Morgunblaðið - 18.01.1997, Síða 28

28 LAUGARDAGUR 18. JANÚAR 1997
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Athugasemd vegna
greinar Halldórs
Þorsteinssonar
HALLDÓR Þor-
steinsson ritar grein
hér í blaðið síðastlið-
inn föstudag þar sem
hann upplýsir lesend-
ur Morgunblaðsins
um þau áform sín að
efna til milliríkjadeilu
ítala og íslendinga
vegna þess að ritstjóri
Tímarits Máls og
menningar vildi ekki
birta þýðingu hans á
smásögu eftir Piran-
dello, jafnvel þótt téð-
ur Halldór hafi skrif-
ast á við Oriönu
Fallaci og meira að
segja þótt hann hafi árið 1948
sagt Thor Vilhjálmssyni til í ít-
ölsku - sem hann iðrast nú sár-
lega.
Nú er það að vísu starf ritstjóra
TMM að velja og hafna efni og
væri vissulega vandlifað fyrir hann
ef erlend ríki fara mjög að hlutast
til um þann starfa - nóg er nú
samt - hitt þykir mér þó öllu verra
að Halldór skuli í sömu grein
þvæla mér inn í þessi klögumál
og herma upp á mig furðulegar
skoðanir.
Vissulega hef ég ýmsar furðu-
legar skoðanir, en ég biðst undan
aðstoð Halldórs Þorsteinssonar við
að hugsa þær og tjá þær - nóg
er nú samt.
í grein sinni um illa meðferð á
Pirandello og sér rifjar Halldór upp
að bók eftir Guðrúnu Helgadóttur
hafi fyrir mörgum árum verið
hafnað hjá Máli og menningu -
enda leggi það forlag höfuðáherslu
á að hafna góðum bókmenntum.
Ég veit ekkert um samskipti Guð-
rúnar og þessa forlags á þeim
árum þegar ég var barn og ungl-
ingur, en minni þó á að það var
ekki fyrr en Þorleifur Hauksson
kom til starfa hjá MM á 8. ára-
tugnum að bamabókaútgáfa hófst
þar. Halldór víkur síðan að sjón-
varpsþætti þar sem við Guðrún
Helgadóttir skröfuðum saman um
bækur ásamt Gerði Kristnýju og
segir eitthvað á þá leið að ég hafi
þar sem „starfsmaður Máls og
menningar" sýnt Guðrúnu þann
dónaskap að lýsa yfír þeirri skoðun
minni að mér þættu barnabækur
leiðinlegar. Þetta þykir Halldóri
sýna hug Máls og menningar til
barnabóka og Guðrúnar Helga-
dóttur sérstaklega.
Kannski ætti maður ekki að
vera að svara svona þvælu: þetta
er ámóta viskulegt og
að lýsa því yfir að
manni þyki allar bæk-
ur með rauðri kápu
leiðinlegar. Þó finnst
mér að þrennt þurfi
að koma fram.
í fyrsta lagi talaði
ég um hversu
skemmtilegur barna-
bókahöfundur Guðrún
væri, og nefndi raunar
einnig Astrid Lind-
gren og Tove Jansson
- hins vegar nefndi
ég ekki Róbinson
Krúsó sem Halldór
virðist halda að sé
barnabók né Lísu í Undralandi sem
MM gaf reyndar út nú fyrir jól í
snjallri þýðingu Þórarins Eldjáms,
en Halldór telur mig sérstaklega
andvígan þessum tveimur bókum.
Ég talaði hins vegar um að mér
þættu margar bamabækur leiðin-
legar því hið uppbyggilega í þeim
kæfði um of ævintýrið og skemmt-
unina. Þetta tók Guðrún raunar
Þetta er álíka viskulegt,
segir Guðmundur
Andri Thorsson, og
lýsa því að allar bækur
með rauðri kápu væru
leiðinlegar.
undir í þættinum. Og þetta er ein-
faldlega mín skoðun sem neytanda
úti í bæ, rétt eða röng eftir atvik-
um.
