Morgunblaðið - 18.01.1997, Page 8

8 LAUGARDAGUR 18. JANÚAR 1997
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
i að skip og kvótar verði ekki seldir á brott
Jj- jHi,
Jjjk M
.ii,
— ' ^TG+Auticý M
FRUMSKÓGARLÖGMÁLIN grassera sem aldrei fyrr . . .
Ljósmyndasýning Morgunblaðsins
Myndir frá náttúruhamför-
unum sýndar á Suðurlandi
Morgunblaðið/Árni Sæberg
MYND frá gosinu í Vatnajökli er á ljósmyndasýningu Morgun-
blaðsins sem verður opnuð á Selfossi í dag.
MYNDIR ljósmyndara Morgun-
blaðsins af náttúruhamförunum í
Vatnajökli og á Skeiðarársandi
verða til sýnis í þremur sölu- og
grillskálum KÁ á Suðurlandi
næstu vikur. Sýningin verður opn-
uð í Umferðarmiðstöð Suðurlands
í Fossnesti á Selfossi í dag, fer
síðar í Vík í Mýrdal og á Kirkju-
bæjarklaustur og sömu leið til
baka og lýkur í Fossnesti 20. apríl.
Markmiðið með sýningunni er
að opna augu fólks fyrir náttúru-
hamförunum og hvetja fólk til að
taka sér ferð á hendur og kynnast
aðstæðum á Skeiðarársandi, að
því er fram kemur í fréttatilkynn-
ingu frá KÁ.
Á meðan á ljósmyndasýning-
unni stendur er fyrirhugað að
koma fyrir klakabjargi úr hlaupinu
við viðkomandi skála til að minna
á sýninguna og tilefni hennar.
Myndband frá hlaupinu verður
sýnt innandyra. Auk þess verður
reynt að hafa annað efni tengt
hlaupinu á staðnum, þar á meðal
nýútkomna bó_k um hamfarimar í
Vatnajökli. KÁ gerir ráð fyrir því
að í skálunum verði tilboð á veit-
ingum af þessu tilefni.
Vaxandi umferð austur
Að sögn Sigurðar Jónssonar,
framkvæmdastjóra ferðaþjónustu-
sviðs KÁ, er vaxandi umferð frá
þéttbýlissvæðunum á suðvestur-
Hominu austur á Skeiðarársand,
einkum um helgar. „Fólk segir það
hreina upplifun að fara austur og
skoða vegsummerkin eftir hlaupið,
reyndar ævintýri líkast. Fólk ferð-
ast mikið á eigin bílum en einnig
er nokkuð um hópferðir. Þá eru
aðrir sem gefa sér góðan tíma
með því að gista í Vík í Mýrdal
og nágrenni eða á Kirkjubæjar-
klaustri," segir Sigurður.
Sýning á myndum ljósmyndara
Morgunblaðsins verður í Fossnesti
á Selfossi til 7. febrúar og aftur
6. til 20. apríl, í Víkurskála 8.
febrúar til 1. mars og aftur 30.
mars til 5. apríl og loks í Skaftár-
skála á Kirkjubæjarklaustri frá 2.
til 29. mars.
Allar myndirnar eru til sölu.
Rannsókn um fangana á Mön
Litlu munaði að
fangamálið
felldi stjórnina
Snorri G. Bergsson
Eins og fram hefur
komið í fjölmiðlum
er verið að gera
heimildarmynd um afdrif
rúmlega fimmtíu þýskra
þegna, sem búsettir voru
hér á landi við upphaf
heimsstyijaldarinnar síðari.
Voru flestir færðir til eyjar-
innar Manar í írlandshafi,
þar sem þeir voru í 3-4 ár.
Myndin er að verulegu leyti
byggð á rannsóknum Snor-
ra G. Bergssonar sagnfræð-
ings. Birtist grein hans,
Fangarnir á Mön, í Nýrri
sögu, tímariti Sögufélags-
ins 1996. „Greinin átti að
vera hluti af MA-ritgerð
minni, en efnið var svo mik-
ið að ég hafði ekki tíma til
að vinna úr því þannig að
ég værí sáttur við verkið,"
segir Snorri. „Nú er ég að
bæta þessum kafla aftan
við ritgerðina, því ég stefni á að
gefa hana út í bók.“
- Sem fjallar um hvað?
„Um útlendinga og íslenskt
samfélag einkum á fyrri helmingi
aldarinnar. Það er þó almennt og
án þess að fara mikið út í einka-
mál hvers og eins.“
- Hvenær áttu von á að bókin
komi út?
„Ég er komin nokkuð langt með
hana, en á eftir að semja við útgef-
anda.“
- Fórstu utan til að afla þér
heimilda?
