Morgunblaðið - 06.10.1996, Page 29

28 SUNNUDAGUR 6. OKTÓBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 6. OKTÓBER 1996 29
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDl
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
NGLIÐAHREYFINGAR
allra stjórnmálaflokkanna
afhentu formönnum flokkanna
fyrr í vikunni áskorun um að Al-
þingi hefjist nú þegar handa við
endurskoðun kosningalaga lýð-
veldisins, þannig að tryggt sé að
henni verði lokið áður en gengið
verður til kosninga að nýju.
í áskorun ungliðahreyfinganna
er minnt á sameiginlega yfirlýs-
ingu þeirra, sem samþykkt var
fyrir tveimur árum. Þar segir:
„Við erum sammála um að ekki
er hægt að búa 'við kosningalög
sem mismuna þegnum þessa
lands. Núverandi misvægi at-
kvæða er óþolandi brot á grund-
vallarmannréttindum. Kosninga-
lög eru hornsteinn lýðræðis í
hveiju landi og þar eiga allir að
sitja við sama borð. Krafa okkar
er að kosningalög tryggi mann-
réttindi og lýðræði en ekki hags-
muni stjórnmálaflokka eða stjórn-
málamanna eins og nú er.“
Samstaða ungliðahreyfinga
stjórnmálaflokkanna í þessu máli
sýnir vel þann mikla stuðning, sem
jöfnun atkvæðisréttar á í öllum
flokkum. Hún er brýnt réttlætis-
mál; það er óþolandi að atkvæðis-
réttur manna sé veginn eftir bú-
setu og fyrir því skortir öll skyn-
samleg rök.
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Hins vegar má færa rök fyrir
því að núverandi kosningakerfi
hafi staðið í vegi fyrir því að ýmis
mál, sem njóta meirihluta-
stuðnings meðal þjóðarinnar, hafi
náð fram að ganga á Alþingi.
Endurskoðun landbúnaðar- og
byggðastefnu hefur áreiðanlega
seinkað og margur milljarðurinn
farið þar í súginn vegna þess að
þingmenn landsbyggðarinnar hafa
staðið vörð um þrönga sérhags-
muni.
Líkt og Morgunblaðið hefur
áður bent á, er jöfnun kosninga-
réttar líklega eina færa leiðin til
að bijóta á bak aftur þau sterku
hagsmunaöfl, sem ríghalda í
gamla og úrelta landsbyggðar-
stefnu.
Eitt af meginmarkmiðunum í
stefnuyfirlýsingu núverandi ríkis-
stjórnar er „að endurskoða kosn-
ingalöggjöfina með það fyrir aug-
um að hún verði einfaldari og
tryggi jafnara vægi milli kjör-
dæma.“ í ljósi þess að þriðjungur
er liðinn af kjörtímabili stjórnar-
innar hlýtur nú að vera kominn
tími til að eitthvað fréttist af þess-
ari endurskoðun. Eða eiga lands-
menn að bíða þess að ungliðarnir,
sem nú hafa náð samstöðu í mál-
inu, vaxi upp í ráðherrastóla?
Samkeppni,
samkeppni
Lykilorðið í viðskiptalífi nútím-
ans er samkeppni. Það er svo
augljóst, að samkeppni tryggir í
senn öflugri atvinnufyrirtæki og
hagsmuni neytenda og viðskipta-
vina, að ekki þarf um að deila.
Gerð nýrra kjarasamninga er
framundan. Það ætti að vera ein
helzta krafa verkalýðsfélaganna í
þeim samningaviðræðum, að ráð-
stafanir verði gerðar á öllum svið-
um íslenzks samfélags til þess að
auka samkeppni.
Óumdeilt er, að samkeppni hef-
ur leitt til lægra matvöruverðs á
íslandi. í því hefur falizt mikil
kjarabót. Ný samkeppni erlendis
frá er um þessar mundir að
tryggja bíleigendum stórlækkun á
iðgjöldum af bílatryggingum.
