Morgunblaðið - 12.11.1996, Blaðsíða 31

30 ÞRIÐJUDAGUR 12. NÓVEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 12. NÓVEMBER 1996 31
flforgiisttMitMfr
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
KOSNIN G AB AND A-
LAG VINSTRI
MANNA?
ALANDSFUNDI Kvennalistans fyrir viku var hafnað
hugmyndum um beina aðild þingmanna Kvennalistans
að þingflokki jafnaðarmanna. Hins vegar var lýst vilja til
þátttöku í kosningabandalagi núverandi stjórnarandstöðu-
flokka. Á flokksþingi Alþýðuflokks, sem stóð um síðustu
helgi, mælti Jón Baldvin Hannibalsson, fráfarandi formað-
ur flokksins, með kosningabandalagi og Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir, borgarstjóri, tók í sama streng.
Tæpast fer á milli mála, að Reykjavíkurlistinn svonefndi
er sú fyrirmynd, sem miðað er við. Vinstri flokkarnir hafa
gert sér ljóst, að hugmyndir um beinan samruna þeirra
væru óraunhæfar. Samstarfið á vettvangi Reykjavíkurlist-
ans leiddi hins vegar til þess, að þessir flokkar náðu meiri-
hluta í borgarstjórn Reykjavíkur af Sjálfstæðisflokknum.
Þess vegna er ekki óeðlilegt, að þeir horfi til borgarstjórnar-
meirihlutans, sem fyrirmyndar, þegar þeir leita leiða til að
styrkja stöðu sína í landsmálum.
Kosningabandalög hafa áður verið reynd á vinstri kantin-
um. Þekktustu dæmin eru frá árinu 1956. Þá var myndað
kosningabandalag Framsóknarflokks og Alþýðuflokks, svo-
nefnt hræðslubandalag, sem stefndi að því að ná meiri-
hluta á Alþingi með því að hagnýta sér úr sér gengna
kosningalöggjöf og kjördæmaskipan. Hins vegar var mynd-
að kosningabandalag Sósíalistaflokks og Málfundafélags
jafnaðarmanna, sem nefnt var Alþýðubandalag og var for-
veri stjórnmálaflokks með sama nafni, sem varð formlega
til 1968. Síðarnefnda kosningabandalagið var ekkert síður
myndað sem mótvægi gegn hræðslubandalaginu heldur en
Sjálfstæðisflokknum. Niðurstaða kosninganna varð sú, að
Framsóknarflokki og Alþýðuflokki mistókst að ná meiri-
hluta á Alþingi en hins vegar var mynduð vinstri stjórn
þessara tveggja kosningabandalaga. Sú ríkisstjórn var
sjálfri sér sundurþykk frá byrjun og hrökklaðist frá rúmum
tveimur árum síðar.
Nú er ekki rætt um, að Framsóknarflokkur verði aðili
að kosningabandalagi vinstri flokka. Hins vegar er áreiðan-
lega stefnt að því, að Alþýðubandalagið verði þátttakandi
í því auk Alþýðuflokks, Þjóðvaka og Kvennalista. Með kjöri
Sighvats Björgvinssonar til formennsku í Alþýðuflokknum
má telja víst, að forysta Alþýðuflokksins fylgi svipaðri
stefnu og verið hefur í formannstíð Jóns Baldvins Hanni-
balssonar.
Við lok flokksþingsins beitti nýkjörinn formaður stefnu-
málum Alþýðuflokksins mjög til þess að höfða til kjósenda
Sjálfstæðisflokks. Sighvatur Björgvinsson á hins vegar eft-
ir að sýna hvernig hann ætlar annars vegar að ná til þeirra
kjósenda og hins vegar að mynda kosningabandalag á
vinstri vængnum. Þegar þessi tvö meginmarkmið Alþýðu-
flokksins eru hugleidd er ekki úr vegi að spyrja, hvort
Alþýðuflokkurinn eigi í erfiðleikum með að gera upp við
sig hvar hann á heima í íslenzkum stjórnmálum. Ætlar
hann að höfða til svipaðs kjósendafylgis og Sjálfstæðis-
flokkurinn eða er hann að skipa sér í sveit með vinstri flokk-
um? Fara þessi tvö meginmarkmið hugsanlega saman að
mati forystumanna Alþýðuflokksins að kalda stríðinu loknu?
