Morgunblaðið - 07.05.1997, Qupperneq 25

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
MIÐVIKUDAGUR 7. MAÍ 1997 25
Ritmennt
hefur göngu
Morgunblaðið/Golli
MIKE Garson, Marc Johnson og Joe LaBarbera í Loftkastalanum.
BÆKUR
Á r s r i t
RITMENNT
Arsrit Landsbókasafns íslands-
Háskólabókasafns, 1,1996,160 bls.
ALLT frá árinu 1945 gaf Lands-
bókasafn íslands út Árbók, sem
einatt flutti fróðlegt og áhugavert
efni. Þegar Árbókin hafði komið út
í þijátíu ár var breytt um fyrir-
komulag og af stað fór nýr flokkur
Árbókar og komu út af honum nítj-
án árgangar, sá síðasti 1994.
Síðan hafa merkir atburðir gerst.
Þann 1. desember 1994 urðu
Landsbókasafn íslands og Há-
skólabókasafn að einni stofnun og
fluttu í hina veglegu Þjóðarbók-
hlöðu. Og eins og vera ber og vel
samir hóf stofnunin útgáfu ársrits.
Það heitir Ritmennt og er fyrsti
árgangur skráður á árið 1996.
Að hluta til einkennist þetta rit
af því að það er fyrsta rit nýrrar
stofnunar. Einar Sigurðsson, lands-
bókavörður, hleypir úr hlaði með
inngangsorðum. Síðan koma frá-
sagnir frá hátíðarsamkomunni 1.
desember 1994, þegar safnið og
bókhlaðan var afhent formlega til
notkunar. Prentaðar eru aðalræður
sem þá voru fluttar. Síðar í ritinu
eru birt lög um hina nýju stofnun
og skýrt frá aðdraganda þeirra.
Síðasti kafli ritsins ber heitið Sóp-
uður, en þar eru nokkrir smápistlar
af ýmsu tagi.
Þá er eftir að greina frá fræði-
legu efni ritsins, sem ég býst við
að höfði mest til fróðleiksfúsra les-
enda.
Aðalgeir Kristjánsson á hér rit-
gerðina Carl Christian Rafn.
Tveggja alda minning. Sérstök
ástæða er til að halda í heiðri minn-
ingu hans á þessum vettvangi því
að hann hafði forgöngu um að
stofna þjóðbókasafn á Islandi. Þá
var ekki síður merk forganga hans
um stofnun Fornfræðafélagsins,
sem gaf út mörg fornrit í umsjá
hans. Öllu ómerkari þykir mér hafa
verið framkoma sumna íslendinga
í hans garð. Ritgerð Aðalgeirs er
ítarleg og vönduð og getur talist
aðalgrein ritsins enda lengst.
Á árinu 1995 barst safninu veg-
leg gjöf frá nokkrum aðilum. Það
var íslandskortasafn Kjartans
Gunnarssonar, sem telur um níutíu
kort. Verðmæt og mikilvæg var sú
gjöf. Hér eru sögð deili á kortum
þessum, birt skrá yfir þau og mynd-
ir eru af sumum þeirra. Einar Sig-
urðsson hefur gert þetta yfirlit.
Kristín Bragadóttir á hér tvær
greinar ólíks eðlis. Fyrri greinin,
Eimreiðin, er samin í tilefni af því
að skammt er liðið frá því að öld
var frá því að Valtýr Guðmundsson
hleypti tímaritinu Eimreiðinni af
stokkunum. Er hér sagt frá aðdrag-
anda þess og fyrstu sex árum Eim-
reiðarinnar. Seinni grein Kristínar,
sem ber heitið Orðin og víðáttan
fjallar um samnefnt veggteppi, sem
prýðir Þjóðarbókhlöðu, mikið lista-
verk og höfund þess, norska veflist-
armanninn Synnöve Anker Aurdal.
Glæsileg mynd er í ritinu af þessum
dýrgrip. Báðar eru þessar greinar
hinar áhugaverðustu og eiga vissu-
lega vel heima í þessu riti.
Þá er hér minningargrein um
hinn merka fræðimann og bóka-
vörð Harald Sigurðson eftir Einar
Sigurðsson og birt er ritaskrá hans
í samantekt Nönnu Bjarnadóttur.
Útdrættir efnis eru í bókarlok á
ensku, en auk þess eru lengri út-
drættir aðalgreina á dönsku og
norsku í lok hverrar greinar.
Rit þetta er fallega innbundið
og einkar vel og smekklega frá því
gengið á alla lund.
