Morgunblaðið - 11.12.1996, Qupperneq 41

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
MIÐVIKUDAGUR 11. DESEMBER 1996 41 ■

>
9
9
I
i
I
I
'
KÆRAR þakkir fyrir
gagnlegar athuga-
semdir við grein í Ver-
aldarvafstri þann 17.
nóvember til Sigfúsar,
Gunnars og Guðjóns.
Þó nokkuð margir fleiri
hafi einnig gert athug-
semdir eða óskað eftir
frekari gögnum um
þetta málefni en unnt
var að láta í té í pistlin-
um. Það var mikið að
umræðan fer af stað! í
upphafi hnaut ég líka
um það orkumagn sem
þarf til að kljúfa vatn í
frumefni sín og hef leit-
að eftir svörum við því
hjá Carli Cella þungarokks-hljómlist-
armanni og höfundi upphaflegu
greinarinnar. Svar hans hefur enn
ekki borist.
Alveg eins og tré sem hoggið er
í skógi verður ekki til á ný þegar
það er brennt til upphitunar, þá er
ljóst að vetnið sem klofið er í bílnum
brennur í bílvéiinni hjá Carli. Efni
breytist í orku. Því er hér lýst ferli
sem getur talist eðlilegur orkujöfn-
unarferiil. Spurningin er þó enn: Hve
mikla orku þarf til að kljúfa vatnið?
En hvað varðar hugtakið „eilífðar-
vél“ tek ég það mátulega alvarlega.
Því enda þótt núverandi stig efnis-
hyggjuvísinda mannsins ráði án efa
ekki við að byggja slíkt apparat þá
bendir virkun bæði sólar og sólkerfís
til þeirrar sömu skilgreiningar. Ég
set það því ekki fyrir mig að kanna
slík og þvílík apparöt jafnvel þó að
„grunnur allrar eðlis- og efnafræði-
þekkingar sem mannkynið hefur afl-
að sér“ hrynji fyrir bragðið! Það er
ekki síst eftir að hafa fengið nýverið
fregnir af sænskri „eilífðarvél" (eða
var hún norsk?) sem engin sjáanleg
orka (segulsvið jarðar?) drífur áfram!
En hafi ég skilið það rétt þá er með
þessu hugtaki m.a. átt við það, að
engin ný orka/efni geti orðið til í
alheiminum að miklahvelli afstöðn-
um og allt orkuflæðið í því lokaða
„apparati", sem hinn sjáanlegi al-
heimur er, hljóti því að vera í inn-
byggðu jafnvægi? í dag eru mætir
vísindamenn heldur
ekki sammála um þetta.
Og mun ég fjalla fljót-
lega um þá deilu. Hvað
sem öðru líður vona ég
að allir séu sammála um
það, að vísindi snúast
„ekki um vissuna um
hlutina heldur frelsið
frá þeirri vissu“ svo
vitnað sé í nóbelshafann
og eðlisfræðinginn
Feynman. Allt annað
eru trúarbrögð.
Til gamans má geta
þess að alveg á síðustu
dögum rakst ég á grein
um annan uppfinninga-
mann vetnisbíls. Að
þessu sinni við starf á eyjunni Gu-
ernsey. Þar tók RCA eða konunglegi
bílaklúbburinn út bílvél sem Nýsjá-
lendingurinn Archie Blue hafði breytt
í vetnismótor, sem vinnur eftir sama
Ef ég ætti að byrja á
því að sanna öll þau
tvímæli sem eru í gangi
meðal fræðimanna
erlendis, segir Einar
Þorsteinn, þá myndi
ég örugglega byrja
á öðrum enda.
