Morgunblaðið - 07.05.1997, Blaðsíða 22

22 MIÐVIKUDAGUR 7. MAÍ 1997
LISTIR
Norsk-íslensk dagskrá um Knut 0degárd í tali og tónum í Norræna húsinu
DAGSKRÁ tileinkuð verkum
Knuts 0degárds verður í Norræna
húsinu á uppstigningardag,
fimmtudaginn 8. maí, kl. 20.30.
Kynnt verður ný bók með úr-
vali ljóða skáldsins sem er væntan-
leg á almennan markað hjá Hörpu-
útgáfunni í haust. Bókin nefnist
Vindar í Raumsdal og í henni eru
ljóð úr síðustu bókum skáldsins.
Jóhann Hjálmarsson og Matthías
Johannessen völdu og þýddu ljóðin
og rita formála. Áður hefur komið
út á íslensku ljóðasafnið Hljómleik-
ar í hvítu húsi eftir Knut 0degárd
í þýðingu Einars Braga. Ljóð Knuts
0degárds hafa verið þýdd á nítján
tungumál. í fyrra komu til dæmis
út eftir hann ljóðasöfn i Slóvakíu
og Makedoníu.
Knut 0degárd er meðal kunnari
skálda í Noregi og höfundur fjölda
bóka. Auk ljóðabóka hafa komið
frá hans hendi skáldsögur, leikrit,
bók um ísland og þýðingar, m.a.
á íslenskum miðaldaljóðum og
verkum íslenskra samtímahöf-
unda. Hann nýtur heiðurslauna
norska. ríkisins. Knut 0degárd var
Vindar í
Raumsdal
forstjóri Norræna
hússins í Reykjavík á
árunum 1984-1989.
Hann er nú forseti og
framkvæmdastjóri al-
þjóðlegu Bjornson-
bókmenntahátíðarinn-
ar í heimaborg sinni,
Molde í Noregi.
Skáldið mun lesa úr
verkum sínum í Nor-
ræna húsinu, en að
auki les Gunnar Ey-
jólfsson, norska leik-
konan Goril Haukebo
og þýðendur nýju bók-
arinnar. Hamrahlíðar-
Knut Odegárd
kórinn flytur lög við
ljóð skáldsins undir
stjórn Þorgerðar Ing-
ólfsdóttur. Lögin eru
eftir Trond Kverno,
Mist Þorkelsdóttur og
Hörð Áskelsson. Jazz-
tónlistarmennirnir In-
ger Johanne Brunvoll
og Torbjorn Dreier
Farstad flytja lög við
ljóð skáldsins.
Heim til íslands
Aðspurður kvaðst
Knut 0degárd fagna
því mjög að nýjustu
Ijóð hans kæmu nú út í íslenskri
þýðingu. „Einar Bragi þýddi með
miklum ágætum æskuljóð mín og
komu þau út í úrvali 1973. En ljóð
mín hafa breyst síðan, einkum ljóð-
in frá níunda og tíunda áratug,
ekki síst yrkisefnin. Ljóðin hafa
þróast frá almennri ljóðrænu til
meiri dirfsku í vali mynda og orðið
nærgöngulli", sagði skáldið. Hann
bætti við: „Að þýða ljóð er vand-
meðferðin list og eiginlega óviðráð-
anleg. Ég held að það sé aðeins á
færi skálda að þýða ljóð. Ljóð mín
eru því í öruggum höndum hjá
þeim Matthíasi Johannessen og
Jóhanni Hjálmarssyni. Ég treysti
þeim til að kpma ljóðunum til skila
á íslensku. ísland er mitt annað
heimaland og og það er mér sér-
stakt fagnaðarefni að einnig nýj-
ustu ljóðin eftir mig skuli ná „heim
til íslands“.“
Nýja bókin, Vindar í Raumsdal,
verður til sölu í takmörkuðu upp-
lagi í tilefni dagskrárinnar. Áð-
gangur er ókeypis og býður norska
sendiráðið veitingar að lokinni dag-
skrá.