„Nei, ég fékk skjöl frá London
en flest koma gögnin þó úr Þjóð-
skjalasafninu. Fyrir um þremur
árum fékk ég sérstakt leyfi utan-
ríkisþjónustunnar til að fá aðgang
að safninu. Ég viðaði að mér heim-
ildum í nokkra mánuði en varð
að leggja verkið frá mér. Ég var
eiginlega búinn að gleyma hálf-
karaðri ritgerðarsmíðinni þegar
verðlaunasamkeppni á vegum
Sögufélagsins og fleiri var aug-
lýst. Ég ákvað að senda ritgerðina
„hráa“ inn. Auðvitað fékk ég ekki
verðlaunin en mér var sagt að rit-
gerðin hefði komið næst á eftir
þeim sem skiptu með sér verðlaun-
unum.“
- Það hefur orðið hvatinn að
því að vinna hana áfram?
„Já, og þá ætlaði ég að nota
heimildirnar í MA-ritgerðina. En
vegna þess að ég tók MA-námið
á einu ári, auk þess sem ég var
að vinna með náminu, varð enginn
tími til að vinna frekar úr efninu."
- Hefurðu komið til Manar?
„Nei, en ég stefni á að fara
þangað þegar ég hef unnið í lottó-
inu! í rauninni verð að fara þang-
að sem og til Englands áður en
ég lýk við ritgerðina."
- Hvemig var aðbúnaði fang-
anna á Mön háttað?
„Hann var alveg til fyrirmyndar
og menn bjuggu í litlum húsum.
Þarna voru meðal annars starf-
andi tveir háskólar, fornleifaupp-
gröftur fór þar fram og mikilli
menningarstarfsemi var haldið
uppi.“
- Var eitthvert samband á
miili fanganna á Mön og fjöl-
skyldnanna hér heima?
„Já, það áttu sér stað
bréfaskriftir. Ég hef séð
mörg bréfanna sem
voru öll opnuð og rit-
skoðuð, meðal annars
var strikað yfir öll staðarheiti og
nöfn.“
- Hver urðu afdrif þeirra
fanga sem búið höfðu á íslandi?
„Flestir höfðu farið til Þýska-
lands í fangaskiptum. En vorið
1945 hófst mikil barátta hér á landi
►Snorri G. Bergsson fæddist
3.4.1969 í Reykjavík. Hann
lauk stúdentsprófi frá MH í
janúar 1990, stundaði sagn-
fræðinám við HÍ og háskólann
í Leicester 1990-93 og lauk
BA-prófi frá Háskóla Islands
1993. Var við nám í ísrael jan.-
maí 1995 þar sem hann nam
Mið-Austurlandafræði og
íslömsk fræði við Hebreska
háskólann í Jerúsalem og vann
samhliða við skriftir. Hann
lauk MA-prófi í sagnfræði 1995
frá HÍ. Frá miðju ári 1995 hef-
ur hann unnið við skriftir og
rannsóknir að mestu á eigin
vegum auk þess sem hann var
aðstoðarmaður Þórs White-
head prófessors.
um að reyna að fá mennina heim.
Meðal annars gengu eiginkonur
þeirra manna á milli, sendu bréf
til Ólafs Thors forsætisráðherra
og flestra annarra ráðamanna.
Biskupinn yfir íslandi ásamt sér-
hverjum presti í Reykjavík skrifaði
undir bænaskjal um að þeim yrði
hleypt heim. Finnur Jónsson dóms-
málaráðherra, sem var einráður
um þessi mál, neitaði þeim um
landvistarleyfi án samþykkis Al-
þingis. Hann bar fyrir sig lög og
félagsaðild sumra fanganna að ís-
landsdeiid Nasistaflokksins.
Það merkilegasta við þetta er
að einn harðasti stuðningsmaður
kvennanna var Hermann Jónasson,
sem stóð fyrir því að setja lögin.
Ég hef skoðað þingumræðuna og
ekki einn einasti þingmaður var á
móti lögunum þegar þau voru sett
1936-’37. Allir vildu þeir hefta
innflutning útlendinga. Upphaf-
lega hugmyndin var að stemma
stigu við innflutningi gyðinga en
hér höfðu vopnin snúist í höndum
Hermanns. Þegar íslendingar
ákváðu loks að leyfa Þjóðverjum
að koma heim fengu þeir ekki leyfí
til að yfirgefa Þýskaland. Margir
stungu af og í árslok 1948 höfðu
þó nær allir, sem það vildu, komist
til íjölskyldna sinna á
íslandi. Margir sátu þó
eftir í Þýskalandi, frá-
skildir og fátækir.“
- Hvað þótti þér
einna merkilegast í
rannsókn þinni?
„Sem áhugamaður um íslenskt
stjórnarfar þótti mér mjög athygl-
isvert að litlu munaði að málið um
endurkomu fanganna felldi ný-
sköpunarstjórnina í desember
1945.“
Aðbúnaður
á Mön til
fyrirmyndar