Framsóknarflokkurinn hefur í allri sögu sinni ýmist starf-
að með Sjálfstæðisflokknum eða vinstri flokkunum eftir
því, sem hefur þótt henta hveiju sinni. Verði um að ræða
kosningabandalag á vinstri vængnum hefur hugsanlega
tekizt að ryðja úr vegi þeirri hindrun á samstarfi við Fram-
sóknarflokkinn, sem sundrung vinstri flokkanna var eftir
síðustu kosningar. Á hinn bóginn er ekki ólíklegt, að for-
ystusveitir Sjálfstæðisflokks og Alþýðubandalags íhugi,
hvort þessir tveir flokkar geti átt með sér samstarf eins
og nú háttar málum. Innan beggja flokkanna eru efasemd-
ir um aðild að Evrópusambandinu og sennilega meirihluti
gegn veiðileyfagjald, sem er mesta ágreiningsmálið á vett-
vangi stjórnmálanna nú um stundir, þótt talsmenn þess sé
að finna í báðum flokkum.
Um leið og Framsóknarmenn virðast nálgast jafnaðar-
menn í málflutningi sínum er ekki óhugsandi, að fleiri
snertifletir finnist á málefnaafstöðu Sjálfstæðisflokks og
Alþýðubandalags en nokkurn hefði órað fyrir.
Þótt allt virðist rólegt á yfirborði íslenzkra stjórnmála
um þessar mundir er þess vegna vel hugsanlegt, að þar sé
á ferðinni meiri geijun en ætla mætti við fyrstu sýn.
Erlend olíufélög hafa varið rúmum tveimur milljörðum króna til rannsókna í færeyskri lögsögu
F æreying-
ar ráða
ferðinni
Augu olíuheimsins beinast nú að færeyska
landgrunninu. Þar hafa verið gerðar
umfangsmiklar rannsóknir á undanfömum
ámm. Stjómvöld í Færeyjum leggja mikla
áherslu á góðan undirbúning. Margrét
Sveinbjömsdóttir var í Færeyjum og
ræddi við menn um mál málanna þar um
þessar mundir - olíuna.
SÉRFRÆÐINGAR
giska á að hægt
verði að hefja
olíuvinnslu á
færeyska landgrunninu
árið 2002. Löggjöf um
olíumál er í undirbúningi
í Færeyjum og á fimmtu-
dag fyrir rúmri viku var
lögþingsmönnum boðið til
kynningarfundar með
olíuráðgj af arnefndinni,
tíu manna nefnd sérfræð-
inga sem landsstjórnin
hefur skipað til þess að
vinna að mótun löggjaf-
arinnar.
Gert er ráð fyrir að
nefndin skili skýrslu og
tillögum í upphafí næsta árs, tillög-
urnar verði ræddar í þinginu og
nefndum þess og að lög um stefnu
Færeyinga í olíumálum verði af-
greidd frá lögþinginu næsta sumar.
Þau lög eiga að ná
yfir alla þætti olíumál-
anna með megin-
áherslu á skattareglur
og umhverfismál.
Leyfi til olíuvinnslu
verða síðan boðin út
um áramótin 1997-98.
Edmund Joensen,
lögmaður Færeyja,
segir vinnu olíuráð-
gj afamefndarinnar
miða vel áfram og að
landsstjórninni hafi
þótt kominn tími til
að setja þingmenn inn
í gang mála. „Við
erum ennþá á fyrsta
stigi, þ.e. rannsóknum
og undirbúningsvinnu. Næsta stig
er svo olíuleitin. Sérfræðingarnir
giska á að það verði hægt að fara
að dæla upp og vinna olíu fyrir al-
vöru árið 2002,“ segir lögmaðurinn.
Edmund Joensen,
lögmaður Færeyja.
FRÁ Lopra á Suðurey þar sem rannsóknaboranir hafa staðið yfir undanfarna mánuði. Fjallið Núpur
hefur nú fengið nýtt nafn manna á meðal; Olíufjallið skal það heita.