HÚS Rithöfundasambandsins
við Dyngjuveg 8
Rithöfunda-
sambandið
fær hús
Á AÐALFUNDI Rithöfunda-
sambands íslands var tilkynnt
að Reykjavíkurborg hefði
ákveðið að styðja sambandið
með því að láta það fá afnot
af húsi Gunnars Gunnarsson-
ar skálds við Dyngjuveg 8 í
Reykjavík. Mun Rithöfunda-
sambandið flylja þangað í
sumar og selja eign sína í
Hafnarstræti 9.
Húsið var teiknað af Hann-
esi Davíðssyni, arkitekt, og
byggt upp úr 1950.
Ég óska Grensáskirkju
hljómmeira orgels
TOMJST
Grcnsáskirkja
ORGELTÓNLEIKAR
Flytjandi Arni Arinbjamarson,
Grensáskirkja 5. maí kl. 20.30.
Einn af okkar bestu og traust-
ustu orgelleikurum með orgelkríli
í glæsilegri kirkju Grensássóknar
má ekki verða að föstum lið. Mætti
ég koma með hugmynd að stað-
setningu orgels sem sóma mundi
kirkjunni þ.e. að^taðsetja orgelið
á miðju gólfl innan við inngöngu-
dyrnar þannig, að þegar kirkju-
gestir ganga inn, gangi þeir inn
til hliðar við orgelið, báðum megin
og blasir þá fallegt kirkjuskipið
við. Þegar svo gengið er út ganga
þeir móti glæsilegri framhlið hljóð-
færisins og inn í hljóm orgelsins.
Þessa hugmynd ætti að skoða
vandlega, hönnuðinn getur þetta
tæplega skaðað, enda kirkjan
byggð fyrst og fremst fyrir þá sem
í kirkjuna koma og njóta þess sem
þar fer fram. Vafalítið munu aurar
hrannast upp fyrir nauðsynlegri
breytingu, fyrir góðar bænir og
mætti hljóðfærið þess vegna vera
danskt eða íslenskt, hvort sem
betur kæmi út.
Árni hóf tónleikana á Tilbrigð-
um Sweelincks „Mein junges Le-
ben hat ein Ende“. Árni notaði
fáar og nokkuð fátæklegar raddir
orgelsins mjög smekklega og lék
þessi viðkvæmu tilbrigði fallega
og af miklu öryggi. Ekki get ég
þó neitað því að Iagið sjálft hefði
þolað að vera aðeins hægar leikið,
en lofa síðan tilbrigðunum að
sprikla. Vel gerð fúga eftir B.
Cernohorsky þar sem pedalröddin
var aðeins of veik móti öðrum rödd-
um hljóðfærisins og sýndi þar van-
mátt orgelsins.
Buxtehude Prelúdíuna í fis-moll
formaði Árni mjög skynsamlega
og lék þessa, að mörgu leyti erfíðu
prelúdíu, af miklu öryggi, en orgel-
ið gaf ekki meira en til stóð. í
fyrsta skipti heyrði ég Árna spila
a-moll Konsertinn eftir Vivaldi
Bach. Þessir Vivaldi-konsertar
Bachs eru fullir af hættum og sitja
ekki fyrr en maður er margbúinn
að beijast við þá á tórileikum og
var engin furða þótt Árna yrði á
smáfórtaskortur í síðasta kaflan-
um. Mjög krefjandi var efnisskrá
sú sem Árni setti sér fyrir og nú
bættist við Prelúdía, Choral og
fúga eftir Jón Þórarinsson. Og
þrátt fyrir ágæta tónsmíð Jóns
datt mér í hug að þar hefði kannske
í staðinn mátt koma burðarminni
tónsmíð, kannske og vegna þess
að nýlega las ég eftir D. Schos-
takowitch að heldur vildi hann
hlusta á sígauna-músík heldur en
Hindemith, sem Prelúdía Jóns sver
sig óneitanlega svolítið í ætt við.
Árni lauk síðan tónleikunum
með Prelúdíunni og fúgunni í h-
moll eftir Bach, og þar vantaði
ekkert á annað en orgelið. Árni á
að láta heyrast miklu oftar í sér.
