Morgunblaðið - 11.12.1996, Qupperneq 26

26 MIÐVIKUDAGUR 11. DESEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Um 400 þúsund gestir
sækja Edinborgarhátíðina
Morgunblaðið/Ásdís
NICK Dodds er framkvæmdastjóri Edinborgarhátíðarinnar sem
dregur til sín um 400 þúsund gesti í ágúst ár hvert.
ÁHRIF Edinborgarhátíðarinnar eru
margvísleg því fyrir utan fjölbreytta
dagskrá listahátíðarinnar fer ekki
hjá því að 400 þúsund gestir færi
fyrirtækjum í borginni einhver við-
skipti. Athuganir sýna að efnahags-
leg áhrif hátíðarinnar eru upp á um
120 milljónir punda, segir Nick
Dodds, framkvæmdastjóri listahá-
tíðarinnar í Edinborg, í samtali við
Morgunblaðið. Dodds hélt fyrirlest-
ur á námstefnunni um samspil lista,
menningar og ferðaþjónustu sem
haldin var á vegum Ráðstefnuskrif-
stofu íslands, Listahátíðar í Reykja-
vík og IFEA sem eru samtök þeirra
sem halda ýmsar hátíðir um heim
allan.
Listahátíðin í Edinborg, sem
stendur yfir í þijár vikur í ágúst,
hefur verið haldin 50 sinnum. Ibúa-
ijöldi borgarinnar, sem er um hálf
milljón, nærri tvöfaldast meðan á
hátíðinni stendur en 400 þúsund
gestir sækja hina 178 listviðburði
sem hátíðin hefur að bjóða, t.d.
árið 1995.
- Um helmingur þeirra sem há-
tíðina sækja eru frá Skotlandi, seg-
ir Dodds, - um 30% frá öðrum
landshlutum og um 20% eru útlend-
ingar. Flestir sækja nokkur atriði á
hátíðinni hveiju sinni og að meðal-
tali dvelja gestir 10 til 11 daga í
borginni og er ekki mikill munur á
því hvort um erlenda gesti er að
ræða eða fólk frá öðrum svæðum
í Bretlandi.
Dodds segir að góð samvinna sé
milli ferðaþjónustunnar og þeirra
Námsstefna um samspil
lista, menningar og
ferðaþjónustu var ný-
lega haldin í Reykjavík.
Þar var m.a. fjallað um
Víkingahátíð í Hafnar-
firði, Jazzhátíð á Egils-
stöðum og listahátíðir í
Edinborg og Reykjavík.
Jóhannes Tómasson
talaði við tvo erienda
gesti á námsstefnunni,
sem standa að Edinborgarhátíðinni
og ýmis fyrirtæki í ferðaþjónustu
hafa styrkt hátíðina fjárhagslega.
- í Edinborg og nágrenni eru um
870 hótel og gististaðir með sam-
tals 17 þúsund herbergjum sem
anna nokkurn veginn þörfinni á
hátíðinni svo það er augljóst að
offramboð er á gistirými á öðrum
árstímum. En samvinna við ferða-
þjónustuna hefur verið góð frá
byijun og við vitum að þeir sem
sækja hátíðina eru líka að heim-
sækja hana sem ferðamenn. Edin-
borg er gömul borg með gömlum
byggingum og höllum, miðbærinn
heillar ferðamenn með merkilegum
arkitektúr sínum og þar er nánast
allt í göngufæri. Utlendingar frá
öðrum stórborgum finna að þarna
er hægt að vera á ferðinni fram á
kvöld án þess að menn eigi hættu
á að verða fyrir ofbeldi og kannski
það sem skiptir mestu máli að fólk
býr í miðborginni og þess vegna
er hún ekki dauð þegar vinnudegi
lýkur. Ég hugsa að helst megi líkja
henni við Salzburg.
Listahátíðin í Edinborg hefui'
það markmið að bjóða upp á vand-
aða dagskrá, að kynna Skotum
alþjóðlega list og kynna gestum
skoska listahefð, að setja saman
dagskrá sem ekki er á færi ann-
arra aðila, að gefa sem flestum
tækifæri til að njóta og taka þátt
í hátíðinni og að ýta undir kynn-
ingu á Edinborg og Skotlandi. -
Þetta hefur verið markmið hátíðar-
innar í 50 ár og það verður áfram
hið sama, segir Dodds. - Um 40%
af kostnaði við hátíðina kemur frá
opinberum aðilum, um 30% frá
miðasölu og 20% koma frá þeim
íjölmörgu aðilum sem styrkja há-
tíðina. Þá eru eftir 10% sem við
fáum með sölu á smávarningi og
tekjum af útvarps- og sjónvarps-
sendingum. Hátíðin rekur sjálf
miðasölu sem starfar hálft árið.
Þar eru seldir um 160 þúsund mið-
ar fyrir nærri tvær milljónir punda
og um leið og fólki eru seldir mið-
ar tökum við niður nöfnin og fáum
að senda fólki ýmsar upplýsingar
og annað sem snertir hátíðina.
