Morgunblaðið - 17.11.1996, Blaðsíða 14

14 SUNNUDAGUR 17. NÓVEMBER 1996
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Sveiflast milli
raunsæis og óhlut-
stæðrar listar
Sjöunda og síðasta sjónþing ársins fer fram
í Menningarmiðstöðinni Gerðubergi í dag,
sunnudag. Guðrún Kristjánsdóttir myndlist-
armaður mun þá sitja fyrir svörum og rekja
feril sinn í myndum og máli. Hildur Einars-
dóttir hitti þátttakendur og fékk forsmekk-
inn af því sem koma skal.
LÍKT og á fyrri sjónþingum
er það einn ákveðinn lista-
maður sem kastljósinu er
beint að, að þessu sinni er það
Guðrún Kristjánsdóttir. Jafnhliða
verður opnuð sýning á verkum
hennar í Gerðubergi þar sem ein-
göngu verða sýnd eldri verk og
önnur sýning á nýrri verkum verður
opnuð sama dag á Sjónarhóli við
Hverfisgötu. í tengslum við sýning-
una verða umræður í Gerðubergi
þar sem fjallað verður um myndlist
Guðrúnar og þá hugmyndafræði
sem að baki liggur, helstu áhrifa-
valda, einkalíf og einstök mynd-
verk. Spyrlar að þessu sinni verða
Guðbjörg Lind Jónsdóttir myndlist-
armaður og Eyjólfur Kjalar Emils-
son heimspekingur. Þau voru sam-
ankomin í Gerðubergi um daginn
ásamt Hannesi Sigurðsson listfræð-
ingi og ræddu um feril Guðrúnar
meðan litskyggnum var varpað á
tjald til að vísa veginn.
Þar kom fram að Guðrún Krist-
jánsdóttir hefur verið afar afkasta-
mikil síðan hún venti sínu kvæði í
kross og ákvað að helga sig mynd-
listinni. Guðrún er hjúkrunarfræð-
ingur að mennt og starfaði í mörg
ár við hjúkrun. Hún var orðin hálf
fertug þegar hún hélt sína fyrstu
einkasýningu á Kjarvalsstöðum árið
1986. Jafnhliða hjúkrunarstörfum
hafði Guðrún stundað nám í Mynd-
listarskóla Reykjavíkur á kvöldin.
Það var þó ekki fyrr en árið 1977
að hún ákvað að snúa sér alveg að
myndlist. „Mér fannst ég þurfa að
fara burt frá íslandi til að læra,“
segir hún. Hún og maður hennar,
Ævar Kjartansson útvarpsmaður,
héldu til Aix en Provence í Frakk-
landi þar sem hún stundaði nám
við Ecole des Beaux Arts í tvö ár.
Guðbjörg Lind spyr Guðrúnu að
því af hveiju hún hafi ekki strax
farið í myndlistina. Guðrún segist
sennilega ekki hafa hugsað mynd-
listina sem starfsvettvang í þá
daga, meira sem áhugasvið en samt
stóran hluta af tilverunni. Hún
ákvað að læra hjúkrun til að geta
ferðast um heiminn, en þá var gott
að fá vinnu hvar sem var í því starfi.
Valdi skúlptúr og málun
Það kemur fram í upprifjun á
ferli Guðrúnar að faðir hennar,
„ , Morgunblaðið/Árni Sæberg
A SJONÞINGI í Gerðubergi situr Guðrún Kristjánsdóttir myndlistarmaður fyrir svörum um feril '
sinn, en spyrlar eru Guðbjörg Lind Jónsdóttir myndlistarmaður og Eyjólfur
Kjalar Emilsson heimspekingur. Ij
Kristján Friðriksson sem kenndur
var við Últímu, var mikill áhuga-
maður um myndlist. Sjálfur var
hann frístundamálari og hélt eina
einkasýningu á verkum sínum.
Hann gaf meðal annars út bókina
íslensk myndlist árið 1943 sem var
fyrsta bókin sem gefin var út á
íslandi um myndlist.
Svo við víkjum aftur að skólanum
í Frakklandi kemur fram í samræð-
unum að í skólanum hafi Guðrún
valið skúlptúr og málun sem sérfög.
í lok tveggja ára tímabils hafi hún
verið í hópi tólf nemenda sem höfðu
áunnið sér rétt til framhaldsnáms
á þriðja ári með góðri vinnuaðstöðu
og allt efni frítt. „Af hveiju vildi
hún ekki ílendast; var hún ef til
vill hrædd við ofskólun," spyr Eyj-
ólfur Kjalar.
„Mér fannst kominn tíminn til
að vinna sjálf, það var nóg komið
af skólagöngu. Ég er alin upp við
ákveðnar efasemdir um gildi hefð-
bundinnar skólagöngu. Mér fannst
ég kannski líka vera að ganga of
nærri fjölskyldunni með lengri
dvöl.“
„Var henni þá ekki alvara með
myndlistinni og hvers vegna fer hún
svona hljótt með þá stefnubreytingu
sem hafði átt sér stað í lífi hennar,
leit hún ekki á sig sem listamann,"
spyr Guðbjörg Lind.