Ragnar Björnsson
Frumkvöðull
nýrra menn-
ingarstrauma
RÁÐSTEFNA um Þórð Þorláks-
son, biskup í Skálholti, um síðustu
helgi heppnaðist að öllu leyti vel
að sögn Jóns Pálssonar, rektors
Skálholtsskóla, en þeir sem að ráð-
stefnunni stóðu voru, auk Skál-
holts, Guðfræðistofnun og Sagn-
fræðistofnun Háskólans, Rann-
sóknastofnun Kennaraháskólans
og Átjándu aldar félagið. Skál-
.holtsskóli hýsti ráðstefnuna. Fyrir-
lesarar voru Sigurður Sigurðarson,
Þóra Kristjánsdóttir, Loftur Gutt-
ormsson, Gísli Gunnarsson, Hjalti
Hugason, Sumarliði ísleifsson,
Össur Skarphéðinsson, Jón Ólafur
ísberg, Ingólfur Guðnason, Guðrún
Ingólfsdóttir, Már Jónsson og Sig-
urður Pétursson, en auk þeirra
komu fram tónlistarmenn.
Jón Pálsson sagði að tilgangur-
inn með ráðstefnunni hefði verið
að vekja fólk til umhugsunar um
þennan biskup sem lenti á milli
Brynjólfs Sveinssonar og Jóns Víd-
alíns og hefur goldið þess. 300 ár
eru síðan hann lést. í ljós kom að
fjöldi fólks þekkti til Þórðar, ekki
bara sagnfræðingar. Jón sagði að
til dæmis hefði verið bent á að
kort Þórðar frá 1670 kæmist mjög
nálægt því að sýna landið. Þórður
var einnig stærðfræðingur og
mældi út hnattstöðu íslands. Að
auki fékkst hann við skáldskap,
læknisfræði og ræktaði nytjajurtir.
Vikið var að útgáfumálum Þórð-
ar, en hann hóf að gefa út fornsög-
ur og uppskar að menn lýstu því
viðhorfi sínu að hann væri með því
að saurga helgan stað. Þeir sem
hafa rannsakað latínukveðskap
Þórðar telja að í honum endur-
speglist hugsunarháttur samtíma
hans og að skáldið hafi verið vel
að sér í latneskri og grískri menn-
ingu.
Sú uppgötvun var gerð nýlega
að undir korti eftir Þórð eru fjögur
ljóð eftir hann, en kortið gaf Þórð-
ur konungi á sínum tíma. í ljóðun-
um talar ísland og lofar konung
sinn. Að sögn Jóns býr Þórður til
menntasamfélag í Skálholti og þar
eru rædd þau fræði sem stunduð
eru í heiminum. Aðstæður Þórðar
voru góðar og hann dvaldist um
tíu ár í erlendum stórborgum og
kynntist þá helstu menntastraum-
um. Að dómi ræðumanna má kalla
hann höfðingja eða fursta. Hann
var maður friðarins og dró úr deil-
um.
í turni Skálholtskirkju er bóka-
safn þar_ sem kynnast má prent-
verki á íslandi frá upphafi og er
hlutur Þórðar ekki lítill.
Sautjándu aldar kvöldverður
Á ráðstefnunni í Skálholti vakti
sautjándu aldar kvöldverður mikla
athygli og mæltist vel fyrir. Kvöld-
verðurinn samanstóð af því sem
vitað er að hefur verið ræktað á
íslandi og því sem kom með vor-
skipum. Allur matur var unninn
eftir þeim aðferðum sem þá tíðkuð-
ust. Boðið var m.a. upp á súrsaða
sveppi á túnsúru ásamt soðnum
silungi pökkuðum inn í njólalauf.
Þórður mun hafa verið sælkeri.
Ætlunin er að bjóða upp á sautj-
ándu aldar kvöldverð fyrir ferða-
menn í Skálholti í sumar og verður
umgjörðin öll í þeim anda.
Jón nefndi ekki síst sautjándu
aldar messu sem Smári Olason
tónsetti, en þar var sungið upp úr
Grallaranum. Hann sagði að ráð-
stefnan hefði dregið upp lifandi
mynd af tíma Þórðar Þorlákssonar
og gestir hefðu verið ríkari eftir.