í öðm lagi er metnaðarfull og
þróttmikil barnabókaútgáfa rekin
hjá Máli og menningu undir stjórn
Hildar Hermóðsdóttur og þurfi að
skýra stefnu forlagsins í útgáfu
barnabóka gerir Hildur það, ekki
ég-
Því: í þriðja lagi verð ég að fara
fram á þau mannréttindi að það
sem ég kann að gaspra einhvers
staðar sé þá jafnframt túlkað sem
mín orð en ekki sem einhveijar
fundasamþykktir MM.
Ég vona að meðferð Halldórs á
ummælum mínum sýni ekki hæfi-
leika hans til að túlka texta ann-
arra, því þá væri enn verr komið
fyrir Pirandello á íslandi en Hall-
dór heldur.
Höfundur er rithöfundur.
Guðmundur Andri
Thorsson
WESPER
HITABLÁSARARNIR
eru nú fyrirliggjandi í eftirtöldum stærðum:
Teg. 352 CN 6235 k.cal./
7 kw. 900 sn/mín. 220V.
1 fasa.
Teg. 353 CN 8775
k.cal./lOkw. 900 sn/mín.
220V, 1 fasa.
Teg. 453 CN 16,370
k.cal./19 kw. 900 sn/mín.,
20,727 k.cal./24 kw. 1400
sn/mín. 380V 2ja hr. 3 fasa.
Teg. 503 CN 24,180
k.cal./28 kw. 900 sn/mín.
30,104 k.cal./35kw. 1400
sn/min. 380V 2ja hr. 3 fasa.
Þeir eru með CN (Cupro Nickle) rörum, sem eru snöggtum
sterkari en eirrörin. wesper eru hljóðlatir
WESPER umboðið, Sólheimum2í. 104 Reykjavík.
sími 553 4932, fax 581 4932. farsími 898 9336. boðsími 842 0866.
Fleiri rök óskast
- mega vera á kostnað
myndmálsins
Um Stefán Bald-
ursson og leik-
listargagnrýni
Sjónvarpsins
STEFÁN Baldursson Þjóðleikhús-
stjóri skrifar grein í Morgunblaðið
í gær þar sem markmið hans virðist
vera að fylgja eftir ræðu sinni á
hundrað ára afmæli Leikfélags
Reykjavíkur nýverið þar sem hann
líkti gagnrýni Jóns Viðars Jónssonar
í Sjónvarpinu við eiturúða. Enn-
fremur virðist Stefán vilja réttlæta
það að hann og Þjóðleikhúsráð fóru
fram á það í fyrra að Jón Viðar
hætti að fíalla um leiksýningar Þjóð-
leikhússins í Sjónvarpinu.
Ég vil byija á því að leiðrétta
misskilning sem alltaf skýtur upp
kollinum þegar Stefán ræðir leiklist-
arumfjöllun Sjónvarpsins. Hann
fullyrðir gjaman að hún sé á bilinu
3-4 mínútur eða styttri. Þetta er
rangt. Ég get sem dæmi nefnt að
í umfjöllun um Villiöndina nýverið
var gagnrýnin um fimm mínútur,
en það er mjög hefðbundin lengd,
og til viðbótar var rúmlega mínútu
kynningarefni úr sýningunni. Við
höfum skrifað þennan samræðudóm
niður og reyndist hann vera 6.479
slög en til samanburðar var dómur
um sama verk, samkvæmt útreikn-
ingum okkar hjá Sjónvarpinu, 3.102
slög í DV og Morgunblaðsdómurinn
um sömu sýningu var 8.100 slag
en þar fara um 1400 slög í hreina
upprifjun sem kemur nútímaupp-
færslunni ekkert við. Lengd umfjöll-
unar Sjónvarpsins virðist því fylli-
lega sambærileg við dagblöðin.