Sigurjón Björnsson
TÓNLIST
liOÍlkastalinn
DJASSTÓNLEIKAR
Flutt voru verk eftir Mike Garson
og ýmsa aðra. Flytjendun Mike Gar-
son píanó, Marc Johnson kontrabassi
og Joe LaBarbera trommur. Föstu-
daginn 2. maí 1997.
TRÍÓ Mike Garson leiftraði af
snilld á seinni tónleikum sínum í
Loftkastalanum. íslenskir áheyr-
endur upplifðu þar einstaka tón-
leika þar sem fór saman frum-
leiki, fagmennska og ómenguð
snilld. Tónleikarnir voru sem ævin-
týri þar sem skiptust á eldgos og
sálarháski og línudans á mörkum
hins mannlega. Annar eins hópur
af skapandi djasstónlistarmönnum
hefur ekki rekið á fjörur íslenskra
tónleikagesta í langan tíma.
Garson er meistari snarstefjunar
og hefur mörg óvænt listbrögð á
valdi sínu. Aldrei fór það þó svo
að tæknin yfirkeyrði hina listrænu
heild. Garson fékk langa intrókafla
og niðurlög til þess að setja sitt
mark á tónlistina og var oft stutt
Þrír
góðir
bilið milli hins klassíska eða
barokkóska Garsons og hins djass-
aða. Ekki dró úr þessum hughrif-
um að flygillinn í Loftkastalanum
er með dálítið holan hljóm sem
minnti stundum á sembal.
Efnisskráin bauð svo sannarlega
upp á mörg gos og Garson gaf
laglínunni einatt langt nef án þess
að óvirða hana. Það var til að
mynda aðeins rétt ýjað að henni í
þeirri mögnuðu laglínu Nature Boy
sem heyrist svo sjaldan og Autumn
Leaves í meðförum Garsons var
eins regnskógur í kúbískri hefð,
fyrirmyndin var næstum týnd.
Garson á sér líka aðrar hliðar
þar sem hann berar sálu sína í
angurværum spuna eins og í vals-
inum sínum You’re One of A Kind
og Count Your Blessings.
En Garson var ekki einn á svið-
inu. Þar var líka einn magnaðasti
núlifandi kontrabassaleikari
heimsins. Marc Johnson lék ein-
leikskafla sem maður hélt að væri
ekki hægt að spila á þetta stóra
og yfirleitt dimma hljóðfæri. Hrað-
inn var með ólíkindum og tempó-
breytingarnar tíðar og hljómurinn
bjartur og hreinn. Áheyrendur
voru vel með á nótunum og þeir
gáfu frá sér undrunarhljóð þegar
Johnson fór á kostum í löngum
einleiksköflum. Hvílík snilld!
Undir öllu þessu skapandi and-
rúmslofti var LaBarbera hógværð-
in uppmáluð. Hann hélt aftur af
sér eins og vera ber trommara í
píanótríói en sýndi engu að síður
áslátt sem sjaldan heyrist.
Þeir félagar í Loftkastalanum
sem stóðu að komu Garsons og
félaga hingað til lands eiga þakkir
skildar. Þeir hafa sýnt djörfung.
íslenskir áhugamenn sönnuðu að
það grundvöllur fyrir að bjóða upp
á alvöru djasstónleika hérlendis
þegar staðið er að málum af metn-
aði.
Guðjón Guðmundsson
Gortari undir Nöfum
LEIKLIST
B i f r ö s t
LEIKFÉLAG
SAUÐÁRKRÓKS
PÉTURGAUTUR
eftir Henrik Ibsen i þýðingu Einars
Benediktssonar. Leikstjórar: Einar
Þorbergsson, Gunnar Eyjólfsson.
Búningar: Þjóðleikhúsið - Leikfélag
Sauðárkróks. Sviðsmynd og lýsing:
Einar Þorbergsson. Leikendur:
Gunnar Eyjólfsson, Styrmir Gíslason,
Kristján Orn Krisijánsson, Elsa Jóns-
dóttir, Dagbjört Jóhannesdóttir, Sig-
urlaug Eysteinsdóttir, Karel Sigur-
jónsson, Bragi Haraldsson, Hreinn
Guðvarðarson, Sigurlaus Bjamadótt-
ir, Ingólfur Geirsson o.fl.