Harðnandi samkeppni í flutning-
um bæði með skipum og bílum er
að tryggja fyrirtækjum um allt
land lægri flutningsgjöld. Nefna
má fjölmörg fleiri dæmi um áhrif
aukinnar samkeppni og hvernig
hún leiðir til bættra lífskjara.
Við höfum lengi búið við mikla
einangrun og fákeppni. Einangr-
unin er smátt og smátt að rofna
og fákeppnin er á undanhaldi eins
og dæmin sanna. Það þarf að
herða á þessari þróun. Það þarf
að tryggja aukna samkeppni á
öllum sviðum íslenzks atvinnulífs
m.a. með því að greiða fyrir er-
lendri samkeppni. Augljóst er, að
það er hin erlenda samkeppni eða
hættan á henni, sem knýr innlenda
aðila til þess að bjóða betri þjón-
ustu. Yfirlýsingin ein frá kana-
dísku olíufyrirtæki um að það
hygðist hefja starfsemi hér leiddi
til bættrar þjónustu, lægra verðs
og aukinnar samkeppni á milli ís-
lenzku olíufélaganna.
í ljósi þessarar reynslu ættu
verkalýðsfélögin að íhuga alvar-
lega, hvort ein helzta krafa þeirra
í komandi kjarasamningum á ekki
einmitt að vera sú, að greiða fyrir
og auðvelda samkeppni í atvinnu-
lífinu.
HVAÐ LÍÐUR END-
URSKOÐUN KOSN-
INGALAGA?
1 f*A ÞEGAR
X \jTC»Þórbergur
var hálfníræður, 12.
marz 1974, skrifaði
ég nokkur orð um
hann í Morgunblaðið
og sá það gladdi
meistarann, ekkisízt vegna kaflans
úr Kompaníinu sem fylgdi með.
Hann ljallaði um æsku og elli og
er dagsettur föstudaginn 13. febr-
úar, klukkan 8.35-11.30.
Eg minni á að ég hafi hlaðið
Þórberg lofi þegar hann varð 75
ára eða áttræður og það verði ekki
endurtekið. Síðan segir: „Þó aldur-
inn hafí færzt yfír meistarann og
sjúkdómar ekki með öllu Iátið hann
í friði, er hann em og ber aldurinn
vel. Hann er andlega hress og hef-
ur áhuga á öllu einsog fyrri daginn,
en þó mestan á nýjum lyfjum og
kraftaverkum. Hann telur m.a. að
almættisverk hafí verið gert á Páli
ísólfssyni nú í vetur, svo mjög sem
hann hresstist á tímabili. Páll segir
að eitthvað hafí dregið úr krafta-
verkinu en báðir bíða þeir, Páll og
Þórbergur, með talsverðri eftir-
væntingu þess eina kraftaverks sem
kalla mætti kontrapúnktinn í nátt-
úrulögmálinu, vorsins.
-I n r FYRIR SJÖTUGSAF-
XOtl*mæli Þórbergs skrifaði
ég samtalsbók okkar, I kompaníi
við allífíð. Það voru skemmtilegir
mánuðir, nú er hálfur annar áratug-
ur liðinn, Þórbergur og Margrét
segja oft, að þá hafí verið gaman.
Og ég sakna þessara daga. I þess-
ari bók gerðum við dálitla tilraun
til að stöðva tímann. Hún er skrifuð
í dagbókarformi. Við hittumst, oft-
ast heima á Hringbraut 45, Þór-
bergur talaði, svaraði spumingum
og lék á als oddi. Ég spurði, hlust-
aði og skrifaði niður til minnis.