Stefán fullyrðir ennfremur að öll
leiklistarumfjöllun Sjónvarpsins
takmarkist við Dagsljós „og þá í
tengslum við umfjöllun umrædds
gagnrýnanda“. svo vitnað sé til orða
hans. Þetta er einnig rangt hjá Ste-
fáni. Á haustmánuðum hefur verið
fíallað um leikara og leiklist í á
þriðja tug viðtala og heimsókna í
þáttunum Dagsljósi, Á
elleftu stundu, Laugar-
dagskvöld með Hemma
og næsti þáttur Ó-sins,
unglingaþáttar Sjón-
varpsins, fjallar um
leiklist.
Stefán segir í grein
sinni um gagnrýni Jóns:
. . enn er skoðana-
og málfrelsi í landinu
og þess vegna leyfist
okkur að hafa skoðun á
manninum og því sem
hann er að gera, eins
og hann á okkur og því
sem við erum að gera“.
Ég er fullkomlega sam-
mála þessum orðum
Stefáns enda hef hvorki ég né Jón
Viðar kvartað yfír gagnrýni Stefáns
né annars leikhúsfólks - við biðjum
bara um rök. Það að fara fram á
að þaggað verði niður í Jóni Viðari,
eins og Stefán og félagar í Þjóðleik-
Mér finnst mikilvægt,
segir Sigurður Val-
geirsson, að Stefán
byggi mál sitt á rökum
en ekki tilfinningagus-
um eða stílæfingum.
húsráði reyndu í fyrra, er hins veg-
ar annað og alvarlegra mál og vona
ég að Stefán skilji muninn.
Bæði í fyrra og nú kvartar Stefán
yfír því að fíölmiðlaheimurinn mundi
stríðsöxina þegar hann andi á Jón
Viðar og Sjónvarpið. Ég vil taka
það fram að þegar hinir fjölmörgu
ritstjórar og pistlahöfundar hafa
tekið svari Jóns Viðars hafa þeir
gert það upp á eigið eindæmi. Hug-
myndin um það spratt ekki upp á
neinni sameiginlegri kaffístofu ís-
lenskra íjölmiðla, enda er hún ekki
til.
Ég hef beðið Stefán
Baldursson um rökst-
uðning fyrir því hvað
hann hafi við gagnrýni
Jóns að athuga. Því
miður finnst mér mikið
skorta á að honum tak-
ist að ná utan um það
í grein sinni og í bréfi
sem ég fékk frá Þjóð-
leikhúsráði í fyrra, sem
Stefán segir að hafi
innihaldið rökstuðn-
ing, var einungis sagt
að framsetningin á
gagnrýni Jóns Viðars
væri ófullburða, órök-
studd og öfgakennd.
Engin dæmi fylgdu.
Þetta voru nú öll rökin í það skiptið.
Mig langar að lokum í nokkrum
orðum að útskýra samræðugagn-
rýni Sjónvarpsins. Hún er gagnrýni
eins manns og það er undirstrikað
með viðmælanda sem yfírleitt hefur
einnig séð sýninguna og hreyfír
gjarnan andmælum. Leiklistargagn-
rýnin er höfð í blönduðum menning-
ar- og dægurmálaþætti vegna þess
að það er skoðun okkar að listir séu
eðlilegur hluti af nútímalífí sem
ekki á að einangra eða uppheija.
í lok greinar sinnar teiknar Stef-
án upp ímynd hins fullkomna gagn-
rýnanda. Ég hef oft heyrt leikara
fara með álíka ræður en þeim verð-
ur hins vegar orðs vant þegar þeir
eiga að nefna gagnrýnanda af holdi
og blóði sem uppfyllir öll skilyrðin.
Ég held að skýringin sé sú að gagn-
rýnendur eru bara menn en ekki
óskamyndir. Og þá erum við komin
að Stefáni sem gagnrýnanda. Mér
finnst mikilvægt að hann byggi
mál sitt á rökum en ekki tilfinn-
ingagusum eða stílæfingum. Ég
auglýsi enn eftir nákvæmari dæm-
um og að sjálfsögðu að hann afli
sér traustari heimilda áður en hann
mundar sitt annars ágæta stílvopn
næst.
Höfundur er dagskrárstjóri
Sjónvarps.