Bretar eiga
næsta leik
Það hefur sett ákveðið strik j í
reikninginn hvað samningaviðræður
við Breta um landgrunnsmörk mijli
Bretlands og Færeyja hafa gengið
treglega. „Þegar við hófum viðræð-
urnar á sínum tíma gerðu Bretar
kröfu um yfirráð næstum því uþp
undir Suðurey. Það er auðvitað fujl-
komlega ósanngjörn krafa sem vjð
getum á engan hátt komið til móts
við. Við höfum reynt að semja: í
mörg ár og það hafa verið haldriir
ótalmargir fundir. Nú er komið að
Bretum að koma með næsta útspil
og eftir því er nú beðið.
Við erum að nálgast lokastig við-
ræðnanna og annað hvort förum við
að ná einhveiju samkomulagi um
landgrunnsmörk eða málið fer fyrir
Alþjóðadómstólinn í Haag. Það þarf
þó ekki að hindra okkur í því að
hefjast handa á þeim svæðum sem
ekki eru umdeild."
Víðtækar rannsóknir hafa nú þeg-
ar verið gerðar á öllu færeyska land-
grunninu en mestur áhugi virðist
beinast að svæðinu fyrir sunnan og
austan Færeyjar. Lögmaðurinn seg-
ir það eiga sér eðlilegar skýringar.
„Olíuiðnaðurinn á breska svæðinu
og Norðursjávarsvæðinu hefur
smátt og smátt verið að teygja sig
í áttina að færeyska landgrunninu
og þar sem mikil olía hefur fundist
nálægt mörkunum er eðlilegt að
áhuginn sé mestur á þeim slóðum,"
segir hann.
Rannsóknaborunum í
Lopra á Suðurey lokið
Rannsóknaborunum sem nítján
olíufélög hafa staðið að í sameiningu
í Lopra á Suðurey frá því í sumar
er nú lokið. Holan var upphaflega
boruð af Orkustofnun árið 1981 en
nú hefur hún verið dýpkuð úr 2.200
metrum í 3.500 metra og gerðar í
henni bergmálsmælingar. Mikil
leynd hvílir yfir niðurstöðum rann-
sóknanna og vilja forsvarsmenn
verkefnisins lítið tjá sig á þessu stigi.
Verkefnisstjórinn Arne Rosen-
krands Larsen segir að þeir hafi
öðlast mikilvæga jarðfræðilega og
tæknilega vitneskju og reynslu sem
byggt verði á í framhaldinu. Næsta
skref sé að vinna úr niðurstöðum
rannsóknanna og um þær verði skil-
að skýrslu í febrúar eða mars á
næsta ári. Meira vill hann ekki láta
uppi.
Olíufélögin bera allan kostnað af
rannsóknunum. Lögmaðurinn gisk-
ar á að alls hafí rúmir tveir milljarð-
ar íslenskra króna farið til rannsókn-
anna fram til þessa. Það eina sem
Færeyingar hafa borgað sjálfír voru
þær 260 milljónir sem það kostaði
að bora holuna í Lopra árið 1981,
auk þess sem þeir kosta starf sér-
fræðinganefndarinnar sem vinnur
að undirbúningi olíulöggjafarinnar
og rekstur skrifstofu yfírstjórnar
olíumála.
Færeyingar áfram
fiskveiðiþjóð
Lögmaðurinn leggur mikla
áherslu á að þrátt fyrir að hin er-
lendu olíufélög kosti rannsóknirnar
séu það alfarið Færeyingar sem ráði
ferðinni. Hann segir það aðdáunar-
vert hversu vel þingmenn hafi stað-
ið saman í þeim málum.
„Það hefur ríkt mikill einhugur í
þinginu á þessu sviði, þvert á alla
flokka, og það er mikill styrkur.
Slík samstaða hefur annars alls ekki
verið einkennandi fyrir færeyska
pólitík,“ segir hann.
Hann segir ljóst að ef af olíu-
vinnslu verði muni það hafa í för
með sér miklar breytingar og mikil
áhrif á samfélagið. „Færeyjar eru
lítið og viðkvæmt samfélag sem
hefur lifað við einangrun um aldir.