Einnig öflum við okkur með þessu
vitneskju um hvers áheyrendur
óska og reynum að nota þennan
nafnabanka til frekari markaðs-
setningar.
Listrænn stjórnandi
einvaldur
Dagskrá Edinborgarhátíðarinn-
ar er að mestu skipulögð af list-
rænum stjórnanda hennar. -
Lengst af hefur sá háttur verið
hafður á að einn maður hefur bor-
ið ábyrgð á sjálfri dagskránni, ver-
ið eins konar einvaldur, segir Nick
Dodds. - Síðan starfar sérstök
stjórnarnefnd honum til ráðuneytis
og nokkrir starfsmenn sem sjá síð-
an um að hrinda málum í fram-
kvæmd. Þetta hefur gefist vel og
hver listrænn stjórnandi er skipað-
ur til fimm ára en þeir hafa oftast
verið skipaðir tvisvar. Nýr stjórn-
andi gengur að nokkru leyti inn í
undirbúning fyrirrennara síns en
setur síðan sinn persónulega stíl á
dagskrána. Langflest atriðin eru
klassískir tónleikar en síðan er
mikið um dans, ballett og leikhús-
verk og boðið er upp á fyrirlestra
og eins konar verkstæði.
Miðaverði er í hóf stillt, meðal-
verðið er 14 pund eða kringum
1.500 krónur íslenskar. - Dýrast
er á óperurnar, 45 pund, en síðan
er verðið allt niður í 5 til 6 pund
en með því erum við að leggja
áherslu á að enginn þurfi að missa
af hátíðinni af efnahagsástæðum.
Hátíðin er líka skipulögð þannig
að það er eitthvað um að vera
nánast allan daginn og við teljum
að þessi góða aðsókn og þessi mikla
fjölbreytni í gestahópnum sýni að
við eru á réttri leið, sagði Nick
Dodds að lokum.
Viðskiptasjónarmið ráða æ
meiru um stuðning fyrirtækja
Morgunblaðið/Ásdís
CHARLOTTE DeWitt er forseti IFEA, samtaka þeirra
sem skipuleggja hvers kyns hátíðir.
MJÖG ólíkt er að starfa í Banda-
ríkjunum og Evrópu að undirbún-
ingi hvers konar hátíða og listvið-
burða, ekki síst að því sem lýtur
að stuðningi fyrirtækja sem oft
þarf að leita til. í Bandaríkjunum
spyija fyrirtækin fyrst og fremst
hvað þau fá fyrir sinn snúð, þar
ræður viðskiptasjónarmiðið eitt, en
í Evrópu líta forráðamenn fyrir-
tækja oft á slíkan stuðning sem
hálfgert líknarmál og styðja oft
verkefni sem þeir telja að styrki
ímynd og velvild fyrirtækis síns án
þess að þeir sjái beinan gróða, sagði
Charlotte DeWitt í samtali við
blaðamann Morgunblaðsins. Hún
flutti fyrirlestur á námstefnunni
um samspil lista, menningar og
ferðaþjónustu en hún er forseti
Evrópudeildar IFEA samtaka
þeirra sem standa að margs konar
hátíðum.
í máli sínu beindi Charlotte
DeWitt meðal annars athygli
fundarmanna að næstu aldamótum
og spurði hveijir gætu notfært sér
og skipulagt þessi tímamót til að
laða fólk að hvers konar hátíðum
og menningarviðburðum ef ekki
það fólk sem tengdist listahátíðum
og ferðaþjónustunni og hvatti hún
menn til að hafa augu og eyru
opin fyrir öllum þeim tækifærum
sem aldamótin byðu upp á. Hún
nefndi í máli og myndum ýmsar
hugmyndir um uppákomur og há-
tíðir sem haldnar hafa verið víða
um heim og minnti á að iðulega
væru slíkar hátíðir fámennar og
lítt þekktar í byijun en yndu síðan
upp á sig og löðuðu til sín gesti
og ferðamenn um langan veg.
Lærist ekki í háskóla
Charlotte DeWitt hefur 17 ára
reynslu af störfum sínum við lista-
hátíðir og vatnahátíðir í Bandaríkj-
unum, einkum á strönd Nýja Eng-
lands. - Það er í raun ekki hægt
að læra skipulag, fjármögnun og
stjórnun svona hátíða í neinum
háskóla en þeim stjórnar fólk með
margs konar bakgrunn og er sér-
fræðingar á ýmsum sviðum. Þá
halda IFEA-samtökin, bæði í
Bandaríkjunum og Evrópudeildin,
margs konar námskeið og ráðstefn-
ur fyrir aðildarfélög, segir DeWitt
ennfremur. - Við lærum á því að
skiptast á hugmyndum og reynslu
og notum iðulega hugmyndir hvert
frá öðru og á ráðstefnunum er fjall-
að um efni eins og fjármögnun,
langtímaskipulag, upplýsingaher-
ferðir, áfallastjórnun, miðasöluað-
ferðir og hvernig eitt eða fleiri lönd
geta unnið saman á þessum vett-
vangi.