Bjami frá Hofteigi sagði, að ég
hefði hraðritað samtölin, en það var
rangt. Ég er ekki svo
forframaður að kunna
slíka tækni. Samtölin
skrifaði ég síðar í
samfellt mál úr minn-
ispunktunum, það var
einsog að upplifa
skemmtilega endurminningu. Þegar
langt var liðið á verkið, fékk Þór-
bergur það til yfírlestrar og gerði
sínar athugasemdir. Það var gaman
að vera ungur, en strangur skóli
að vinna með kröfuharðasta stflista
íslenzkra bókmennta.
Að baki allri þessari gleði var
Ragnar í Smára, auðvitað.
Síðan get ég þess að Þórbergur
hafí verið kvíðinn þegar ég afhenti
honum handritið að Kompaníinu til
yfírlestrar. Bæti svo við: „Nú mundi
hann ekkert taka nærri sér, þótt
öll samtöl okkar væm prentuð í
einni bók á hundrað ára afmælinu.“
Samt kysi hann sér fremur aðra
afmælisgjöf: að öll landamæri væm
brotin niður, ekki sízt þau sem era
milli lífs og dauða. Einar Benedikts-
son á að hafa sagt, að enginn dauð-
dagi væri sér samboðinn, nema
heimsendir. Engin afmælisgjöf væri
Þórbergi samboðin, nema eilíft líf.
En kannski þarf meistarinn ekki
á slíkri gjöf að halda, ekki frekaren
Einar Benediktsson á sínum heims-
endi. Svo sterk er trú Þórbergs á
líf eftir dauðann, að hann segist
munu vakna upp hinum megin á
samri stundu og hann sofnar héma
megin.
Hann er sem sagt staðráðinn í
að snúa á dauðann, þegar þar að
kemur.
Það er í samræmi við óbilandi trú
hans á lífið.“
Þegar ég sá Þórberg undir lokin
á Landspítalanum var hann horfinn
umhverfí sínu. Það sló fölva á þenn-
an dag; þennan gula dag. Dauðinn
vitjar uppskem sinnar. Og veður
ræður akri.
-| /?/? ÉG ER HÆTTUR AÐ
AOO»skrifa, sagði Halldór
Laxness við mig í erfí Svavars
Guðnasonar, og það tekur enginn
eftir því, bætti hann við. Ég sagði
hann skyldi njóta þes að vera hætt-
ur að skrifa. Ég nýt þess, sagði
hann þá brosandi. Auðvitað veit
Halldór að þögn hans er háværari
en skvaldur þeirra sem hæst hafa.
Skáld tala ekki sízt með þögninni.
1 ft'7 ÉG HELD þAÐ HAFI
ÍO I »verið Halldór Laxness
sem sagði, það er ekkert eins leiðin-
legt og að skemmta sér! Leiðinlegt
er ekki neitt nema skemmta sér,
segir konan í Kristnihaldinu. Ég
held þetta eigi öðm fremur við
skemmtun í sjónvarpi. Það er ekk-
ert eins þreytandi og afþreying. En
þó getur verið gott að fá sér bjór-
glas og slappa af við sjónvarp.
Hvíla sig á uppáþrengjandi um-
hverfi. Eða þá rauðvínsglas — nú
er það víst allra meina bót(!)
Og þurfa ekki að hugsa.
1 PO HEMINGWAYMINNIR
XOO*okkur óþyrmilega á
hvemig vonimar bregðast í tvísýn-
um átökum við hafíð; hvemig há-
karlar vemleikans þyrma engri von
og engum draumi. Einn kemur
gamall maður í höfn, öllu sviptur
nema beinagrindunum.
-J /?Q HANN VAR ORÐINN
XOí/ »leiður á að deyja, segir
aðalsöguhetjan í Kilímanjaro eftir
Hemingway. Listin er andstæða
þessa leiða. Þess vegna ekkisízt er
hún svo mikilvæg; þess vegna ekki-
sízt er ljóðið svo mikilvæg upplifun
nýrrar eftirvæntingar; svo mikil-
vægt andsvar við stöðnun og leiða.
