Morgunblaðið - 19.10.1996, Blaðsíða 37

-
MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 19. OKTÓBER 1996 37
AÐSENDAR GREINAR
Ljótur blettur
á samfélaginu
Fjölskyldur líf-
eyrisþega
í viðjumjað-
arskatta
HVER ER munurinn á fram-
færsluþörf þess sem er atvinnulaus
og þess sem er óvinnufær? Er ódýr-
ara að draga fram lífið sjúkur eða
fatlaður og óvinnufær en frískur
og atvinnulaus? Það mætti halda
það ef litið er til þess hvernig vel-
ferðarþjónustan mismunar þeim
sem sem þurfa á stuðningi hennar
að halda.
Tekjur maka skerða lífeyrinn
Fjölskyldumanneskja, karl eða
kona, sem missir vinnuna og hefur
áunnið sér rétt til atvinnuleysisbóta
fær um 50 þúsund
krónur greiddar mán-
aðarlega óháð tekjum
maka. Það er réttlætis-
mál og hefur verið sátt
um það í samfélaginu.
Missi þessi sami ein-
staklingur heilsuna og
verði óvinnufær á
hann rétt á örorkubót-
um almannatrygginga
en þær eru aftur á
móti tekjutengdar við
sameiginlegar tekjur
öryrkjans og maka
hans.
Það þýðir að tekjur
makans skerða ör-
orkubætumar og eftir
því sem makinn leggur
á sig meiri vinnu til að endar nái
saman því minna fær öryrkinn
greitt. Þess má geta að sjaldnast
ná óskertar örorkubætur fjölskyldu-
manns 50 þúsund krónum á mán-
uði.
Reyndar em 50 þúsund krónur
ekki nein ofrausn til framfærslu á
mánuði en því miður eru lægstu
laun nú undir þeirri fjárhæð en það
er eitt af því sem verður að breytast.
Jaðarskattar hæstir hjá
lífeyrisþegum
Tekjutengingin sem öryrkinn
lendir í er oft nefnd jaðarskattur,
því vegna tekjutengingar tekur rík-
ið til baka bætur sem öryrkinn
ætti að fá.
Tekjutengingin á lífeyrisgreiðslum
almannatrygginga er orðin slík að
hún er 77-100% á ákveðnu tekju-
bili. Það þýðir að ríkið tekur til
baka í sumum tilfellum hverja
krónu sem kemur til viðbótar lífeyr-
isgreiðslunum.
Stefnt gegn fjölskyldunni
Reglan um að sameiginlegar
tekjur hjóna skerði bætur lífeyris-
þega hefur verið sérstaklega fjand-
samleg fjölskyldum þeirra sem
misst hafa heilsuna. Reglan virkar
þannig að eftir því sem makinn
vinnur meira, þ.e. fær meiri tekjur,
skerðast greiðslur öryrkjans. Ör-
orkubæturnar byija að skerðast
þegar tekjurnar fara yfír rúmar 36
þúsund krónur hjá makanum, hafi
öryrkinn engar aðrar greiðslur en
frá Tryggingastofnun.
Vegna þess að ég hef það á til-
finningunni að almenningur geri sér
ekki grein fyrir því í hvaða blind-
götu þetta fólk er, ætla ég að nefna
raunverulegt dæmi sem er eitt af
mögum svipuðum.
Að missa heilsuna
á besta aldri
Hjón á miðjum aldri með börn á
framfæri lenda í því fyrir rúmum
tveimur árum að það uppgötvast
mjög alvarlegur sjúkdómur hjá fjöl-
skylduföðurnum og hann er úr-
skurðaður 75% öryrki. Bætur hans
á síðasta ári skertust vegna tekna
þeirra beggja árið áður, en hluta
þess árs höfðu þau bæði unnið fulla
vinnu fýrir heimilinu. Bætur öryrkja
eru reiknaðar út ár hvert og miðað
við að fjölskyldan hafí sambærileg-
ar tekjur og árið áður samkvæmt
skattframtali.
Síðasta ár var þeim mjög erfítt
fjárhagslega þar sem örorkubæt-
urnar slöguðu alls ekki upp í helm-
ing tekna hans árið áður. Eiginmað-
urinn, sem þá var orðinn óvinnu-
fær, gat ekki lagt annað til heimilis-
ins en skertar örorkubætumar.
Endar ná ekki saman
Það gerði það að verkum að eig-
inkonan tók að sér mikla yfírvinnu
auk þess að sinna sínum veika
manni og heimilinu til að ná endum
saman.
Og hvaða afleiðingar hafði það
á afkomu þeirra nú?
Jú, þau fá bréf frá
Tryggingastofnun nú í
sumarlok með tilkynn-
ingu um, að þar sem
tekjur þeirra hjóna hafí
verið meiri en gert var
ráð fyrir (þ.e. eigin-
konunnar), skerðist ör-
orkubætur eigin-
mannsins enn meira og
verði tæpar 10 þúsund
krónur á mánuði næsta
árið.