„Mér fannst þægilegt að þurfa
ekki að standa fyrir því út á við
að vera listamaður, það var gott
að vera hjúkrunarkona, en árið
1984 veiktist ég og varð að vera
rúmliggjandi svo mánuðum skipti.
Þá ákvað ég að vinna eingöngu að
myndlist, þegar kraftar kæmu aft-
ur. Ég man þó að á Kvennasýning-
unni árið eftir á Kjarvalsstöðum
kom til mín kona sem var að skoða
sýninguna og hún spyr mig, hver
þessi listamaður sé sem sýni þarna
og bendir á myndirnar mínar. Ég
svara: „Ég veit það ekki.“ Þetta var
ábyrgðarlaust en þægilegt. Tveim
árum áður hafði ég í fyrsta skipti
tekið þátt í samsýningu og sýndi
þar tvö verk, Fugla á fjalli og Fjall.
Þá var það ekki ég sem hafði frum-
kvæði að því heldur vinir mínir.“
rrn
Kom henni á óvart
að öll verkin seldust
í máli Hannesar kemur fram að
það hafí komið strax í ljós á fyrstu
einkasýning^i Guðrúnar á Kjarvals-
stöðum árið 1986, þar sem hún
sýndi samsett verk unnin í pappír
sem hún bjó til sjálf, að þarna var
á ferðinni vönduð og sjálfstæð lista-
kona er fundið hafði náttúruskyiij-
un sinni sérstæðan farveg. „Þarria
voru sýndar myndir sem bera vitni
um ljóðrænt afturhvarf til náttúr-
unnar, sem virðast gjörsamlega úr
takt við það sem almennt var að
gerast hér í myndlistinni," segir
hann. „Það kom mönnum á óvatt
hve sýningin var sterk og heil-
steypt, ekki síst miðað við að hér
var um fyrstu opinberu sýningu
Guðrúnar að ræða,“ bætir hann við.
Stutt í geðveikina
. . . þegar ástin er annars vegar
Fiðrildasafnarinn,
sem hefur lengi
dáðst að snoturri
stúlku úr íjarlægð,
horfír fram á það að
ef hann grípi ekki í
taumana muni hún
renna honum úr
greipum. Hann tekur
sig því til, rænir
henni og lokar niðri
í kjallara hjá sér.
Geymir þetta nýja
fiðrildi með hinum
fiðrildunum í safn-
inu.
Söguþráðurinn
fléttast svo í kring-
um þessa óvenjulegu
leið til að vinna
hjarta stúlku og þær
fáránlegu kringum-
stæður sem við það
skapast.
Þegar stúlkan,
Miranda, leitar svara
við því af hveiju
henni hafí verið rænt segir safnarinn:
„Mig langar til að kynnast þér.“ Hún
verður æf og hvæsir: „Það er ekki
hægt að kynnast fólki með því að
ræna því.“ Svarið er einfalt og til
marks um þráhyggju safnarans:
„Mig langar mjög mikið til að kynn-
ast þér.“
Leikgerðin bönnuð
Með aðalhlutverk í sýningunni
fara Dofri Hermannsson og Björk
Jakobsdóttir. Gunnar Gunnsteinsson
sér um leikstjóm. Hann hefur komið
að leikstjórn hjá
leikfélögum um allt
land og fyrir
skömmu var ævin-
týrið um Mjallhvíti
og dvergana sjö
frumsýnt hjá Furðu-
leikhúsinu undir
hans leikstjóm.
Gunnar segir að
tveggja ára vinna
liggi að baki upp-
færslunni. „Upphaf-
lega las Dofri bók-
ina, hreifst af henni
og varð sér úti um
leikgerð sem við lét-
um grófþýða fyrir
okkur. Þegar við
sóttum hins vegar
um leyfi hjá um-
boðsskrifstofu höf-
undar til að halda
áfram fengum við
þau svör að leik-
gerðin væri bönn-
uð.“
Ástæðan var sú að Fowles hafði
séð uppfærslu á leikgerðinni erlend-
is, brugðist ókvæða við og bannað
fleiri sýningar. „Honum fannst leik-
gerðin ekki ná stemmningunni úr
bókinni,“ segir Gunnar. „Leikgerðin
var líka mjög einkennileg. Sú leið
var t.d. farin að troðfylla hana af
pólitík, m.a. úr Vietnamstríðinu,
frekar en að fylgja sögunni."
Getur hent hvern sem er
Gunnar heldur áfram: „Þegar
þarna var komið sögu vorum við
Draumasmiðjan
frumsýnir í Höfða-
borg kvöld, sunnu-
dagskvöld, leikritið
Safnarann, sem
byggt er á sögu John
Fowles. Pétur Blön-
dal fylgdist með
æfingu á leikritinu,
sem segir frá fiðr-
ildasafnara, sem
verður gagntekinn
af ást til ungrar
stúlku.