Hann sagðist skilja forfeður sína
betur og hve þeir voru í góðu sam-
bandi við umheiminn. Skálholt
hefði ekki verið neinn útkjálki held-
ur í tengslum við ýmsa strauma.
Þórður hafi gert sitt til að auðga
íslendinga og verið frumkvöðull á
vissum sviðum.
Fram kom á ráðstefnunni að
Þórður biskup hefði um of legið í
þagnargildi og í raun óbættur hjá
garði. Fyrirlestrarnir í Skálholti
verða gefnir út í bók sem er vænt-
anleg í haust.
MORGUNBLAÐIÐ
Stofnfund-
ur fræði-
manna-
félags
STOFNFUNDUR Félags sjálf-
stætt starfandi fræðimanna
verður haldinn í Kornhlöðunni,
Bankastræti 5, miðvikudaginn
7. maí kl. 20.30. Markmið félags-
ins er að stuðla að virku, þverfag-
legu samstarfi sjálfstætt starf-
andi fræðimanna og vinna að því
að tryggja þeim aðstöðu til að
sinna verkefnum sínum í sem
nánustu félagi við aðra fræði-
menn, segir í tilkynningu.
Félagið er opið öllum þeim sem
lokið hafa háskólaprófí og/eða
sinna fræðistörfum en eru ekki
í fastri kennara- eða rannsóknar-
stöðu við háskólastofnun hér á
landi.
Nánari upplýsingar um stofn-
fundinn veitir Ragnar Garðars-
son stjórnmálafræðingur.
Nýjar bækur
• TRÚFÉLAGIÐ Krossinn,
ágrip af sögv þess, starfshátt-
um og kenningum er eftir
Bjarna Randver Sigurvinsson
guðfræðing, en hún flokkast
undir rannsóknarritgerðir Guð-
fræðistofnunar Háskóla íslands.
í bókinni er gerð grein fyrir
sögulegum rótum trúfélagsins
bæði hér á landi og úti í heimi,
starfsháttum þess og kenning-
um. Sérstaklega er þó fjallað um
þau atriði, sem hafa orðið hvað
umdeildust í boðun trúfélagsins
og starfsemi þess á undanfömum
árum.
Guðfræðistofnun Háskóia ís-
lands gefur ritið út í samvinnu
við Háskólaútgáfuna. Ritið er
275 bls. að iengd ogkostar 1.590
kr.
• HÁDEGISVERÐURINN er
aldrei ókeypis. Þættir í stjórn-
málahagfræði er eftir Hannes
Hójmstein Gissurarson.
í kynningu segir: „í þessari
bók segir dr. Hannes Hólmsteinn
Gissurarson frá stjórnmálahag-
fræðinni, sem leitar hins hag-
kvæmasta skipulags í ljósi
skortsins. Hann lýsir ósýnilegri
hendi Adams Smiths, kenningu
Friðriks von Hayeks um sam-
keppni og sér-
eign, kröfu
Karls Marx
um öreigabylt-
ingu og deilum
hagfræðinga
einsogJohns
Maynards
Keyness og
Miltons Fried-
mans um hag-
stjóm og hag-
skipulag.
Hann tengir
rökræður
þeirra og íslenskra mennta-
manna við brýnustu úrlausnar-
efni jarðarbúa.“
Þrír kaflar eru um íslensk
málefni sérstaklega, um skipan
peningamála á íslandi, fyr-
irkomulag flskveiða við strendur
landsins og upphaf, reglur og
fall íslenska þjóðveldisins.
Útgefandi er Hið íslenska bók-
menntafélag í samvinnu við
Stofnun Jóns Þorlákssonar og
Framtíðarsýn hf. Bókin er448
síður. Filmuvinnsla: Prentás í
Reykjavík. Prentun: Prentbærí
Hafnarfírði. Bókband: Félags-
bókbandið í Kópavogi.
Sumartónleikar
Valskórsins
ÁRLEGIR sumartónleikar Vals-
kórsins verða í dag, miðvikudag,
kl. 20.30 í Friðrikskapellu.
Kaffiveitingar í boði kórsins eft-
ir tónleikana í Valsheimilinu.
Hannes
Hólmsteinn
Gissurarson