ferli og sá frá Carli Cella. Allir klúbb-
félagarnir gátu fengið að sannfæra
sig um að engin önnur orka en vatn
var notuð við keyrsluna og farið var
í bíltúra á um 75 km hraða. Um það
hve dýrt og orkufrekt sé að breyta
vatni í súrefni og vetni í bílnum,
hvað þá á ferð, sagði Archie: „Það
er hefðbundið kjaftæði"! En hann
sagði líka að það sé vandasamt að
hitta á nákvæmlega réttu hlutföllin
af vetni og súrefni til þess arna í
nýjum blöndungi og einnig hve mikið
af vatni megi setja í til þess gerðan
vatnsskömmtunarkút. Hér er hann
því ekki sammála Carli Cella að öllu
leyti. Hann fullyrðir einnig að unnt
sé að aka Leyland Mini 100 mílur á
4,5 lítrum af vatni. Archie segireinn-
ig að það þurfi að þróa þessa hug-
mynd áfram og þá peninga hafi hann
ekki. Fjárfestar stóðu á bak við þessa
tilraun hans og á sama tíma sýndi
British Leyland í Birmingham áhuga
á málinu eftir nánari skoðun. En
þessi umsögn er frá árinu 1977!
Hvað varð síðan um þetta mál?
Þrátt fyrir að ýmislegt sé óljóst í
þessu máli enn, þá hvet ég þá galv-
ösku íslensku uppfinningamenn sem
hafa haft samband að kanna þetta
mál til fulls og hef sent þeim að ósk
teikningar af vinnsluferli bíls Carls
Cella. Ef til vill geta háskólanemarn-
ir fengið að fylgjast með því? Það
verða engar tækninýjungar til nema
gerðar séu tilraunir þó þær kunni
að fara á hvorn veginn sem er. Man
annars nokkur lengur eftir litlu gulu
hænunni?
P.S. Hvað varðar tillögur nokkurra
svarbréfa til mín um tímabundnar
ritskoðanir eða hvað Morgunblaðið
eigi að birta þá eru þær aðeins bros-
legar. Það er hvorki í fyrsta sinn né
það síðasta sem slíkar hreintrúarleg-
ar forræðishyggjutillögur sjást. Þær
fylgja því að skoða tilveruna frá öðr-
um en hefðbundnum hætti og byggj-
ast án efa á öryggisleysi viðkomandi
tillöguhöfunda gagnvart henni.
En ef ég ætti að byija á því að
sanna öll þau tvímæli sem eru í gangi
meðal fræðimanna erlendis (en ná
ekki inní örugga höfn háskólans) þá
myndi ég örugglega byija á öðrum
enda. Til dæmis þar sem neyðin er
mest. Til dæmis hvernig er nú unnt
að lækna krabbamein en „kerfið“
stendur í vegi fyrir því. Þar sem sú
sönnun er raunar ekki langt undan,
jafnvel ekki hér á þessu landi, þá
býð ég ykkur, kæru lærdómsfélagar,
hér með að verða vitni að því. Með
því fororði þó að þið verðið ef til
vill ekki samir menn á eftir.
P.P.S.
Nú er að koma ijör í umræðuna!
Þeir verk- og eðlisfræðingarnir Gísli
og Vilhelm skrifa mér sunnudags-
hugvekju þann 8. desember. Vilhelm
lýsir þar heimsmynd sinni á drep-
fyndinn hátt sem vel ætti heima í
hvaða umræðukeppni framhalds-
skólanema sem væri. Það er nánast
óþarfi að að taka fram að þeirri
gömlu heimsmynd er ég hjartanlega
ósammála. I okkur Vilhelm mætast
tvær andstæðar fylkingar: Efnis-
hyggjuvísindin annars vegar og hins
vegar þeir sem vilja leita svara við
þeim fyrirbærum náttúrunnar sem
efnishyggjan, eðli síns vegna, getur
ekki fengist við. Seinni hópurinn
nefnir sig nú til dags „nývísindi".
En glósukenndar athugasemdir hans
um mína persónu eru svo sem harla
léttvægt innlegg í þá stóru umræðu.
Hins vegar er mér það ánægjuefni
að hafa getað glatt hans léttu lund
og veiti honum fulla heimild til að
túlka skrif mín áfram að eigin geð-
þótta. Segir ekki máltækið að gleðin
lækni öll mein? Ég er sammála Gísla
og nafna hans, Gísla Jónssyni, að
rafbílar séu meðal raunhæfustu
lausna hér á landi frá sjónarhóli sjálf-
bærrar þróunar og landflutninga.