PÉTUR Gautur er eitt af þessum
leikritum sem menn hafa tamið sér
að kalla mikið verk og má engu
muna að menn hneigi höfuðið í lotn-
ingu þegar minnst er á það, eða
ræski sig, eða vefjist tunga um tönn
um ágæti þess eins og þegar spurt
er hvernig skilja beri heimsmyndina
í Móbí Dikk eftir Herman Melville
eða hvort lífsleiði Bóvarífrúar Flau-
berts eigi skírskotun á heimilum
þar sem eru tvær fyrirvinnur. Öll
eru þessi viðbrögð óyggjandi merki
þess að farið sé að meta skáldskap
af orðspori en ekki verðleikum, en
verðleikar liggja, eins og flestallir
vita, í auga sjáandans og eru breyti-
legir eins og tíðarandinn.
Vissulega er góðra gjalda verður
viljinn til að sviðssetja svokölluð
sígild verk, jafnt í áhugaleikhúsum
sem atvinnuleikhúsum. í þeim op-
inberast oftar en ekki skilningur á
því hvað það þýðir að vera mennsk-
ur og öllum er hollt að tileinka sér
sem mest af honum.
Því er þannig farið með klassísk
verk að stundum eru þau erfið við-
fangs vegna málfars og krafna um
viðamikla sviðsetningu, eða kröfu
um mikla leikræna tækni. Þetta
þarf allt að meta með hliðsjón af
þeim liðsstyrk sem til staðar áður
en ákvörðun um uppsetningu er
tekin. Einnig þarf að skoða hvort
skírskotunin sé nógu sterk, eða
hvort hún nái að kristallast til fulls
í uppsetningunni.
Það var með þessar vangaveltur
í huga að ég settist þennan bjarta
eftirmiðdag inn á myrkvaðan bekk
í Bifröst undir Nöfum (á Sauðár-
króki) að horfa á síðustu sýningu
Leikfélags Sauðárkróks á Pétri
Gaut, en leikfélagið frumsýndi
verkið 2. apríl. Áður hafði leikritið
verið tekið til leiklestrar undir hand-
leiðslu Gunnar Eyjólfssonar, en
hann þekkir það eins og spákona
lófann á sér, blés sínu eigin lífi í
söguhetjuna á fjölum Þjóðleikhúss-
ins svo enginn gleymir sem sá, og
kann, betur en flestir aðrir íslend-
ingar, að setja fram flókna hugsun,
jafnvel í tyrfnu máli, svo skiljist og
hrífi. Hér bregst Gunnari ekki boga-
listin frekar en venjulega. Hann
nær að magna upp leikinn á sviðinu
með nærveru sinni, jafnvel þegar
hann þegir, og stundum þegar hann
talar, skynjar maður þá óræðu dýpt
sem er kölluð mannshjartað.
Satt að segja skynjar maður að
þessi sýningin hefði ekki orðið svip-
ur hjá sjón án hans og er þetta
sagt án þess að kasta nokkurri rýrð
á þá sem með honum léku. Sumir
þar, já flestir, gerðu sínum hlut-
verkum eins góð skil og hægt er
að ætlast til af áhugaleikurum. Þar
vil ég helst nefna Styrmi Gíslason
sem Pétur Gaut ungan, Elsu Jóns-
dóttur sem Ásu móður hans, Sigur-
laugu Eysteinsdóttur sem þá græn-
klæddu, Braga Haraldsson sem
Dofrann og Ingólf Geirsson sem
Áslák smið.
En það verður að segjast eins
og er um textann að hann fer ekki
alltaf vel í munni, er ekki alltaf
auðskiljanlegur, og nær þess vegna
ekki þeirri kyngimögnun sem er
forsenda íslenskrar tilveru hans.
Svo saknaði ég sárlega tónlistar
Griegs sem er svo samofin verkinu
og á svo dijúgan þátt í að töfra
fram tilfinningadýpt þess að án
hennar koðnar það niður í há-
stemmdar, framandlegar yfirlýs-
ingar í óþjálum bragarhætti.
Hérna hefði markmiðum leik-
hópsins og áhorfenda best verið
þjónað með því að halda sig við
leiklesturinn. Þar hefðu skagfirskir
leikarar lært mest af lengri setu
við fótskör meistarans Gunnars
Eyjólfssonar og getað leitt þá orku
sem leysist úr læðingi með aukinni
tækni og kunnáttu fram á sviðið í
öðru verki sem stendur okkur nær.
Þess ber að geta, að sviðmyndin
var vel unnin og lýsing góð.
Guðbrandur Gíslason
Sá minnsti
fæst auðvitað þar sem
úrvaiið er hvað mest
Allt sem þú þarft til aö nýta farsímatækni
nútímans færðu hjá okkur.
I VEBÐ Á GSM SlMUM FRÁ 29.900 KR. 1
radiomidun
Grandagaröi 9 • 101 Reykjavík • Sími 511 1010 • http://www.radiomidun.is