Nú er hinn stóri heimur skyndilega
að halda innreið sína í þetta gamal-
gróna samfélag.
Við verðum að gæta þess að
Færeyingar verði áfram fískveiði-
þjóð þegar olíuævintýrinu lýkur og
hlúa vel að þeim hluta auðlindanna
sem er endumýjanlegur, þannig að
fiskurinn verði sá grunnur sem við
byggjum á í framtíðinni. Aðalat-
vinnuvegur okkar er fiskveiðar og
fiskvinnsla og þannig mun það verða
áfram. Við leggjum á það ríka
áherslu að tekjurnar af olíunni eigi
ekki aðeins að vera fyrir þá sem búa
í Færeyjum núna heldur einnig fjár-
festing sem afkomendur okkar
munu hafa gagn og gleði af í fram-
tíðinni."
Hagsmunasamtökin Olíuiðnaður Færeyja
Margar skyssur í ákvarðanatöku má rekja til ónógrar umræðu
U pplýsingamiðlun
milli atvinnulífs
og olíufélaga
„OLÍUIÐNAÐUR Færeyja“ eru
hagsmunasamtök sem stofnuð
voru árið 1993 til þess að kanna
möguleika á þátttöku Færeyinga
í fyrirhuguðum olíuiðnaði. I sam-
tökunum eru um 250 aðilar; ein-
staklingar, fyrirtæki, félög at-
vinnurekenda, verkalýðsfélög,
opinberar stofnanir, bankar og
tryggingafélög.
Formaður Olíuiðnaðar Fær-
eyja er hugsjónamaðurinn Pauli
Einarsson, sem rekur ættir sínar
að einum fjórða til ísafjarðar.
„Við vorum ekki margir sem
trúðum því að það yrði nokkurn
tíma nokkuð úr þessu ævintýri. Á
þessum tíma hlógu flestir að okk-
ur og héldu að við værum orðnir
alvarlega ruglaðir,“ segir hann.
Meginverkefnið er
upplýsingamiðlun
Pauli og félagar héldu ótrauð-
ir áfram og nú er meginverkefni
þeirra að miðla upplýsingum
milli færeysks atvinnulífs og
hinna erlendu oliufélaga. Enn
sem komið er vinnur hann í sjálf-
boðavinnu fyrir samtökin. Hans
aðalstarf er á Atvinnumiðlun-
inni, þar sem sérsvið hans er
samskipti við útlönd. Þar hefur
hann m.a. unnið að því að koma
fólki í vinnu og þjálfun í danska
og breska olíuiðnaðinum. Hann
hefur ekki tölu á því hversu
margir Færeyingar eru nú við
nám og störf tengd olíu. Sumir
eru styrktir til náms af ríkinu
og aðrir af olíufélögunum.
Næst á dagskrá þjá Olíuiðnaði
Færeyja er að halda námskeið í
samningsgerð. Þá stendur einnig
til að bjóða stjórnmálamönnum
og ráðgjöfum út á olíuborpalla
og olíuhreinsunarstöðvar olíufé-
laganna í Norðursjónum til þess
að kynna þeim starfsemina og
skapa gagnkvæman skilning. Allt
er þetta kostað af olíufélögunum.
Gott samstarf
við olíufélögin
Pauli veit ennþá ekkert um
niðurstöður rannsóknanna í
Lopra en er ny’ög vongóður. „Við
fáum engar upplýsingar en þetta
PAULI Einarsson, formaður
Olíuiðnaðar Færeyja.
lítur mjög vel út. Menn hefðu
varla haldið áfram rannsóknum
þarna svona lengi ef ekki væru
verulegar líkur á því að finna
olíu,“ segir hann.
Samstarfið við olíufélögin hef-
ur hingað til verið mjög gott,
segir Pauli. „Ef eitthvað stendur
til, eins og til dæmis að halda
fund, er ekki verið að spyrja að '
því hvað það kostar. Fyrst er
spurt hvort það sé yfirhöfuð
mögulegt, síðan hvenær það sé
mögulegt og að síðustu hugsan-
lega hvað það kosti. En það er
yfirleitt aukaatriði.“
JAN Miiller, ritstjóri Sosialsins.