Morgunblaðið/Ásdís
DOFRI Hermannsson og Björk Jakobs-
dóttir í hlutverkum sínum í safnaranum.
orðin of hugfangin af verkinu til að
sætta okkur við að gefast upp. Við
höfðum því samband við höfundinn,
skýrðum honum frá okkar hugmynd-
um og það varð úr að hann sam-
þykkti að við ynnum nýja leikgerð.
Sú vinna hefur tekið langan tíma.
Dofri gerði fyrsta uppkast og svo
höfum við þijú unnið saman að henni
síðastliðið ár.
Þar förum við þá leið að hafa
kringumstæðurnar og atburðarásina
mun óræðari en í upphaflegu leik-
gerðinni. Þetta á að geta komið fyr-
ir hvern sem er, hvar sem er og
hvenær sem er. Það virðist vera svo
ótrúlega stutt yfir í geðveikina þeg-
ar maður er ástfanginn. Skynsemin
er fyrst til að víkja. Fullorðið fólk
getur jafnvel tekið upp á því að
hringja að nóttu til og skella svo á.
í leikritinu er tekið dæmi um mann
sem gengur bara aðeins lengra."
Heilmikið ævintýri
Dofri Hermannsson leikur safnar-
ann. Hann hefur verið fastráðinn
hjá Leikfélagi Akureyrar undanfarin
tvö ár, en er nú fluttur suður. „Það
sem heillaði mig fyrst
við bókina var að mað-
ur á svo auðvelt með
að setja sig í spor safn-
arans,“ segir hann.
„Þetta er saga af
strák sem stelur stúlk-
unni sem hann er ást-
fanginn af. Honum
gengur virkilega gott
til. Hann gerir það til
þess að hún fái að
kynnast honum. Ég fór
að riija upp hversu oft
maður hefur hjólað
framhjá húsi stúlkunn-
ar sem maður er hrif-
inn af án þess að eiga
erindi og jafnframt
gerði ég mér grein fyrir því að það
vantar ekki nema pínulítið klikk í
mig til þess að þetta gæti verið ég.“
Hvernig tilfinning er það eftir
tveggja ára undirbúning að sjá
drauminn verða að veruleika? „Það
er heilmikið ævintýri," segir Dofri.
„Maður er búinn að ganga með þetta
í maganum í heillangan tíma. Nú
er barnið að koma í heiminn og
maður vonar að það verði heilbrigt
og hraust."
Venjuleg stúlka í hremmingum
Björk Jakobsdóttir fer með hlut-
verk stúlkunnar, en hún leikur einn-
ig um þessar mundir í Birtingi í
Hafnarfjarðarleikhúsinu. Björk seg-
ist kunna vel við sig í hlutverki Mir-
öndu. „Þetta er venjuleg stúlka sem
lendir í hremmingum og er tiltölu-
lega nálægt mér að því leyti að hún
er milli tvítugs og þrítugs og er í
listnámi."
Björk segir að það erfiðasta við
hlutverkið séu hinar miklu tilfínn-
ingasveiflur sem Miranda gangi í
gegnum og ofboðsleg nálægð við
áhorfendur sem geri það að verkum
að ekki sé hægt að leyna þá neinu.
„Þetta er mjög krefjandi hlutverk
og ég finn að maður hleypur ekki
inn í það fái maður ekki sinn klukku-
tíma í undirbúning. Þótt gaman sé
að glíma við þetta líður manni ekki
vel meðan á sýningu stendur."
Að lokum segir hún að allir þekki
einhverja sögu af einhveijum í kring-
um sig sem nálgist geðveiki þegar
ástin sé annars vegar. „Ég get tekið
skondna sögu af mér og manninum
mínum sem dæmi. Við áttum það
til þegar við vorum í tilhugalífinu
að hætta og byija saman í einhveij-
um geðsveiflum.
Einu sinni var það eftir ball að
ég ákvað að sættast við unnustann.
Ég lét það ekki vera neina fyrirstöðu
að ég var í nælonsokkum og kjól
og klifraði til hans upp á fjórðu
hæð. Þegar hann reyndist ekki vera
heima dró ég mínar áiyktanir og
varð mjög fúl út í hann. Þegar fund-
um okkar bar saman eftir þetta kom
í ljós að hann var alveg jafn fúll út
í mig. Við fórum að ræða málin og
þá kom í ljós að hann hafði beðið
eftir mér á sama tíma á fjórðu hæð
heima hjá mér í Bankastrætinu og
auðvitað dregið sínar ályktanir."
Nýtt leikhús
Leikhúsið Höfðaborg er nýtt leik-
hús sem opnað var fyrir skömmu í
Hafnarhúsinu vegna sýninga á leik-
ritinu „Hún er gefin fyrir drama
þessi dama.“ Til að skapa líflegra
andrúmsloft hefur málverkasýningu
eftir Önnu Jóu verið komið fyrir í
forsalnum, en hún gerir einmitt leik-
mynd Safnarans.
Geir Magnússon hannar lýsingu
og María Ólafsdóttir búninga. Leik-
gerðin er unnin af Dofra og leik-
hópnum og er eins og áður segir
eina leikgerðin sem höfundur hefur
fallist á.