í ár verður hann
nefnilega einnig að
endurgreiða Trygg-
ingastofnun þá upp-
hæð sem hann fékk
ofgreidda í fyrra,
vegna þess að þá var
miðað við lægri tekjur en raun varð
á. Reyndar skerða tekjur maka
Lífeyrisþegar eiga að
hafa sambærilegan
framfærslueyri og aðrir
sem ekki geta unnið
fyrir sér. Asta R. Jó-
hannesdóttir segir það
réttlætismál.
ekki grunnlífeyri öryrkjans, en end-
urgreiðslu má taka af honum og
það er gert. Þessi fjölskylda lifir
ekki á tekjunum sem hún hafði í
fýrra því þá náðu endar ekki sam-
an, hvað þá nú!
Vítahringur
Fjárhagsafkoma þessa heimilis
er hrunin. Fáar eða engar leiðir eru
framundan til að ná endum saman.
Eiginkonan treystir sér ekki til að
auka við sig vinnuna enda.myndi
sólarhringurinn ekki duga til. Það
myndi einnig skerða bætur eigin-
mannsins enn meir. Þessi fjölskylda
á enga leið út úr þessum vítahring.
Fársjúku fólki er ekki gefinn
kostur á að takast á við veikindi
sín með reisn, það er brotið niður
með ómannlegum tekjutengingum,
sem reka það út í að grípa til öþrif-
aráða.
Afleiðingin of oft
hjónaskilnaður
Ef þessi sjúki öryrki hefði verið
atvinnulaus en ekki óvinnufær líf-
eyrisþegi hefði hann haldið sínum
50 þúsund króna atvinnuleysisbót-
Blað allra landsmanna!
- kjarni málsins!
um hvað sem liði tekjum maka hans.
En af því að hann er á örorkubót-
um, af því að hann er fársjúkur og
óvinnufær en ekki t.d. atvinnulaus,
skal hrifsa af honum stuðninginn
frá samfélaginu, vegna þess að
kona hans leggur á sig meiri vinnu
til að sjá fjölskyldu sinni farborða.
Ég þekki til nokkurra dæma þess
að fjölskyldur S þessari stöðu hafa
sundrast og endað með raunveruleg-
um skilnaði, vegna þess að það er
eina leiðin til að komast af fjárhags-
lega. Þá fær lífeyrisþeginn fullar
bætur, reyndar hærri en þegar hann
var með fjölskyldu á framfæri og
makinn heldur sínum tekjum.
Það er nóg að þurfa að takast á
við erfíð veikindi, þó að fólk þurfí
ekki að glíma við fjárhagsáhyggjur
og sundraða fjölskyldu.
Ómannúðleg fátæktargildra
Þessar fjölskyldur eru lentar í
ómannúðlegustu fátæktargildru
hins íslenska jaðarskattasamfélags.
Ef bæta á lífskjörin eru verkefn-
in víða brýn en ég held að þetta
sé einn ljótasti bletturinn á samfé-
lagi okkar.
Lífskjör þessara fjölskyldna verð-
ur að bæta. Það er réttlætismál að
lífeyrisþegar hafi a.m.k. sama -«€
framfærslueyri og aðrir sem þarfn-
ast stuðnings í velferðarsamfélagi
okkar og ekki geta unnið fyrir sér.
Stuðningur samfélagsins má ekki
vera undir framfærslumörkum,
hver sem í hlut á.
Höfundur er alþingismaður.
0PINN FUNDUR A GRAND HOTEL
Hvar er meðferð
fyrir börnin okkar?
í dag, laugardag kl.14, á Grand Hótel
við Sigtún í Reykjavík, afhendir hópur
foreldra vímuefnabarna Davíð Oddssyni,
forsætisráðherra, undirskriftir 10 þúsund
íslendinga um að stofnað verði
meðferðarheimili fyrir börn á ný.
Stutt ávörp og umrœður
Fundarstjóri Ingvi Hrafn Jónsson
Sýnum samstöðu, mætum öll!
FORELDRAHÓPURINN
SJ OVA DlinALM E N N AR
Traustur þáttur í tilverunni
D (múmw tilted
á sjónvarpsskápum frá
IS^elodjS 4
Verð frá kr.
stgr.
Snúningsplata, hjól og læsing.
Verö kr. 13,100 stgr.
Opið laugardag kl. 10.00-16.00
og sunnudag kl. 12.00-16.00
Gerð L D H Rétt verö Kynningarverö
998 165 60 72 59.100 49.680
8880 80 59 65 30.770 25.850
780 80 60 65 27.360 22.980
800 80 60 64 22.870 19.250
72 70 59 65 16.220 13.620
566 60 49 59 12.300 10.320
Borgartúni 29, símar 552 7095 og
562 7474, fax 562 2340
ÁstaR.
Jóhannesdóttir