Opin
umræða
mikilvæg
EINN þeirra manna í Færeyjum
sem búa yfir hvað mestri þekkingu
á olíumálunum er Jan Miiller, rit-
stjóri á dagblaðinu Sosialurin.
Hann er sagður hafa fjallað manna
mest um olíu í færeyskum fjölmiðl-
um og telur að umræðan úti í þjóð-
félaginu mætti vera mun meiri.
„Eg held að Færeyingar séu ekki
ennþá farnir að átta sig á því að
olían er að verða að veruleika. Hér
höfum við fisk á heilanum, rétt
eins og þið íslendingar. Olíuauður
er eitthvað sem menn tengja fyrst
og fremst fjarlægum löndum eins
og Kuwait og Sádi-Arabíu. Fyrir
almenning í Færeyjum er þetta
næstum því of ótrúlegt til þess að
vera satt. Það gengur langt út yfir
hugmyndaflug okkar að við séum
hugsanlega að verða olíuþjóð. Síð-
an eru líka margir hræddir við að
þetta verði allt of mikil bylting
fyrir lítið samfélag eins og okkar,“
segir Jan.
Hann segir að Færeyingar séu
þegar farnir að verða varir við
breytinguna. Þangað komi fulltrú-
ar frá hinum ýmsu olíufélögum því
dem næst í hverri viku.
„Augu oiíuheimsins beinast hing-
að þessa dagana. Þegar nítján olíu-
félög leggja meira en sem svarar
400 milljónum íslenskra króna í
tilraunaboranir á Suðurey þá er
enginn vafi á því að þar er eitthvað
sem skiptir máli. Nú bíða allir
spenntir eftir því að heyra hvað
kemur út úr þeim borunum og það
er margt sem bendir til þess að þær
niðurstöður séu meira spennandi
en nokkurn hafði órað fyrir.“
Jan kveðst smeykur um að fær-
eysk stjórnvöld taki ekki olíumálin
nógu alvarlega og séu ekki nægi-
lega vakandi. Hann segir það vekja
athygli hversu fáir mæti þegar
boðað er til funda um olíumál.
„Vissulega eru mörg vandamál
í sjávarútveginum og annars staðar
í færeysku efnahagslífi sem sljórn-
málamenn eru uppteknir af að
glima við en við getum hreinlega
átt það á hættu að þróunin fari
fram úr okkur ef við fylgjumst
ekki með. Stjórnmálamenn verða
að setja sig inn í málin og taka
afstöðu," segir hann
„Hér á blaðinu höfum
við tekið þann pól í
hæðina að upplýsa les-
endur eins vel og mögu-
legt er um það sem er
að gerast og hvernig
svona þróun getur haft
áhrif. En það er erfitt
að fá umræðuna í gang
því að þetta er allt svo
nýtt og framandi fyrir
fólk.“
Jan er á þeirri skoðun
að olían gæti haft í för
með sér mikla gæfu fyrir færeyskt
samfélag en hún gæti líka sett allt
á annan endann.
„Svo er líka spurning hversu
stóran bita af kökunni við fáum,
hvort fulltrúar okkar eru nógu
harðir við samningaborðið og þar
fram eftir götunum. Þá er líka
mikilvægt að hafa góða ráðgjafa
og þar byggjum við mikið á reynslu
Norðmanna og Breta.“
Jan hamrar á mikilvægi opinnar
umræðu um olíuna og áhrif hennar
á samfélagið. „Það hafa því miður
verið gerðar ótrúlega margar
skyssur í ákvarðanatöku hér sem
má rekja beint til þess að hlutirnir
hafa ekki verið ræddir nógu vand-
lega. Þess vegna er nauðsynlegt
að fá allar hliðar mála inn i umræð-
una núna þannig að allt sé á hreinu
og þannig að það verði ekki bara
ákveðnir einstaklingar sem græða
heldur allt samfélagið. Því minni
upplýsingar og því meiri leynd, því
auðveldara munu einstakir brask-
arar eiga með að græða,“ segir
ritstjórinn að lokum.
Loka á Þróunarsjóði um áramótin
Upphaflega
málamiðlun
um veiðigjald
*
Aformað er að hætta að greiða úreldingar-
styrki úr Þróunarsjóði sjávarútvegsins um
áramótin samkvæmt nýju lagafrumvarpi
sjávarútvegsráðherra. Guðmundur Sv.