Hver ný hugmynd er goluþeyr sem
ýfír fúlar og staðnaðar tjamir hug-
ans.
M
HELGI
spjall
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 5. október
STEFNURÆÐUR forsætis-
ráðherra hveiju sinni má
lesa með ýmsum hætti.
Þær má lesa eins og Mar-
grét Frímannsdóttir, for-
maður Alþýðubandalags-
ins, kaus að gera í umræð-
um um stefnuræðuna sl.
miðvikudagskvöld, með því að veita því
eftirtekt, sem ekki er sagt. Ef það er gert
er ljóst, að Davíð Oddsson, forsætisráð-
herra, ijallaði ekki í stefnuræðu sinni um
nokkur gmndvallarmál, sem hafa verið til
vaxandi umræðu að undanfömu, svo sem
um fískveiðistefnuna og veiðileyfagjald,
um eignarrétt á óbyggðum og um tengslin
við Evrópusambandið.
En stefnuræður forsætisráðherra má
líka lesa í beinu samhengi við dægurpóli-
tískar umræður líðandi stundar og líta á
þær, sem eins konar umsögn um þær
umræður, jafnframt því, sem vísbendingar
era gefnar um stefnu og störf ríkisstjómar
á næstu tólf mánuðum. Og að mörgu leyti
er slíkt mat á stefnuræðu nærtækara en
að gera kröfu til þess að í henni sé endi-
lega fjallað um gmndvallarmál og lang-
tímamálefni þjóðarinnar.
Ef ræða Davíðs Oddssonar sl. miðviku-
dagskvöld er lesin í þessu samhengi kemur
ýmislegt athyglisvert í ljós. Því hefur ver-
ið haldið fram m.a. hér í Morgunblaðinu,
að gagnstætt yfírlýstri stefnu núverandi
ríkisstjómar og fyrri ríkisstjómar og öllum
þeim meginviðhorfum, sem nú era uppi,
væri íslenzka ríkið að auka umsvif sín í
atvinnumálum án þess að nokkur markviss
ákvörðun hefði verið tekin um það og jafn-
vel án þess að stjómvöld hefðu veitt því
sérstaka eftirtekt. í þessu sambandi hefur
verið vakin athygli á útþenslu Pósts og
síma og viðleitni þess fyrirtækis til að
halda í skeQum og jafnvel kæfa í fæðingu
lítil einkafyrirtæki, sem hafa verið að hazla
sér völl á fjarskiptasviðinu. Einnig hefur
verið bent á starfsemi SKÝRR, sem hefur
verið í eigu ríkis og Reykjavíkurborgar,
og margvíslega hugbúnaðargerð á vegum
opinberra aðila, sem takmarka mjög vaxt-
armöguleika lítilla einkarekinna fyrirtækja
á sviði tölvuþjónustu og hugbúnaðargerð-
ar.
Um þessi málefni sagði forsætisráð-
herra m.a. í stefnuræðu sinni: „Það er
enginn bilbugur á ríkisstjóminni að halda
áfram á sömu braut og á kjörtímabilinu
verður komið í verk áformum um að breyta
eignarformi ríkisfyrirtækja og auðvelda
einstaklingum og fyrirtækjum að eignast
í þeim hlut. Ríkið hefur hvorki ástæðu né
þörf á að standa í rekstri í beinni sam-
keppni við einstaklinga og fyrirtæki
þeirra." í ljósi fyrrgreindra umræðna ber
að fagna þessari yfirlýsingu og hún er
jafnframt mikilvæg fyrir einkafyrirtækin
og samtök þeirra í daglegri baráttu þeirra
úti á markaðnum við ríkisreknu risana.