Sigurður
Valgeirsson
Nesjamennska
MOTTÓ: „Þeir fella
ekki hnjúkinn sem
hamrammur gnæfir
við ský / Þeir hindra
ekki að geisladýrð
morgunsins tendrist á
ný / En jörðina stráðu
þeir erlendum óþrifa-
bælum. ..“ Jón Helga-
son setti saman þessar
ljóðlínur í tilefni af
umsvifum bresks inn-
rásarliðs hér á landi í
upphafi síðustu heims-
styijaldar.
Vissulega felldu
þeir ekki hnjúkinn, né
hindruðu geisladýrð
morgunsins, þeir til-
burðir og þær framkvæmdir biðu
síns tíma og voru hafnar að frum-
kvæði innlendra aðila.
Nú, þegar ætlunin er að stað-
setja álver í blómlegum sveitum
sem liggja að Hvalfirði, sjá menn
fram á ömurlega mynd ef úr því
verður að þar verði sett niður álver
- verksmiðja sem staðsett var í
Þýskalandi og Þjóðveijar kröfðust
að yrði flutt burt, þar sem verið
taldist menga umhverfið og vera
úrelt og til mikilla óþrifa. Álver
þetta var keypt til brottflutnings
af bandarísku fyrirtæki, sem er að
því er virðist ómyndugt á banda-
rískum fjármagnsmarkaði, hefur
mjög takmarkaða
lánsmöguleika þar í
landi miðað við hlið-
stæð fyrirtæki í iðn-
aði. Forystumönnum
þessa fyrirtækis virð-
ist hafa verið boðin
staðsetning hér á landi
fyrir þetta „óþrifa-
bæli“ að dómi Þjóð-
veija. Og nú er unnið
að því að undirbúa
uppsetningu „bælis-
ins“ við Hvalijörð og
þegar tekið að und-
irbúa kaffæringu sér-
stæðra hálendissvæða
til uppistöðulóns fyrir
væntanlegar stórvirkj-
anir. Þar með verður hafist handa
við að kaffæra „hnjúkinn" og ekki
er ólíklegt að kófið frá væntan-
legri úreltri, aflóga álverksmiðju,
hindri þá „geisladýrð morgunsins"
sem íbúar í nágrannasveitum Hval-
fjarðar hafa notið undanfarin 1100
ár. _
Áhugi sérfræðinga „Landsvirkj-
unar“ á hagkvæmni þessarar stað-
setningar vottar það ástand „sér-
fræðingsins" sem hefur glatað
bijóstvitinu og kerfast mælistikum
og textabókum og lokast inni í
„besserwisserheimi" fagsins með
tilheyrandi „hugviti". Þessir fag-
menn minna ónotalega á Wagner
í Faust eftir Goethe, sem er dreg-
inn upp sem hinn lærði hálfviti -
Wagner var reyndar ekki verk-
fræðingur, hann var guðfræðingur
sem hafði glatað brjóstvitinu.
Úrskurðarvaldið um staðsetn-
inguna er misviturra stjórnmála-
manna og því miður virðist nesja-
mennskan ráða afstöðu þess hóps.
Svo vikið sé að baráttu bænda
gegn eyðingu umhverfis og lands
má minnast þess þegar Mývetning-
Bændur höfðu, segir
Siglaugur Brynleifs-
son, vit fyrir bijóstvits-
skertum sérfræðingum.
ar komu í veg fyrir áætlanir virkj-
anasinna um að hækka yfirborð
Mývatns með stíflugerð. En sú
hækkun vatnsyfirborðsins hefði
kaffært stór landsvæði umhverfis
Mývatn. Bændur höfðu þar vit fyr-
ir bijóstvitsskertum sérfræðingum.
Það er öllu erfiðara að koma vitinu
fyrir stokkfreðna nesjamennsku og
heimsku. En það er aldrei að vita
nema „geisladýrð morgunsins“
bræði klakadrönglana.
Höfundur er rithöfundur.
Siglaugur
Brynleifsson