Hermannsson skoðaði sögu sjóðsins.
SEGJA má að Þróunarsjóður
sjávarútvegsins hafí verið
afrakstur starfs tvíhöfða-
nefndarinnar svokölluðu, sem
sett var á stofn af stjóm Sjálfstæðis-
flokks og Alþýðuflokks til að endur-
skoða lög um fískveiðistjórnun.
Grundvallarágreiningur var í nefnd-
inni um hvort taka ætti upp veiðigjald
á útgerðina, einskonar afnotagjald
fyrir réttinn til að nýta fískimiðin.
Þetta var krafa Alþýðuflokksins en
Þorsteinn Pálsson sjávarútvegsráð-
herra var henni mjög andvígur.
Sumarið 1992 náðist málamiðlun
milli formanna nefndarinnar sem, sam-
kvæmt Morgunblaðinu á þeim tíma,
fólst í því að grundvallarreglan um
veiðileyfagjald yrði samþykkt en út-
gerðarmenn fengju ákvéðinn aðlög-
unartíma. Og tekjur sem öfluðust fyrir
úthlutun veiðileyfa rynnu til að endur-
skipuleggja sjávarútveginn. Jafnframt
var miðað við að byggt yrði áfram á
aflamarkskerfi í flskveiðistjómun.
Útfærsla þessa tók nokkra mánuði
en í nóvemberlok 1992 lá fyrir sam-
komulag um að setja á stofn þróunar-
sjóð til að taka á vandamálum vegna
skuldastöðu og offjárfestingu sjávar-
útvegsins. Til að standa undir skuld-
bindingum sinum átti sjóðurinn m.a.
að innheimta svonefnt þróunargjald
frá og með fiskveiðiárinu 1996-97,
sem legðist á veiðiheimildir.
Sáttaleið
Samkomulagið var kynnt sem hluti
af efnahagsaðgerðum sem ríkisstjóm
Davíðs Oddssonar ákvað í nóvemberlok
1992. Þá sagði Davíð að þessi ákvörð-
un væri tekin í anda lagaákvæðis um
að flskimiðin væru sameign þjóðarinn-
ar. „Þetta er gert með hófsömum hætti
og í mínum huga er ekki vafí á að
þetta er fallið til að ýta undir sættir í
þjóðfélaginu. Sjávarútvegurinn veit
núna hvar hann stendur og getur horft
fram í tímann um nokkuð langt ára-
bil, sem hann hefur ekki getað lengi,“
sagði Davíð í Morgunblaðinu.
Þegar Þorsteinn Pálsson sjávarút-
vegsráðherra var spurður hvort ekki
hefði verið erfítt að fallast á þá grund-
vallarbreytingu sem fælist í því að
ákveða gjaldtöku fyrir veiðileyfí sagði
hann að frá því Hagræðingarsjóður
var settur á stofn 1990 hefði verið
tekið gjald fyrir aflaheimildir sjóðsins,
sem hefði fyrst farið til hagræðingar-
verkefna en síðan mnnið til Hafrann-
sóknastofnunar. Nú félli þetta gjald
niður, en sambærilegt gjald
kæmi í staðinn sem færi
til hagræðingarverkefna.
En Jón Baldvin Hannib-
alsson þáverandi utanríkis-
ráðherra sagði á flokks-
stjórnarfundi Alþýðuflokksins að með
Þróunarsjóðnum væri búið að festa í
sessi þá grundvallarreglu að lagt
skyldi gjald á veiðileyfin, sem færi
væntanlega vaxandi, því gjaldstofninn
færi vaxandi með bættum afrakstri
nytjastofnanna sjálfra.
1.000 króna gjald
Frumvarp um Þróunarsjóð sjávar-
útvegsins leit dagsins ljós í aprílbyijun
1993 eftir að Þorsteinn Pálsson og Jón
Baldvin Hannibalsson höfðu um nokk-
urn tíma deilt um fyrirkomulag sjóðs-
ins og upphæð þróunargjaldsins. Nið-
urstaðan varð í raun sú að gjaldið, sem
var ákveðið 1.000 krónur á þorskígild-
istonn, og verkefni sjóðsins voru nokk-
urn veginn stillt af.
