir hlutir munu halda
áfram að minna á þig og þá sérstak-
lega krosssaumur, píanó, aðfanga-
dagur, ómalaðar kaffibaunir og síð-
ast en ekki síst heitt ijúkandi sætt
kakó. Þar komst þú mér svo sannar-
lega á bragðið. Manstu bollann
„minn“ sem var hvítur og rauður
með blómum? Og svo stígvélakött-
urinn sem við saumuðum saman.
Ofboðslega voru þessir krossar
margir! Kaffíkvörnin var ekki síður
spennandi viðfangsefni fyrir unga
stúlku. Ég hefði glöð getað malað
alla Brasilíu, alein!
En nú er ég eiginlega komin í
fullorðinna manna tölu og þá hugsa
ég um æskuárin mín með söknuði
og hefði svo innilega viljað nýta þau
betur með þér.
Á kveðjustundinni var ég ánægð
með að hafa getað verið hjá þér
og skilað þér í hendur forfeðranna
sem vafalaust hafa tekið fagnandi
við þér. Nú langar mig til að þakka
þér fyrir að hafa verið mér svona
góð amma og kveð þig innilega, í
bili a.m.k. Mér mun ávallt þykja
mjög vænt um þig.
Guðrún: Elsku amma mín, það
eru kannski ekki svo margar minn-
ingar sem ég á um þig en þær sem
ég á vil ég því síður missa. Þegar
ég var átta ára sagðir þú mér að
talan 8 væri þín uppáhaldstala
vegna þess að hún væri endalaus.
Þá spurði ég hvort þér þætti 0 ekki
líka skemmtileg tala. Þú svaraðir
að núll væri svo einfalt og talan 8
svo miklu fallegri.
Það var líka gaman að koma í
heimsókn með pabba sem þurfti
kannski að gera við eitthvað. Þá
bjóstu stundum til kakó handa
mér, kaffi handa þér og ég fékk
jafnvel að mala kaffíbaunirnar. í
eldhúsinu hjá þér voru margar
glerskúffur þar sem þú geymdir
kakóið, kaffið og ýmis krydd. Ég
skildi aldrei hvernig þú gast þekkt
hillumar með kaffinu og kakóinu
frá kryddinu. Svo borðuðum við
súkkulaði og þú sagðir mér sögur.
Einu sinni sagðir þú mér af því
hvað þér þótti skiýtið, þegar þú
varst lítil, að konurnar í Grænlandi
gengu í buxum. Mér þótti það svo
skrýtið af því að þú gekkst alltaf í
buxum og varst svo fín. Stundum
þegar Sunna frænka mín kom líka,
lékum við okkur í garðinum, því að
á sumrin voru plönturnar miklu
hærri en við og þá var sko gaman
að fara í feluleik eða eltingaleik.
Alltaf þegar þú komst til okkar
sagðir þú mér sögur frá því að þú
varst lítil og frá því að pabbi var
lítill. Þakka þér fyrir allt.
Kristinn, Inga, Ásta,
Margrét, Helga, Jón,
Hildur og Guðrún.
Ásta Jónsdóttir föðursystir mín
er nú öll, nær níutíu og átta ára
að aldri. Ásta tengist náið uppvexti
mínum, uppeldi og mótun, en milli
okkar mynþaðist sérstætt vináttu-
samband. Ásta var einnig mótandi
við uppvöxt og fræðslu foreldra
minna, því svo hagaði til að hún
kenndi þeim báðum barnungum að
draga til stafs og lesa.
Ásta „regina“. Goðsögnin Ásta,
konan sem frá upphafi var langt á
undan sinni samtíð: reisnin, virðu-
leikinn, sjálfsbjargarvitundin, eljan
og útsjónarsemin voru meiri en ég
hef reynt eða fregnað af nokkurri
manneskju annarri. Ásta var elst
systkina sinna og minntist hún oft
þeirrar gleði sem hún fylltist er
faðir minn, sem var henni næstur
að árum, fæddist því allt frá því
hún fyrst mundi eftir sér þyrsti
hana í félgsskap. Hún ólst upp á
Akranesi með foreldrum sínum og
systkinum og bjó lengst af á Vind-
hæli, húsi sem faðir hennar Jón
Sigurðsson trésmíðameistari
byggði, en Jón var auk trésmíða-
starfa þúsundþjalasmiður sem
smíðaði hljóðfæri, gerði við úr og
klukkur, en var fyrst og fremst
sannur „mensch", manneskja,
æðrulausí ljúfmenni síhugandi að
velferð meðbræðra sinna.
Ásta stofnaði ung að árum, þá
nýlega fermd, ásamt vinkonu sinni
smábarnaskóla á Akranesi og í
þann skóla gengu foreldrar mínir
ásamt jafnöldrum sínum og vitnaði
móðir mín oft til þess tíma er hún
gekk í skólann þeirra Ástu og Dínu,