Davíð Oddsson vék sérstaklega að mál-
efnum Pósts og síma, sem hafa m.a. verið
mjög til umræðu hér í Morgunblaðinu og
sagði: „Samkeppni á sviði símaþjónustu
verður gefin frjáls í flestum ríkjum Evrópu
hinn 1. janúar 1998 og má gera ráð fyrir
mikilli breytingu á samkeppnisumhverfi
símafyrirtækja frá og með þeim tíma.
Símafyrirtæki í Evrópu em í óða önn að
undirbúa sig fyrir umskiptin. Þeim hefur
flestum verið breytt í hlutafélög og hafa
myndað með sér þijú meginbandalög
ásamt öflugum bandarískum símafyrir-
tækjum. Norski, danski og fínnski síminn
tilheyra einu slíku bandalagi og sænski
síminn öðm. Það er yfírlýst stefna allra
þessara fyrirtækja að hazla sér völl utan
heimalanda sinna. Norrænu fyrirtækin
skilgreina Norðurlöndin öll sem hluta af
sínum heimamarkaði. Það er því afar mikil-
vægt að gera Pósti og síma kleift að
mæta þeirri samkeppni, sem framundan
er, en það verður aðeins gert með því að
breyta fyrirtækinu í öflugt hlutafélag, sem
getur brugðizt við nýjum aðstæðum með
skjótum og skilvirkum hætti.“
Þegar hér er komið sögu mætti ætla
að forsætisráðherra væri að taka undir
sjónarmið þeirra, sem sjá ekkert athuga-
vert við núverandi starfshætti Pósts og
síma og áður var vikið að. En svo er ekki.
Því að síðan segir ráðherrann:
„En jafnframt verður að gæta þess, að
ný fyrirtæki á þessu sviði hér á landi fái
svigrúm og olnbogarými og að þau búi við
eðlileg og sanngjöm samkeppnisskilyrði."
Þessi ummæli Davíðs Oddssonar verða
ekki skilin á annan veg en þann, að hann
taki undir með þeim, sem krefjast þess,
að endi verði bundinn á þá háttsemi Pósts
og síma að ryðjast inn á hvert einasta
nýtt svið, sem opnast á sviði fjarskipta,
og láti sig engu skipta, þótt einkarekin
fyrirtæki hafí látið þar til sín taka.
Sú ákvörðun Alþingis og ríkisstjómar
að breyta Pósti og síma í hlutafélag er
skref í rétta átt en einungis fyrsta skref.
Eðlilegt er að fylgja því eftir með því að
selja hlutabréf í fyrirtækinu á opnum
markaði. En vegna þess að forsætisráð-
herra vék að umsvifum erlendra símafyrir-
tækja má spyija, hvort nokkuð sé athuga-
vert við það, að þau láti til sín taka hér.
Em ekki yfirgnæfandi líkur á, að það leiði
til umtalsverðrar lækkunar á þeim gjöld-
um, sem einstaklingar og fyrirtæki þurfa
að greiða fyrir þessa þjónustu? Eins og
nú er að gerast á tryggingamarkaðnum,
þótt það komi kannski ekki í ljós fyrr en
eftir 2-3 ár hvort sú lækkun verður varan-
leg.
Fyrir rúmum áratug var síma- og önnur
fjarskiptaþjónusta gefin fijáls á Nýja-Sjá-
landi. Þar era nú rekin tvö fyrirtæki, sem
heyja harða samkeppni sín í milli og era
fyrst og fremst í eigu bandarískra aðila.
Sú erlenda eignaraðild hefur ekki komið
notendum á Nýja-Sjálandi illa. Þvert á
móti.
Veröldin er að verða einn markaður og
við hljótum að fara að aðlaga okkur þeim
hugsunarhætti að það skipti ekki megin-
máli, hver sér um þjónustuna, svo lengi,
sem hún er til staðar á sambærilegu verði
og þekkist með öðram þjóðum. Auðvitað
era vissar hættur á ferðinni í þessu sam-
bandi. Auðvitað geta símafyrirtækin tvö á
Nýja-Sjálandi ákveðið að hefja samstarf
sín í milli, þegar þau hafa skipt markaðn-
um upp, og hækkað verð til notenda á ný.