Það segi ég eftir að hafa kynnst því
sem þar um ræðir frá Axel Axels-
syni í Kaliforníu. Ég vil raunar nota
tækifæri hér og þakka báðum Gíslun-
um fyrir innlegg þeirra til þessara
mála hér á landi. Enn vantar þó
verulega uppá að íslenska „kerfið"
hafi brugðist við þeim tímum sjálf-
bærrar þróunar sem eru að renna
upp nema í orði.
Hvað snertir óhefðbundið efnisval
mitt leyfi ég mér almennt að velja
málefni sem leita svara við ýmsu í
tilverunni án þess að ég þurfi að
vera að öllu leyti sammála hveiju
smáatriði í þeim. Því að mínu áliti
veitir ekki af því að taka ný sjónar-
mið inní hugmyndaheim þessa eyja-
þjóðfélags, sem yfirleitt telur tísku-
stefnur og erlendan tæknivarning
vera það sama og framþróun. Hvað
þetta varðar hefur háskólinn brugð-
ist sínu hlutverki fullkomlega enda
þótt fáeinir starfsmenn hans hafi
lagt hér þarfa hluti til málanna. Á
sama tíma fyllir ófeimin fortíðar-
hyggja meginhluta íslenskrar um-
ræðu. Viðbrögðin við pistli mínum
um eldsneytið vatn hafa nú þegar
sýnt að það val var hárrétt!
Til þess að forðast allan misskilning
og að gefnu tilefni: Ég hef ekki pant-
að þessi viðbrögð núna mitt í jóla-
bókaflóðinu til þess að auglýsa nýút-
komna bók mína. Og þessi tímasetn-
ing öll er mér sannarlega ómeðvituð.
Höfundur er hönnudur og skrifar
pistlana Veraldarvafstur í
Morgvnblaðið.
Eldsneytið vatn
og eilífðarvélin
Einar Þorsteinn
HJALP! Kennið börnunum að
hringja í Neyðarlínuna 1-1-2
MARTRÖÐ allra foreldra. Bamið
lendir í neyð og veit ekki hvað á að
gera. Lausnin er einföld. Kenndu
baminu þínu að hringja eftir hjálp.
Jól og áramót er tími kertaljósa
og flugelda og er því mikilvægt að
undirbúa bömin sem best í að bregð-
ast rétt við ef þau lenda í óhappi og
þurfa að kalla á hjálp.
Foreldri þarf að kynna sér vel
hverning á að bera sig að við að
hringja í Neyðarlínuna áður en barn-
inu er kennt að hringja eftir aðstoð.
Samræmt neyðamúmer fyrir landið
allt er 1-1-2. Ef þörf er á aðstoð
neyðarsveitar, þ.e. lögreglu, slökkvil-
iðs, sjúkraflutningaliðs eða læknis,
er hringt í 1-1-2 og er viðkomandi
samstundis komið í samband við
rétta neyðarsveit. Það skiptir ekki
máli hver neyðin er ef aðstoðar er
þörf, t.d. lögreglu eða slökkviliðs,
alltaf er hægt að hringja í 1-1-2.
Gömlu neyðamúmerin verða enn í
gildi um sinn en auðveldara er að
nota samræmda neyðamúmerið
1-1-2. Númerið er stutt og auðvelt
að muna það. Vendu þig á að segja
neyðarnúmerið sem talnaröðina einn-
einn-tveir en ekki hundrað og tólf,
m.a. vegna barnanna. Ef barn er
beðið að hringja í hundrað og tólf
og barnið hefur t.d. lært að telja upp
að tíu er talan hundrað og tólf „allt-
of há tala“. Það gæti fundið upp á
því að segja „ég kann ekki að hringja
í svona háa tölu“. En þau geta auð-
veldlega hringt í einn-einn-tvo.