Jón Baldvin sagði í Morgunblaðinu
um samkomulagið, að í ljósi skulda-
stöðu sjávarútvegs og þess markmiðs
að Þróunarsjóðurinn verði notaður til
að ganga hratt til verks í úreldingu í
greininni, væri líklegast að þróunar-
gjald á kvóta hækki frekar en lækki
á síðari hluta áratugarins. Hann sagði
lykilatriði að sjávarútvegurinn ætti að
standa undir þessari hröðu úreldingu
sjálfur og þannig væri komið í veg
fyrir að skuldasöfnun hans lenti á al-
menningi.
Frumvarpið var ekki afgreitt á þing-
inu 1993 og kom aftur fram veturinn
eftir nokkuð breytt. Þar á meðal var
gert ráð fyrir að Þróunarsjóðurinn
þyrfti ekki að greiða upp 4 milljarða
króna lán fyrr en árið 2009 í stað
ársins 2005 eins og áður var ráðgert.
Össur Skarphéðinsson þáverandi
umhverfísráðherra gagnrýndi þetta og
sagði að búið væri að koma í veg fyr-
ir að þörf yrði á að hækka þróunar-
gjaldið, sem annars hefði verið viðbúið
því sjóðurinn hefði ella ekki getað
endurgreitt lánin fyrir árið 2005.
Lög um Þróunarsjóð voru samþykkt
í maí 1994. í umræðum um frumvarp-
ið í febrúar 1994 kom fram hjá fulltrú-
um stjómarandstöðunnar að verið væri
að stíga fyrsta skref í átt til auðlinda-
skatts. Halldór Ásgrímsson formaður
Framsóknarflokks sagði að Alþýðu-
flokkurinn hefði túlkað málið sem
fyrsta skref í átt til veiðileyfagjalds og
á meðan slfkt væri opinber tilgangur
sjóðsins gæti ekki skapast samstaða
við Framsóknarflokk um málið.
En Þorsteinn Pálsson sagði að þró-
unargjaldið væri ekki auðlindaskattur
heldur væri verið að leggja niður gjald-
töku sem fælist í sölu veiðiheimilda
Hagræðingarsjóðs og breyta því í fasta
krónutölu sem rynni til sjávarútvegs-
ins sjálfs.
Og Jón Baldvin Hannibalsson sagði
að þróunargjaldið væri ekki skattlagn-
ing og því ekki eiginlegt veiðileyfa-
gjald eða auðlindaskattur heldur gjald-
taka af sjávarútveginum sem rynni í
millifærslusjóð í þágu sjávarútvegsins
sjálfs.
Upphaflegu hlutverki lokið
Nú, rúmum tveimur árum síðar, tel-
ur ríkisstjóm Sjálfstæðisflokks og
Framsóknarflokks upphaflegu hlut-
verki Þróunarsjóðsins lokið. Sjávarút-
vegsráðherra segir að búið sé að greiða
úreldingarstyrki vegna um
300 skipa enda hefði
greiðsluáætlun sjóðsins gert
ráð fyrir að verulegum fjár-
munum yrði varið strax í
upphafi í úreldingu fiski-
skipa. Eftir þetta ár hafi aðeins verið
gert ráð fyrir að úreldingarstyrkimir
yrðu 100 milljónir á ári, eða sem svar-
ar til 1-3 skipa. Þá geri lögin um sjóð-
inn ráð fyrir að úreldingu fiskvinnslu-
húsa ljúki um næstu áramót.
Á þessum forsendum hefur ríkis-
stjórnin nú samþykkt að leggja fram
frumvarp um að hætta að greiða út
úreldingarstyrki en sjóðurinn taki í
staðinn að sér að fjármagna kaup á
nýju hafrannsóknarskipi. Sjávarút-
vegsráðherra segir að sjóðurinn muni
áfram innheimta óbreytt þróunargjald
til ársins 2005 en skuldbindingar
sjóðsins verði endanlega gerðar upp
árið 2009.
Úrelding kost-
uö af sjávar-
útveginum