En samkeppnin er orðin svo hörð um allan
heim, að líkurnar á því, að þriðji aðili
mundi þá nota tækifærið til þess að koma
inn á markaðinn eru yfirgnæfandi.
En hvað sem því líður er ljóst, að sú
yfirlýsing, sem forsætisráðherra gaf í
stefnuræðu sinni um „svigrúm og olnboga-
rými“ einkafyrirtækja, sem keppa við Póst
og síma, er mikilvæg og þá yfírlýsingu
eiga þau að nota í baráttu sinni við þetta
ríkisfyrirtæki.
Ríkisumsvif
á fjármála-
markaði
UMSVIF FYRIR-
tækja í ríkiseigu á
fjármálamarkaðn-
um hafa einnig ver-
ið töluvert til um-
ræðu á undanföm-
um vikum, mánuðum og misseram. í ræðu,
sem Valur Valsson, bankastjóri íslands-
banka, flutti á morgunverðarfundi Verzl-
unarráðs íslands fyrir skömmu sagði hann
m.a.:„Það sem ég hef nú rakið, góðir fund-
armenn, tel ég sýna að starfsemi ríkisins
á fjármálamarkaðnum valdi alvarlegri
röskun á samkeppnisstöðunni og í ein-
hveijum efnum stríða gegn alþjóðlegum
skuldbindingum íslendinga. Ég held einn-
ig, að sú staðreynd að ríkið sjálft er aðal-
keppinauturinn á markaðnum geti hindrað
eðlilega samkeppni."
Einkavæðing ríkisbankanna tveggja
hefur verið á dagskrá um skeið, kröfur
hafa komið fram um, að ríkið hætti sam-
keppni við verðbréfafyrirtækin, sem era á
markaðnum, og Friðrik Sophusson, fjár-
málaráðherra, hefur gefið í skyn, að kom-
ið verði til móts við þær kröfur. Loks hafa
spurningar vaknað um, hvort ríkið væri
að auka umsvif sín í þessum geira atvinnu-
lífsins þvert á allar yfírlýsingar með því
að stofna nýjan ríkisbanka á grundvelli
fjárfestingarsjóða, sem hér hafa starfaði
Morgunblaðið/Golli
VIÐ Reykjavíkurtjörn.
Að þessum umræðum vék Davíð Oddsson
einnig í stefnuræðu sinni og sagði:
„Sjóðakerfíð hefur um langt skeið verið
hólfað niður eftir atvinnugreinum og það
hefur staðið starfsemi í nýjum greinum
fyrir þrifum. Þessu verður því að breyta.
Nauðsynlegt er að eiga samráð um þær
breytingar við fulltrúa þeirra atvinnu-
greina, sem helzt tengjast núverandi sjóða-
kerfí. Það má hins vegar ekki koma í veg
fyrir það, að nýtt kerfi verði öllum opið.
Nýtt sjóðakerfí þarf að skoða í nánu sam-
hengi við bankakerfið, en ríkisbönkunum
verður breytt í hlutafélög með löggjöf á
þessu þingi. Samspil banka og sjóða er
margslungið og verður að leita þar hag-
kvæmustu lausna og líta um leið til annarr-
ar samkeppni á lánamarkaði.“
Síðan kemur að lykilatriði í umfjöllun
ráðherrans um þetta mál. í því samhengi
er nauðsynlegt að minna á, að innan stjórn-
kerfísins hafa verið til umræðu hugmynd-
ir um, að nýr fjárfestingarbanki yrði alger-
lega í eigu ríkisins fyrstu fímm árin, eins
og fram kom hér í Morgunblaðinu fyrir
nokkram vikum. En um þetta atriði sagði
Davíð Oddsson í stefnuræðu sinni: „í fyrir-
hugaðri uppstokkun sjóðakerfísins er æski-
legt að taka strax veralegt skref í þá átt
að draga úr umsvifum ríkisins í lánakerf-
inu og minnka þannig hlut þess í atvinnu-
lífínu."