Kennið barninu neyðamúmerið
1-1-2 og prófið þekkinguna hjá því
öðm hvom. Nauðsynlegt er að leyfa
þeim yngstu að prófa sjálfum að
hringja í 1-1-2, t.d. með ótengdu sím-
tæki. Sýnið þeim hvar stafimir em á
símtækinu og í hvaða röð á að ýta á
þá. Ef búið er að forrita einn taka á
símtækinu með neyðamúmerinu
1-1-2, sýnið þeim hvar hann er og
hvenær á að nota hann. Prófið einnig
í hönd fer tími kerta-
ljósa og flugelda, segir
Eiríkur Þorbjörnsson,
og nauðsynlegt er að
bregðast rétt við ef
óhöpp verða.
„heimatilbúið neyðarkall“ í símanum,
m.a. til að taka úr þeim skrekkinn
við að reyna þetta sjálf, svo og til
að nota símann rétt.
Ilér eru nokkrir minnispunktar
sem gott er fyrir foreldra að ræða
um við börn sín og benda þeim á
rétta notkun neyðarnúmersins.
• Hringið í neyðarnúmerið ef ein-
hver er alvarlega
slasaður, veikur eða í
hættu. Notið 1-1-2 ef
einhver er mikið slas-
aður eða hefur fallið
í yfirlið, ef einhver er
með mikinn verk fyrir
brjósti eða á erfitt
með að anda.
• Ef fólk er í vafa hvort
rétt sé að hringja í
1-1-2 ber því frekar
hringja en að láta það
ógert.
• Ekki hringja í neyðar-
númerið ef ljóst er að
enginn eða ekkert er
í hættu eða í neyð.
Til dæmis á ekki að
hringja ef dýr á heimilinu týnist,
götuljósin em biluð eða ruslatunn-
an hefur ekki verið tæmd.
• Talið skýrt og rólega í símann og
reynið að gráta ekki meðan á sam-
talinu stendur. Segið neyðarsíma-
verðinum hver sé veikur eða slas-
aður, hvað gerðist, í hvaða ástandi
sá slasaði sé og hvort einhver sé
að hjálpa.
• Segið nákvæmlega frá hvar þið
eruð stödd eða hvar atburðurinn
átti sér stað. Ekki leggja símtólið
á fyrr en neyðarsímavörðurinn
segir til.
• Bendið börnum á að misnota ekki
neyðarnúmerið. Það á
ekki að hringja í neyð-
amúmerið þegar
krakkar em að leik.
Þetta á einnig við í skól-
anum þar sem síma-
klefar eru orðnir al-
gengir á göngum eða
setustofum.
Það gerist oftar en
ekki að börn missa
stjórn á sér ef eitthvað
alvarlegt gerist eða ef
þau villast eða vita ekki
hvar þau em stödd.
Neyðarlínan hefur í
tölvukerfi símaskrá og
þjóðskrá sem segir til
um hvaðan hringt er og
hver er skrifaður fyrir símanum. Á
tölvuskjá Neyðarlínunnar kemur
nafn þess sem skrifaður er fyrir sím-
anum og er mögulegt að staðsetja
atburði nákvæmlega á landakorti.
Þrátt fyrir þessa tækni er nauðsyn-
legt að kenna börnunum að segja til
um hvar þau era stödd og hvar at-
burðurinn á sér stað.
Ef þið hafið einhveijar spumingar
vinsamlegast snúið ykkur til skrif-
stofu Neyðarlínunnar í síma 570
2000.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Neyðarlínunnar hf.
Eiríkur
Þorbjörnsson
PALLALVFTUR
Reykjavik:Ármúla 11 -sími 568-1500
Akureyri: Lónsbakka - sími 461-1070
Við blöndum
litinn...
DU PONT bflaiakk notað af
fagmönnum um land allt.
■ Er bíllinn þinn
grjótbarinn eða
rispaður ?
DU PONT lakk
á úðabrúsa er
meðfærilegt og
endingargott.
Faxafeni 12. Sími 553 8000
T
gilofa
Mjúkir,
þrýsta ekki
að bfóðráslnni
heidur örva hana.
Þu getur
vaiið um fjóra liti.
Þesstr sokkar
eru frábærir
fyrir barnshafandi
konur!
Öðlastu hvíld í OFA!

Fást í apótekinu