Eru einhver sérstök vandamál í
samskiptum ferðaþjónustu og
þeirra sem skipuleggja ýmiss kon-
ar hátíðahöld?
- Það er kannski helst að við
þurfum alltaf að hafa tímann fyrir
okkur. Þegar hátíð er skipulögð,
hvort sem um er að ræða listahá-
tíð, sumarútihátíð eða ísskúlptúr-
keppni í vetrarborg, þarf að hafa
góðan fyrirvara á hlutunum. Það
gildir auðvitað ekki síst um
listahátíðir og slíka atburði þar
sem fengið er til að koma fram
fólk sem skipuleggur sig Iangt
fram í tímann. Þegar það er feng-
ið er hægt að kynna og auglýsa
viðkomandi hátíð og þá getur
ferðaþjónustan gert sér grein fyrir
hvaða þörf verður á gistirými og
öðru sem tengist móttöku gesta.
Þetta gengur yfirleitt mjög vel og
ekki síst á þeim hátíðum sem hafa
unnið sér ákveðinn sess og menn
ganga nánast að og flest er í föst-
um skorðum. En þegar menn vilja
prófa eitthvað nýtt er mikilvægt
að menn hafi ferðaþjónustuna með
í ráðum frá byrjun því þar búa
menn yfir reynslu sem skiptir
miklu máli við framkvæmd hátíða.
Viðskiptasj ónarmið
Eru menn fúsir til að skiptast
á upplýsingum um reynslu og
framkvæmd hátíða á ráðstefnum
IFEA?
- Já, fólk er áhugasamt um að
deila reynslu sinni og ég held að
hér séu engin sérstök leyndarmál
á ferðinni - menn eru að vinna
sömu hlutina í hinum ýmsu löndum
og vilja bæði segja frá og læra af
öðrum. í því skyni má nefna að
nú horfa menn mjög til aldamóta
og þá er mikilvægt að huga til
dæmis að fjármögnun. Hveijir eru
helstu styrktaraðilar næstu árlegu
hátíða og hvort hægt er að fá þá
til samstarfs til nokkurra næstu
ára, til dæmis til aldamóta? í
Bandaríkjunum spyija forráða-
menn fyrirtækjanna hvað þeir fái,
hvað þeir græði á því að styrkja
viðkomandi hátíð og yfirleitt eru
þetta kaup kaups. Þeir leggja eitt-
hvað^ undir en hafa von um hagn-
að. í Evrópu hafa menn fremur
stutt hátíðir til að styrkja ímynd
fyrirtækjanna en það er hins vegar
að breytast og nú eru menn meira
farnir að ræða þetta samstarf á
hreinum viðskiptagrunni.
Menn eru hættir að líta á rekst-
ur hvers konar hátíða sem líknar-
starf því nú eru viðskipta- og
markaðssjónarmið farin að verða
ráðandi, segir Charlotte DeWitt
að lokum.
Hækka ber
skattafrá-
drátt vegna
menningar-
styrkja
ÞEIR sem standa fyrir lista-
hátíðum og menningarstarf-
semi ættu að þrýsta á yfirvöld
um að draga megi hærra hlut-
fall af veltu fýrirtækja frá
vegna skatti, en í dag er það
0,5%. Með því er hugsanlegt
að fyrirtæki geti og vilji
styrkja menningarstarf meira
en er í dag. Þetta kom m.a.
fram í máli Þorsteins M. Jóns-
sonar, framkvæmdastjóra Víf-
ilfells, á ráðstefnunni um sam-
spil lista, menningar og ferða-
þjónustu.
Þorsteinn M. Jónsson ræddi
tengsl atvinnulífs og menning-
arstarfsemi og varpaði fram
nokkum spurningum: Á að
styrkja menningarstarf? Á list
rétt á sér ef hún stendur ekki
undir sér? Á markaðurinn að
ráða — eiga viðskiptasjónar-
mið að ráða framboði í menn-
ingarmálum? Þorsteinn minnti
á það dulda virði sem fælist í
menningu og mældist ekki í
peningum heldur kæmi fram
í þeim áhrifum, þeirri upplifun
sem menn njóta af listum.
Hann sagði að þeir sem leituðu
eftir styrk til atvinnulífsins
yrðu að gera góða grein fyrir
umsóknum sínum og gera sér
grein fyrir að það sem réði
ákvörðun um styrk væri oftast
álit fyrirtækjástjórnenda á við-
komandi menningaratburði,
en það væri mikill misskilning-
ur að halda að hann gæti auk-
ið sölu hjá fyrirtækjunum.
Hins vegar yrðu fyrirtækin að
fá þá umbun að styrkveiting
þeirra væri á einhvern hátt
sýnileg.