Þessa yfirlýsingu í stefnuræðu forsætis-
ráðherra verður að líta á sem afdráttar-
lausa ákvörðun um, að horfíð hafí verið
frá öllum hugmyndum um, að nýr fjárfest-
ingarbanki verði algerlega í eigu ríkisins
í byijun og að þá þegar verði veralegur
hluti hlutabréfa í hinum nýja banka boðinn
til sölu á opnum markaði.
Á UNDANFÖRN-
um erfiðleikaáram
hafa beinir skattar
á einstaklinga vax-
ið jafnt og þétt.
Þegar staðgreiðslukerfi skatta var tekið
upp fyrir tæpum áratug var staðgreiðslu-
prósentan 35,2%. Hún er nú tæplega 42%
og hjá hátekjufólki alveg um 47%. Þetta
er þung skattbyrði en var óhjákvæmileg
á þeim kreppuárum, sem nú eru að baki.
En með sama hætti og skattgreiðendur
hafa sætt sig við þessa þungu skattbyrði
á undanförnum árum af augljósum ástæð-
um er við því að búast, að krafan um
lækkun skatta verði hávær á næstu misser-
um í ljósi batnandi hags þjóðarbúsins. Það
Skatta-
lækkanir
er mikilvægt að skattgreiðendur finni, að
þeir njóti þess þegar betur árar. Þá verða
þeir tilbúnari til að axla þyngri byrðar,
þegar erfíðleikar steðja að. .
Af þessum ástæðum vakti umfjöllun
Davíðs Oddssonar í stefnuræðu sinni sér-
staka athygli. Hann sagði m.a.: „Ríkis-
stjómin hefur sett hallalausan rekstur rfk-
isbúsins sem meginmarkmið á næstu áram
eins og fyrr sagði. Þegar það markmið
hefur náðst og festst vel í sessi er hægt
að setja sér ný markmið. Ríkisstjórnin
hefur leitazt við að lækka jaðarskatta og
þar er enn mikið verk fyrir höndum. Ef
við náum að standa vörð um trausta stöðu
ríkisfjármála ættum við að geta lækkað
skattbyrði þjóðarinnar á næstu áram. Á
ég þá bæði við jaðarskatta og almenna
skatta. Þar verður auðvitað að fara að
með gát, því forsendan verður að vera að
ríkissjóður sé framvegis rekinn hallalaus."
Nú er um eitt og hálft ár liðið af kjör-
tímabili núverandi ríkisstjómar. Fyrirheit
forsætisráðherra um almenna lækkun jað-
arskatta og beinna skatta verður að skilja
á þann veg, að slík skattalækkun komi til
framkvæmda á þessu kjörtímabili að gefn-
um þeim forsendum, sem hann nefnir.
Reglulegar alþingiskosningar fara fram
vorið 1999. Gera verður ráð fyrir, að ríkis-
stjómin vilji sjá fram á það að ríkisbúskap-
urinn verði í raun með afgangi á næsta
ári eins og fjárlagaframvarpið gerir ráð
fyrir og að hægt verði að leggja fram fjár-
lagaframvarp með afgangi haustið 1997.
í þessu samhengi er eðlilegt, að fyrstu
skref til umtalsverðrar skattalækkunar
verði tekin í ársbyijun 1998 þannig að
skattbyrði á því ári verði léttari en nú og
að því verði fylgt eftir með frekari lækkun
skatta á árinu 1999. Það væri óskynsam-
legt fyrir stjómarflokkana að bíða með
allar skattalækkanir fram á árið 1999
vegna þess, að þeir mundu þá liggja und-
ir ásökunum um að um kosningabragð
væri að ræða.
EINS OG AF
Komiðtil $ «
mÓtS stefnuræðu sinni
hefur Davíð Odds-
son, forsætisráðherra, komið til móts við
mörg þau sjónarmið, sem verið hafa uppi
í almennum umræðum í þjóðfélaginu á
undanförnum mánuðum og misserum. Það
er fagnaðarefni ekki sízt vegna þess, að
það era augljós efnisleg rök til staðar í
þeim málum, sem hér hefur sérstaklega
verið fjallað um.
En jafnframt er æskilegt, að forystu-
menn ríkisstjórnar og stjórnarflokkarnir
láti til sín heyra og taki þátt í þeim umræð-
um um grundvallarmál framtíðarinnar,
sem fram fara á ýmsum sviðum í samfélag-
inu.
Þannig er t.d. mikilvægt, að á lands-
fundi Sjálfstæðisflokksins, sem hefst eftir
nokkra daga, fari fram málefnalegar og
uppiýsandi umræður um framtíðarmál á
borð við veiðileyfagjald, eignarhald á
óbyggðum og tengslin við Evrópusam-
bandið.
Óhætt er að fullyrða, að umræður um
veiðileyfagjald hafí aldrei verið meiri í
grasrótinni en nú. Sú grundvallarhugsun,
sem þar liggur að baki, nýtur nú orðið
víðtæks stuðnings meðal almennings og
innan stjómmálaflokkanna. Eðlilegt er, að
sjálf útfærslan fari fram í þeirri málamiðl-
un á milli ólíkra sjónarmiða sem óhjá-
kvæmilega verður í svo mikilvægu máli.
Hugmyndir um þjónustumiðstöð við
Hveravelli hafa leitt til víðtækra umræðna
um það, hveijir eigi óbyggðir landsins en
í þeim felst ekki aðeins fegurð heldur eru
þær ein helzta auðlind íslenzku þjóðarinn-
ar eins og fólk er smátt og smátt að átta
sig á. Stjórnmálaflokkamir hljóta að taka
afstöðu til þessa máls og ekki ólíklegt, að
það komi til umræðu á Alþingi í vetur af
margvíslegu tilefni.
Gert er ráð fyrir, að ríkjaráðstefnu Evr-
ópusambandsins ljúki á næsta ári og í
framhaldi af því fer ekki hjá því, að nýjar
umræður vakni um afstöðu okkar til Evr-
ópusambandsins. Afstaðan til sjávarút-
vegsstefnu Evrópusambandsins er óbreytt
en nýir þættir hafa komið inn í þessa
mynd, þar sem er sameiginlegur gjaldmið-
ill Evrópuríkja, sem augljóslega verður að
veruleika á árinu 1999 eftir rúmlega tvö
ár. Stöðugt fleiri aðildarríki ESB einsetja
sér nú að uppfylla skilmála fyrir aðild að
þeim gjaldmiðli og má þar nefna bæði ítal-
íu og Spán, sem leggja nú gífurlega
áherzlu á að standast þessi skilyrði.
Tímabært er, að þessi málefni komi hér
til frekari umræðu og er landsfundur Sjálf-
stæðisflokksins kjörinn vettvangur til þess.
Stefnuræða forsætisráðherra sl. mið-
vikudagskvöld bar þess merki, að þjóðfé-
lagsumræður nú snúast ekki lengur um
hvernig bregðast skuli við erfíðleikum
heldur hvernig nýta eigi góðærið. í því
felst gjörbreyttur tónn og sýnir bezt hvað
við eram komin langt upp úr öldudalnum.
„Fyrirheit forsæt-
isráðherra um al-
menna lækkun
jaðarskatta og
beinna skatta
verður að skilja á
þann veg, að siík
skattalækkun
komi til fram-
kvæmdaáþessu
kjörtímabili að
gefnum þeim for-
sendum, sem
hann nefnir.“